Η δημιουργία του «Ρήγα» ξεκίνησε από το καλοκαίρι του ΄67

image004Του Μίμη Μανωλάκου – “Εφημερίδα των Συντακτών”

Θυμάμαι ότι το βράδυ της 20ής προς 21η Απριλίου του 1967 είχαμε συγκεντρωθεί αρκετά άτομα για την προετοιμασία προεκλογικής ομιλίας στον Βόλο. Η συγκέντρωση διαλύθηκε τις προχωρημένες νυχτερινές ώρες και ξυπνήσαμε με την εκδήλωση του πραξικοπήματος, που κάποιοι βέβαια το ψυχανεμίζονταν. Εδειχναν μάλιστα και τον Παπαδόπουλο ως πιθανό πρωτοστάτη, όπως και έγινε.
Από την άλλη, ευθύνη αποδιδόταν και στην ΕΔΑ και την Ενωση Κέντρου, καθώς αφόπλισαν το λαϊκό κίνημα, προβάλλοντας την πολιτική αντίληψη πως δεν μπορεί να γίνει δικτατορία.

Θυμάμαι ότι η πόλη ήταν σιωπηλή. Κυριαρχούσε η παρουσία των τανκς σε πολλά κεντρικά σημεία, όπως στην Ομόνοια και το Σύνταγμα.
Τις πρώτες μέρες κυριαρχούσε ο φόβος για το τι πρόκειται να γίνει, αλλά και η απογοήτευση, γιατί όλη η Αριστερά βρέθηκε απροετοίμαστη προ των εξελίξεων.
Το ίδιο και το μαζικό κίνημα.

Ειπώθηκε μεταδικτατορικά από στέλεχος της χούντας πως «τις πρώτες μέρες, αν μας φυσούσαν θα πέφταμε», εννοώντας πως το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του αδράνησε, ενώ αν τα αντανακλαστικά του ήταν διαφορετικά και δρούσε κατευθείαν, οι πραξικοπηματίες θα έπεφταν άμεσα.

Το κλίμα φόβου και απογοήτευσης συνεχίστηκε και εντάθηκε τις επόμενες μέρες, καθώς από την πρώτη στιγμή άρχισαν οι συλλήψεις. Κάποιοι ειδοποιήθηκαν από άλλους που αντιλήφθηκαν τα τανκς να κατεβαίνουν στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας, από τους Αμπελόκηπους μέχρι το Σύνταγμα και την Ομόνοια. Από τη Σπουδάζουσα της Νεολαίας Λαμπράκη, μόνο τρεις γλιτώσαμε: εγώ, ο Θανάσης Αθανασίου και ο Γιώργος Ζεβελάκης, και αναλάβαμε την ευθύνη ανασυγκρότησης της οργάνωσης. Οι υπόλοιποι είτε συνελήφθησαν και στάλθηκαν στην εξορία, όπως ο Θανάσης Παπαρήγας, κάποιοι παραδόθηκαν αυτοβούλως και μερικοί γύρισαν στα σπίτια τους.

Για τον «Ρήγα Φεραίο»

Ο «Ρήγας Φεραίος» ήταν Πανελλήνια Αντιδικτατορική Οργάνωση Σπουδαστών, με έντονο τον πατριωτικό χαρακτήρα του αγώνα κατά της δικτατορίας και το όραμα για μια νέα Ελλάδα. Πρόεδρος στην πρώτη φάση ήταν ο Μανώλης Συμβουλάκης (παλαιό στέλεχος του αγώνα, που δυστυχώς τον χάσαμε νωρίς, το 1969, σε αεροπορικό δυστύχημα). Ο Μανώλης ήταν συνδικαλιστής του Κέντρου στη Γεωπονική Σχολή. Το καλοκαίρι του ’67, ήμασταν περίπου 50 παράνομοι από τη Σπουδάζουσα της Νεολαίας Λαμπράκη. Ηταν πολύ δύσκολο να επιβιώσουμε, γιατί έπρεπε να μένουμε κατά μόνας, να νοικιάζουμε σπίτια, ήταν δύσκολο να βρεθούν χρήματα. Τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, πόσω μάλλον ο πρώτος καιρός, ήταν πολύ σκληρά.

Μεταξύ μας ήταν και γυναίκες, όπως η Πόπη Τζεμπελίκου, η Μαργαρίτα Γιαραλή, η Γιάννα Νικολίτσα από το Πολυτεχνείο, αλλά και άλλες, όπως η μετέπειτα σκηνοθέτρια Φρίντα Λιάππα, που ήταν στην οργάνωση του Πανεπιστημίου και ήταν αυτό που ονομάζαμε νόμιμη παράνομη.

Η διαδικασία δημιουργίας του «Ρήγα» ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1967. Τότε δρούσαμε ως τμήμα του Πατριωτικού Μετώπου, που έγινε από μια ομάδα της Νεολαίας με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον αδελφό μου, Αριστείδη, τον Χρόνη Μίσσιο, τον Μπάμπη Θεοδωρίδη, τον Γιώργο Βότση και άλλους. Στο πλαίσιο του Πατριωτικού Μετώπου ενεργοποιούμασταν κι εμείς με προκηρύξεις, μαγνητόφωνα, πλακάτ και άλλες δράσεις.

Προσπαθήσαμε να φτιάξουμε μια κοινή φοιτητική οργάνωση, καθώς τόσο η ΕΔΑ όσο και η Νεολαία Λαμπράκη είχαν αρχίσει να εγκαταλείπονται ως πολιτικοί φορείς της νεολαίας και της Αριστερός. Ισως έφταιγε η έλλειψη επαναστατικής διαπαιδαγώγησης από τη μεριά τους. Οσο για το ΚΚΕ, αυτό θεωρούσε ότι η δικτατορία θα ήταν προσωρινή και θα έπεφτε κάτω από τη λαϊκή αντίσταση -που φυσικά δεν υπήρξε, παρά σε ελάχιστο ποσοστό. ΚΝΕ δεν υπήρχε ακόμη.

Οι επαφές με την ηγεσία της ΕΔΗΝ (της Ένωσης Κέντρου) δεν καρποφόρησαν. Μόνο ο Συμβουλάκης και ακόμα κάποια μέλη από την ΕΔΗΝ ήρθαν μαζί μας. Ετσι, στην πρώτη φάση του, ο «Ρήγας» αποτελούνταν από περίπου 300 άτομα με ποσοστό 20-30% να προέρχονται από την Ενωση Κέντρου, αλλά κυρίως από την Αριστερά και τη Νεολαία Λαμπράκη.
Δύο ήταν οι καθοριστικές συναντήσεις για τη δημιουργία του «Ρήγα»: Η πρώτη έγινε τέλη Αυγούστου του ’67, όπου αποφασίσαμε το όνομα. Η δεύτερη έγινε μέσα του Οκτώβρη, σε μια γκαρσονιέρα στην οδό Φολεγάνδρου, στην πλατεία Αμερικής. Τότε είχε έρθει και ο Τάκης Μπενάς από την ηγεσία του ΚΚΕ, που ήθελε να έχει από πρώτο χέρι όλες τις λεπτομέρειες για την υπό διαμόρφωση οργάνωση. Εκείνη τη μέρα δόθηκε και η πολιτική συγκατάθεση της ηγεσίας του ΚΚΕ για το εγχείρημα. Η υποδομή ήταν έτοιμη. Δράσεις ήδη είχαν ξεκινήσει, οπότε σε λίγες μέρες ετοιμάσαμε και το κείμενο της διακήρυξης.

Κατανείμαμε και τους ρόλους:

Πρόεδρος: Μανώλης Συμβουλάκης (για λόγους προστασίας, αποφασίστηκε να μην προβαίνει ούτε σε στρατολογήσεις ούτε σε παράνομες ενέργειες).

Γραμματέας: ο υποφαινόμενος.

Οργανωτικός υπεύθυνος: Θανάσης Αθανασίου.

Υπεύθυνοι για το Πανεπιστήμιο: Νίκος Κιάος, Φρίντα Λιάππα, Αριστείδης Θεοδωρίδης.

Υπεύθυνοι για το Πολυτεχνείο: Γιάννα Νικολίτσα, Κώστας Αγαπίου.

Για τις εξωπανεπιστημιακές σχολές: Πόπη Τζεμπελίκου, Παύλος Κλαυδιανός.

Υπεύθυνος συνδικαλισμού: Κώστας Κωσταράκος.

Υπεύθυνος Νέας Οργάνωσης: Νίκος Γιανναδάκης.

Υπεύθυνος Ομάδων Δυναμικής Δράσης: Γιάννης Καούνης.

Υπεύθυνος Εκδοτικού Μηχανισμού: Δημήτρης Λογοθέτης.

Αυτά τα 14 πρόσωπα αποτέλεσαν τον πρώτο ηγετικό πυρήνα του «Ρήγα». Ηταν το πρώτο Κεντρικό Συμβούλιο, που δεν συνήλθε βέβαια ποτέ σε ολομέλεια, καθώς ήμασταν σε συνθήκες παρανομίας και άγριας αστυνομικής τρομοκρατίας. Ακόμα δύο πρόσωπα έπαιξαν σημαντικό ρόλο: οι Πέτρος Μαλιχούδης και Θανάσης Σκρουμπέλος. Πρόσφεραν κάλυψη σε μένα και τον Αθανασίου. Ο Θανάσης έδωσε στέγη στον πολύγραφο και φιλοτέχνησε όλες τις αφίσες του «Ρήγα».

Ο Γιώργος Ζεβελάκης, που είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του «Ρήγα», έλειπε από το οργανωτικό σχήμα, καθώς είχε πάρει την, τολμηρή για την εποχή, απόφαση να παρουσιαστεί στον στρατό.

image006

Για το όνομα

Η πρόταση μας είχε έρθει από την ηγεσία του παράνομου ΚΚΕ. Θυμάμαι ένα βράδυ ήμουν μαζί με τους Θανάση Αθανασίου και Μπάμπη Θεοδωρίδη σε ένα ημιυπόγειο στα Κάτω Πατήσια και συζητούσαμε το θέμα. Είχαν προταθεί από την τότε ηγεσία της Αριστερός διάφορα ονόματα, όπως «Κοραής», «Λόρδος Μπάιρον», «Καραϊσκάκης», αλλά τελικά υπερίσχυσε το «Ρήγας Φεραίος», καθώς είχε έντονα το πατριωτικό στοιχείο, το απελευθερωτικό, το διεθνιστικό, και γενικά λόγω όλων αυτών που πρεσβεύει η προσωπικότητα του Ρήγα Φεραίου. Πάντα η αριστερή νεολαία είχε μια ειδική σχέση με τον Ρήγα Φεραίο, εξαιτίας του υπερεθνικού του λόγου. Οι φράσεις του μάς αντιπροσώπευαν.
…Τότε ήμουν 25 ετών.

Η δράση του «Ρήγα» τα πρώτα χρόνια -Το φρόνημα

image002Από εκείνο το βράδυ άρχισε και η οργάνωση του «Ρήγα» με τις πρώτες προκηρύξεις να βγαίνουν στις 15 Δεκεμβρίου του 1967. Αλλά πολύ σύντομα, μέσα στους πρώτους μήνες του 1958, πολλά από τα στελέχη μας συνελήφθησαν.

Το κακό ήταν πως συνελήφθη και ο Νίκος Γιανναδάκης, ο οποίος προοριζόταν για την ίδρυση μιας νόμιμης οργάνωσης που θα αντικαθιστούσε ή θα δρούσε παράλληλα με τον «Ρήγα», με νέα παιδιά που θα είχαν στρατολογηθεί και δεν θα ήταν γνωστά στην Ασφάλεια και μέσω αυτών να αναπτυχθεί το μαζικό κίνημα. Δυστυχώς, αυτό δεν καρποφόρησε. Τον έπιασαν, πριν το καταφέρουμε.

Αλλά και οι συνθήκες τότε ήταν πολύ άγριες. Καθένας προσπαθούσε να δράσει χωρίς να γίνει αντιληπτός, γιατί αλλιώς συλλαμβανόταν άμεσα και ακολουθούσαν η μεταφορά στην Ασφάλεια, οι ανακρίσεις και τα σκληρά βασανιστήρια.

Επειδή το όνομά μου ως αρχηγού του «Ρήγα» είχε γίνει γνωστό από το βιβλίο της Γαλλίδας Ντρεϊφούς για την πρώτη δίκη του «Ρήγα» («Οι Ελληνες σπουδαστές κατηγορούν» λεγόταν), αποφασίστηκε να βγω στο εξωτερικό. Συνέλαβαν τον αδελφό μου και όταν πήγε η νύφη μου στην Ασφάλεια, ο Καραπαναγιώτης της είπε να παρουσιαστώ και δεν θα με πειράξουν (εννοώντας ότι δεν θα με βασανίσουν). Ψέματα φυσικά.
Δεν μπορούσαμε να κάνουμε σπουδαία πράγματα, μη νομίζετε. Το μόνο που κατορθώσαμε ήταν να διατηρήσουμε ένα πνεύμα αντίστασης

μέσα σε δύσκολες συνθήκες -με προκηρύξεις, μαγνητόφωνα που καταστρέφονταν στο τέλος, με πλακάτ μεγάλα που πέφτανε και κρέμονταν από κτίρια και μέσα στα Πανεπιστήμια, με συνθήματα σε τοίχους κ.λπ.

Με αυτές τις δράσεις, προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε ένα μαζικό αντιδικτατορικό κίνημα, αλλά αυτό δεν επιτεύχθηκε. Το προσπαθήσαμε πολλές φορές. Αλλά, τα πρώτα χρόνια ειδικά, το καθεστώς ήταν πάρα πολύ σκληρό. Πολύ άγρια τα πράγματα. Μετά το 1972 φάνηκε να χαλαρώνει κάπως. Και έτσι μαζικοποιήθηκε με κάποιο τρόπο και το φοιτητικό κίνημα τότε και έτσι οδηγηθήκαμε και στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Εμείς αυτό που προσφέραμε ήταν η αναφορά του «δεν υποτασσόμαστε». Αυτό κάναμε. Το πνεύμα της αντίστασης διατηρήσαμε, τίποτε άλλο… Αυτό ο καθένας το αξιολογεί αναλόγως -το πόσο σημαντικό ή όχι ήταν. Αλλά το κάναμε, με μεγάλο κόπο και κόστος. Ειδικά γι’ αυτούς που πιάστηκαν, οι συνέπειες ήταν βαριές: σκληρά βασανιστήρια-κάποιοι τα βίωσαν εξαιρετικά βάναυσα-, φυλακίσεις και ξύλο. Αυτοί πέρασαν από καμίνι…

Ωστόσο, ο φόβος, ως αίσθημα που ενυπάρχει μέσα μας και υπήρχε σε όλους μας στην αρχή, έφευγε μέσα από τη δράση. Με τις πρώτες συλλήψεις ξαναρχόταν. Μετά ξανάφευγε. Ο φόβος μετατρεπόταν σε δράση, σε σκέψη (για το πώς φτάσαμε ως εκεί, για το τι έπρεπε να κάνουμε), σε αγώνα…

Το καλοκαίρι του 1969, παρέδωσα την προεδρία του «Ρήγα» στον Γιάννη Καούνη και στα τέλη του ίδιου χρόνου διέφυγα στο εξωτερικό. Γύριζα σε όλες τις χώρες και έκανα ομιλίες στα Πανεπιστήμια. Στο εξωτερικό διέφυγα χρησιμοποιώντας ένα «κενό» του συστήματος. Ηταν η πρώτη μέρα που λειτουργούσε το Ανατολικό Αεροδρόμιο του Ελληνικού και δεν είχαν ακόμη οργανωθεί καλά καλά. Οπότε έφυγα με αεροπλάνο, με πλαστό διαβατήριο φυσικά.

• Υστερα από μένα ακολούθησαν κι άλλοι τρεις στο εξωτερικό, με χρήση πλαστών διαβατηρίων. Εννοείται πως από το εξωτερικό προέρχονταν και τα χρήματα και τα διαβατήρια γι’ αυτές τις επιχειρήσεις διαφυγής.

Αποτίμηση

Σήμερα, κοιτώντας πίσω, θα έλεγα ότι ήταν «μικρή», «πολύ μικρή» η ηγεσία της Αριστερός τότε. Μπορεί να είχαν και δίκιο γιατί είχαν περάσει την εμπειρία του Εμφυλίου. Αλλά όσοι δεν προερχόμασταν ιστορικά από την Αριστερά, είχαμε εντονότερη επαναστατική διάθεση, που τελικά δεν μετεξελίχθηκε σε δράση. Δυστυχώς, ενώ ήμασταν και ικανοί και έτοιμοι για περισσότερα -όπως το να πολλαπλασιάσουμε τις ομάδες δράσης και με την παράνομη προπαγάνδα να τρελάνουμε τους δικτάτορες-, δυστυχώς, ξαναλέω, δεν είχαμε παρά τους εαυτούς μας και τους συντρόφους μας. Ούτε υλική, ούτε πολιτική, ούτε ηθική υποστήριξη είχαμε από την ηγεσία της Αριστεράς.

Από την άλλη, το μάθαμε καλά όλοι οι Ρηγάδες του τότε ότι τις μορφές πάλης τις καθορίζουν οι συνθήκες. Και τα πρώτα χρόνια, παρ’ ότι το όραμα και η θέλησή μας τις ξεπερνούσε, η δράση μας δεν μπορούσε έκτων πραγμάτων να είναι διαφορετική.
Εμείς πάντως, κάποιοι από εμάς, παραμένουμε ακόμη στην «ουτοπία», όπως και τότε.

Το σίγουρο είναι πως ζήσαμε εκπληκτικά πράγματα. Συλλογικότητα, αλληλεγγύη… Κάναμε δυναμικές ενέργειες για να δείξουμε πως το πνεύμα της αντίστασης ήταν υπαρκτό, ζωντανό. Ημασταν τυχεροί για όσα ζήσαμε. Αυτό έχω να πω για τότε.

Μία απάντηση στο “Η δημιουργία του «Ρήγα» ξεκίνησε από το καλοκαίρι του ΄67”

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *