Εισαγωγή – Κράτησαν γερά

image002Της Νόρας Ράλλη – “Εφημερίδα των Συντακτών”

«H ζωή κυλάει ήρεμα στην Αθήνα»*. Τότε και τώρα. Το 1967 και το 2016. Σχεδόν 50 χρόνια μετά την επιβολή της χούντας στην Ελλάδα. Σχεδόν 70 χρόνια μετά τον Εμφύλιο. Πολύς; Λίγος; Πώς μετριέται ο χρόνος; Με αίμα ή με δευτερόλεπτα; Και τα δύο, πάντως, από σταγόνες Ιστορίας αποτελούνται. Για τα 18χρονα και τα 19χρονα παιδιά τότε, άνοιξη του ’67, ο χρόνος ήταν με το μέρος τους. Είχαν όλη τη ζωή μπροστά τους. Μπορούσαν να διαβάζουν τα μαθήματά τους και να απολαμβάνουν, όπως πολλοί Ελληνες τότε, τους παραδοσιακούς χορούς του Παπαδόπουλου, τα αρνιά στις σούβλες το Πάσχα και τους Αγιοβασίληδες που έριχνε με ελικόπτερα το χουντικό καθεστώς κάθε Χριστούγεννα. Και φυσικά την «οικονομική ευμάρεια» της δικτατορίας, την οποία ακόμη αρκετοί υποστηρίζουν. Ελα, όμως, που «δε θέλαν να διαβάζουν τα μαθήματά τους», όπως μας είπε η Μαργαρίτα (Γιαραλή).

Δεν κάθισαν ήσυχα. Τι δουλειά είχαν τώρα, μικρά παιδιά, να μπαίνουν στην παρανομία, να αντιστέκονται κάθε δευτερόλεπτο, δίνοντας το αίμα τους;

Ακούγεται ίσως ρομαντικό, υπερβολικό. Είναι, όμως, απολύτως αληθινό και εν τέλει εκπληκτικά απλό, σχεδόν φυσικό, εξ ολοκλήρου ανθρώπινο. Κι ας έγινε από λίγους στην αρχή. Γιατί ο «Ρήγας Φεραίος», η πρώτη αντιδικτατορική οργάνωση σπουδαστών που ιδρύθηκε το 1967, από λίγους έγινε. Καθόλου «λίγους», όμως, σε φρόνημα και όραμα. Και αντοχή. Και πείσμα. Και ευαισθησία. Και αλήθεια. Και εφευρετικότητα. Και πίστη. Και εμπιστοσύνη στους συντρόφους. Και όλα αυτά, τότε, αλλά και τώρα. Μέχρι σήμερα. Χωρίς εξαργύρωση από τους περισσότερους.

Το ’67, «μόλις είχαν αρχίσει να ψιθυρίζονται οι θρύλοι της Αντίστασης και το αίμα του Εμφυλίου»*. Τα παιδιά του «Ρήγα», αγόρια και κορίτσια, εκείνα τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, βάστηξαν αυτούς τους ψιθύρους και «το “αλτ” επί του πτώματος», που πολύ λακωνικά και κυνικά είχε δώσει ως εντολή ο Παττακός στη στρατιωτική περίπολο (όταν βλέπουν παιδιά να γράφουν συνθήματα στους τοίχους, να πυροβολούν χωρίς καμία προειδοποίηση), το μετουσίωσαν, το μετεμψύχωσαν σχεδόν, στο «κράτα γερά» της φυλακής, των βασανιστηρίων, των δικών-παρωδία… Εκαναν το κοινωνικό, προσωπικό και το προσωπικό, εθνικό.

Τι τους κράταγε «γερά»; Πού έβρισκαν τη δύναμη; Ηταν η ίδια η πραγματικότητα της εποχής που ωθούσε στον αγώνα ή κάτι άλλο; Γιατί πήραν την απόφαση να κάνουν ό,τι έκαναν; Πώς το έκαναν; Τι ένιωθαν; Πώς σκέφτονταν; ‘Ποιες κοινές αναφορές τούς ώθησαν σε κοινούς σκοπούς αγώνα; Οι εμπειρίες τους σε ποια εν τέλει βιώματα μετεξελίχθηκαν;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα απαντούν οι ίδιοι. Παιδιά τότε, αρκετοί από τους πρώτους «Ρηγάδες» και «Ρηγίτισσες», καταθέτουν τις προφορικές τους μαρτυρίες -πολλά ακούγονται για πρώτη φορά- σε αυτή την προσπάθεια της «Εφ.Συν.» να ρίξει λίγο φως στην περίοδο των πρώτων χρόνων της δικτατορίας, των πρώτων ενεργειών του «Ρήγα Φεραίου», που χρήζουν διεξοδικής έρευνας από ειδικούς, που, όμως, ακόμη δεν έχει πραγματωθεί στην πληρότητά της.

Δεν πρόκειται για ιστορικό χρονικό ή προσπάθεια ιστορικής ανάλυσης. Πρόκειται, όμως, για προφορική Ιστορία (ένα μικρό δείγμα -αναγκαστικά, λόγω χώρου, περιοριστήκαμε σε μερικές μόνο μαρτυρίες από τις εκατοντάδες), με ό,τι αυτό σημαίνει. Ο καθένας μιλάει με συναίσθημα, μοιράζεται τις προσωπικές του μνήμες, σκέψεις, εικόνες και ανησυχίες, για τότε και για τώρα. Δεν ψάξαμε την αντικειμενικότητα. Ψάξαμε τους ανθρώπους. Το συγκεκριμένο εκδοτικό εγχείρημα τους ανήκει εξ ολοκλήρου…

Σε μας – τους νεότερους σήμερα, τους αναγνώστες αυτού του πονήματος- ανήκει ένα κοστούμι. Αυτό που δανείστηκε ο Κωστής Γιούργος από τον Νίκο Κιάο, για να εμφανιστεί στην πρώτη δίκη του «Ρήγα», το ’68. Ο ίδιος πιστεύει πως το κοστούμι εκείνο επεστράφη στον ιδιοκτήτη του. Κάνει λάθος. Κληροδοτήθηκε-αυτεπαγγέλτως από την Ιστορία- σε μας όλους… Το πώς θα «μας έρχεται» (αν θα μας «ταιριάζει γάντι», αν θα μας είναι στενό στους ώμους ή φαρδύ στα μανίκια), αυτό πια είναι πλέον δική μας ευθύνη.
* Κίτυ Αρσένη, «Μπουμπουλίνας 18» – μαρτυρία για τα βασανιστήρια της χούντας, εκδ. θεμέλιο 1975

3 απαντήσεις στο “Εισαγωγή – Κράτησαν γερά”

Γράψτε απάντηση στο Αφιέρωμα στην πρώτη αντιδικτατορική οργάνωση σπουδαστών «Ρήγας Φεραίος» η οποία ιδρύθηκε σαν σήμερα το 1967 Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *