Σχετικά με την κατάσταση της εργατικής τάξης μετά την εφαρμογή των μνημονίων – ΜΕΡΟΣ Ι

Είναι γεγονός ότι η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα της Ελλάδας βιώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση όχι μόνο για τα ελληνικά δεδομένα αλλά και για τα ευρωπαϊκά. Στο παρόν σημείωμα θα επιχειρήσουμε να κωδικοποιήσουμε τις κυριότερες αλλαγές που αφορούν στην εργατική τάξη και που αναδεικνύουν ανάγλυφα πως η ζωή των εργαζομένων έχει αλλάξει άρδην. Επιγραμματικά σημειώνουμε πως η κρίση που αποτελεί ένα άλυτο πρόβλημα για τον καπιταλισμό, ενέσκηψε στην Ελλάδα πιο βίαια σε σχέση με άλλες χώρες εξαιτίας: α) του εξαρτημένου χαρακτήρα της ελληνικής οικονομίας, β) της επιδίωξης των ιμπεριαλιστικών κέντρων να δημιουργήσουν έναν εξαθλιωμένο λαό προκειμένου με ευκολία να υφαρπάξουν το δημόσιο πλούτο και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας καθώς και να δημιουργήσουν Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, γ) της προσπάθειας ειδικά της Γερμανίας να αποσείσει από τις πλάτες της την καπιταλιστική κρίση και να την μεταφέρει στον ευρωπαϊκό νότο, δ) του κυρίαρχου ελληνικού αστικού πολιτικού προσωπικού που είναι πρόθυμο απέναντι στις επιταγές της ΕΕ και του ΔΝΤ.

Α. ΜΕΡΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ

Α1. Η εξέλιξη του ΑΕΠ

Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο ορισμένοι βασικοί «κρισιακοί» δείκτες στην Ελλάδα είναι σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι στην Αμερική της κρίσης του 1929-1933. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ ενώ το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ)[1] συρρικνώθηκε περίπου κατά 20% στην περίοδο 1929-1934[2], στην Ελλάδα από το 2009 ως το 2013 η μείωση του ΑΕΠ ανέρχεται σωρευτικά στο 23,2%[3].

  Όσον αφορά στο 2014 υπάρχουν δυο προβλέψεις. Η μια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βλέπει άνοδο στο 0,6% και η άλλη του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) βλέπει μείωση στο 1,2%. Αν η πρόβλεψη του ΟΟΣΑ επαληθευθεί, η χώρα θα έχει απολέσει το Δεκέμβριο του 2014 το ¼ του προϊόντος της σε όγκο από το ξεκίνημα της κρίσης[4].  Ο παρακάτω χάρτης αποδεικνύει ανάγλυφα τη δραματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ελληνική οικονομία. Με γαλάζιο είναι χρωματισμένες οι περιοχές σε όλο τον πλανήτη που παρουσιάζεται μείωση του ΑΕΠ και όπως φαίνεται είναι πολύ λίγες.

Α2. Το ελληνικό χρέος

Υποτίθεται πως όλο το πακέτο σκληρής λιτότητας που επιβάλλεται στο λαό απαντά στο πρόβλημα του δημόσιου ελλείμματος της Ελλάδας. Προκειμένου, λοιπόν, να λύσουν το εν λόγω πρόβλημα οι εθνοσωτήρες έλαβαν το χρέος στο 125% του ΑΕΠ και σήμερα το έχουν φτάσει στο 180%.

Σε γράφημα του Economist παρουσιάζεται η κατ’ άτομο αναλογία του εξωτερικού δανεισμού «διάσωσης» σε κάθε μια από τις χώρες της ευρωζώνης που ζήτησαν βοήθεια. Έτσι υπολογίστηκε πως το Μάρτιο του 2013[5]:

– κάθε Έλληνας πολίτης οφείλει στους δανειστές 21.657 ευρώ,

– κάθε Ισπανός 2.170 ευρώ,

– κάθε Πορτογάλος 7.306 ευρώ,

– κάθε Ιρλανδός 14.989 ευρώ

– κάθε Κύπριος 12.500 ευρώ.

Είναι φανερό πως οι Έλληνες εργαζόμενοι βρίσκονται στη δυσχερέστερη θέση από κάθε άλλο, τουλάχιστον όσον αφορά στο χρέος απέναντι στους δανειστές. Υπολογίζεται δε, πως από την εποχή που ψηφίστηκε η συνθήκη του Μάαστριχτ μέχρι και σήμερα ο ελληνικός λαός έχει πληρώσει σε εγχώριους και ξένους τοκογλύφους και κερδοσκόπους το αστρονομικό ποσό των 772,9 δις ευρώ[6]. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως σε ένα διάστημα περίπου 20 ετών ο κάθε Έλληνας έχει πληρώσει χοντρικά 70.263 ευρώ (με προσεγγιστικά 11.000.000 πληθυσμό), δηλαδή κάθε χρόνο πληρώνει 3.500 ευρώ εδώ και είκοσι χρόνια!

Α3. Η πτώση της βιομηχανικής παραγωγής

Σημαντικότατος δείκτης για την ανάπτυξη της οικονομίας αποτελεί η βιομηχανική παραγωγή. Η έναρξη της κρίσης συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη μείωση της βιομηχανικής παραγωγής[7].

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., 2005=100

Η πτώση αυτή δείχνει πως η πτώση των μισθών ουδόλως συμβάλλει στη βελτίωση και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, σύμφωνα με τα γνωστά κυβερνητικά φληναφήματα. Αν ήταν έτσι τότε η βουλγαρική οικονομία (βασικός μισθός περίπου στα 170 ευρώ) θα ήταν κατά πολύ πιο ανταγωνιστική από αυτήν της Σουηδίας. Η εσωτερική υποτίμηση όπως έχει ονομαστεί η μείωση του εργατικού κόστους αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες πτώσης αυτής της βιομηχανικής παραγωγής.

Β. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ

Μετά το πρώτο μνημόνιο ακολούθησε μια νομοθετική καταιγίδα που διέλυσε τη μέχρι τότε εργατική νομοθεσία. Αναφέρουμε ενδεικτικά[8]:

Με το Ν.3845/2010 (Μέτρα για την εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από τα κράτη-μέλη της Ζώνης του ευρώ και το ΔΝΤ/ Μνημόνιο 1) καθιερώνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα πρόσληψης νέων ως 24 ετών για 12 μήνες για απόκτηση εργασιακής εμπειρίας με μισθό το 80% του κατώτατου  μισθού της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ). Παράλληλα, ορίζεται ότι οι όροι των Ομοιοεπαγγελματικών και Επιχειρησιακών Συμβάσεων Εργασίας μπορούν να αποκλίνουν έναντι των αντίστοιχων όρων Κλαδικής Σύμβασης Εργασίας καθώς και των ΕΓΣΣΕ και οι όροι των Κλαδικών Συμβάσεων Εργασίας μπορούν να αποκλίνουν έναντι των αντίστοιχων όρων ΕΓΣΣΕ.

Σύμφωνα με το Ν.3846/2010  οι επιχειρήσεις, αν έχει περιοριστεί η οικονομική τους δραστηριότητα, μπορούν, αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να θέτουν εγγράφως σε διαθεσιμότητα τους μισθωτούς τους, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί συνολικά τους τρεις (3) μήνες ετησίως, μόνον εφόσον προηγουμένως προβούν σε διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις.

Με το Ν.3863/2010 (Νέο ασφαλιστικό σύστημα και συναφείς διατάξεις, ρυθμίσεις στις εργασιακές σχέσεις) καταργείται η δυνατότητα μονομερούς προσφυγής των συνδικάτων στη διαιτησία, στην περίπτωση που ο εργοδότης αρνηθεί να αποδεχτεί την πρόταση του μεσολαβητή και διευκολύνονται οι ομαδικές απολύσεις με μείωση της αποζημίωσης κατά 50%. Παράλληλα, μειώνει τις προσαυξήσεις σε περίπτωση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης.

Με το Ν.3899/2010 (Επείγοντα μέτρα εφαρμογής του προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας) διευρύνονται τα χρονικά όρια εφαρμογής της εκ περιτροπής απασχόλησης και προσωρινής απασχόλησης, ενώ θεσπίζεται η Ειδική Επιχειρησιακή ΣΣΕ η οποία πλέον υπερισχύει έναντι των κλαδικών συμβάσεων. Επίσης περιορίζεται ο ρόλος του ΟΜΕΔ (Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας) στον καθορισμό του βασικού μισθού.

Με το Ν.3986/2011 ( Επείγοντα μέτρα εφαρμογής του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015) ορίζεται ότι για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας η περίοδος αναφοράς ορίζεται στους 6 μήνες η δε διευθέτηση καθορίζεται με επιχειρησιακή σύμβαση ή συμφωνία εργοδότη με συνδικαλιστική οργάνωση, συμβούλιο εργαζομένων ή ένωση προσώπων. Επίσης καθιερώνονται οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου για νέους 18-25 ετών για απόκτηση εργασιακής εμπειρίας, με αποδοχές μειωμένες ως 20% και διάρκεια ως 24 μήνες. Τέλος, επιτρέπεται η χωρίς περιορισμό ανανέωση συμβάσεων ορισμένου χρόνου, εφόσον υφίσταται αντικειμενικός λόγος για την επιχείρηση.

Με το Ν.4024/2011 (Συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις, ενιαίο βαθμολόγιο-μισθολόγιο, εργασιακή εφεδρεία και άλλες διατάξεις του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015) αναστέλλεται η δυνατότητα επέκτασης συμβάσεων εργασίας μέχρι το 2015.

Με το Ν. 4046/2012 (Μνημόνια Συνεννόησης στις συγκεκριμένες προϋποθέσεις οικονομικής πολιτικής…) επιβάλλεται μείωση κατά 22% των ελαχίστων μισθών της ΕΓΣΣΕ μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής και μείωση κατά 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών, μείωση της μετενέργειας από 6 σε 3 μήνες, κατάργηση επιδομάτων πλην τεσσάρων, προσφυγή στη διαιτησία μόνο με κοινή συμφωνία εργοδοτών κι εργαζομένων και μόνο για το βασικό μισθό, αναστολή αυτόματων αυξήσεων μισθών και ωριμάσεων μέχρι το ποσοστό της ανεργίας να πέσει κάτω από το 10%, κατάργηση της μονιμότητας όσων συμβάσεων ορισμένου χρόνου λήγουν με τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας ή τη συνταξιοδότηση, μείωση των ασφαλιστικών εισφορών στο ΙΚΑ κατά 5% και άμεση κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας και Εστίας.

Με το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε στις 31/4/2014:

α) επιβάλλεται το σύστημα του καθαρού κατώτατου μισθού («single minimum wage system») χωρίς προσαυξήσεις και επιδόματα λόγω σπουδών, οικογένειας, προϋπηρεσίας κ.ά.,

β) καταργείται η παραδοσιακή διμερή εργασιακή σχέση (εργοδότης-εργαζόμενος) και μετατρέπεται σε τριμερή (εργοδότης- Εταιρία Ενοικίασης (ΕΠΑ)-εργαζόμενος), στα πλαίσια της οποίας ο εργαζόμενος ουδέποτε θα δημιουργεί δικαιώματα,

γ) μειώνονται στο μισό οι επικουρικές συντάξεις προαναγγέλλοντας την κατάργησή τους και εφαρμόζοντας τη «ρήτρα θανάτου» (άρθρο 42 ν.4052/2012) και άλλες απάνθρωπες αρχές για σύγχρονο ευρωπαϊκό σύστημα συντάξεων,

δ) καταργούνται οι ασφαλιστικές εισφορές στο πλαίσιο της εξίσωσης μισθών και εισφορών με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία (ν. 4046/2012, σελ. 713) στερώντας πολύτιμους κοινωνικούς πόρους από τα Ταμεία σε μία περίοδο προϊούσας κατάρρευσης του ασφαλιστικού συστήματος με επιλογή δανειστών και κυβέρνησης,

ε) καταργούνται επιδόματα δεκαετιών (γάμου, τέκνων, μητρότητας, στράτευσης κατάρτισης κ.ά.).

Την ίδια στιγμή διάφοροι «λαγοί» της κυβερνητικής και ευρωενωσιακής πολιτικής προτείνουν περαιτέρω διάλυση των εναπομεινάντων εργασιακών δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα το ΚΕΠΕ (Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών) προτείνει την κατάργηση του κατώτατου μισθού έως ένα έτος για τους νέους, ως ένα μέτρο που θα φέρει αποτέλεσμα για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Όπως τονίζει δε, δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού και η λήψη μέτρων για την καταπολέμηση της ανεργίας πρέπει να ληφθούν άμεσα. Σύμφωνα με την ανάλυση, για νέους ανέργους 15 – 29 το ΚΕΠΕ προτείνει την κατάργηση του κατώτατου μισθού έως ένα έτος από την πρόσληψή τους, ώστε να δίνεται ισχυρό κίνητρο στην επιχείρηση για  να προχωρήσει σε πρόσληψη και να κρίνει την καταλληλότητα του εργαζομένου. Ακόμη για ανέργους ανεξαρτήτου ηλικίας προτείνει μεταξύ άλλων την αντικατάσταση του επιδόματος ανεργίας με επίδομα απασχόλησης στα πρότυπα της επιταγής εργασίας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην περίπτωση των νέων και των εργαζομένων κοντά στη συνταξιοδότηση, αφού αποφεύγεται η αποθάρρυνση και η απαξίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου που ενσωματώνουν[9].

Πολύ χειρότερες, όμως, από την πρόταση του ΚΕΠΕ είναι οι απαιτήσεις της τρόικας. Η τρόικα στις τελευταίες συναντήσεις της με την κυβέρνηση απαιτεί α) την κατάργηση των τριετιών, β) την απελευθέρωση των απολύσεων, γ) τη νομιμοποίηση της απεργίας μόνον αν η απόφαση λαμβάνεται από το 50% των εργαζομένων, δ) την εφαρμογή του λοκ άουτ (προσωρινό κλείσιμο μιας επιχείρησης από τον εργοδότη ως αντίδραση σε απεργία των εργαζομένων).

Βασίλης Λιόσης – “Σύλλογος Μαρξιστικής Σκέψης, Γιάννης Κορδάτος”

 

---