Τον Ιανουάριο του 2012 τα Γ.Α.Κ. του Νομού Μεσσηνίας υποδέχτηκαν στις συλλογές τους το αρχείο του ερασιτέχνη φωτογράφου Χρήστου Αλειφέρη. Με την επιμέλεια της κ. Αναστασίας Μηλίτση-Νίκα και της κ. Σταυρούλας Βερράρου κυκλοφόρησε ΔΩΡΕΑΝ ένα καλαίσθητο βιβλίο-φωτογραφικό λεύκωμα στηρίζεται εξ ολοκλήρου στο έργο του Χρήστου Αλειφέρη. Επιλέχθηκαν συνολικά 270 περίπου φωτογραφίες που αφηγούνται τη διαδρομή της πόλης της Καλαμάτας μέσα στο χρόνο, από το 1937 μέχρι το 1974. Βασικό κριτήριο αυτής της επιλογής στάθηκε ο πλούτος του αρχείου για τη μεσσηνιακή πρωτεύουσα. Η παράθεση των φωτογραφιών γίνεται με χρονολογική σειρά, ανά δεκαετία. Ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα παρεμβάλλονται εικόνες της πόλης της ίδιας εποχής, που φανερώνουν τη φυσιογνωμία της και τις αλλαγές που αυτή υφίσταται. Μέσα από τις αποσπασματικές εκ πρώτης όψεως εικόνες και τα ασύνδετα μεταξύ τους γεγονότα, αρθρώνεται ένας αφηγηματικός ιστός με συνεκτική ύλη την ίδια την πόλη, είτε ως πρωταγωνιστή είτε ως «θεατρική σκηνή» της ιστορίας. (βλ. Η Καλαμάτα μέσα από τον φακό του Χρήστου Αλειφέρη 1937-1974).
Αχρονολόγητη φωτογραφία των πρώτων ημερών της εγκαθίδρυσης της «Λαϊκής Εξουσίας» στην πόλη. Στην πρώτη σειρά μικρά κορίτσια σχηματίζουν, με γράμματα που φέρουν στο στήθος τους, τη λέξη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Πίσω τους ξεχωρίζουν πινακίδες με συνθήματα, όπως «Ζήτω η Δημοκρατία, ΕΠΟΝ», «Με τη Δημοκρατία θα προκόψουμε οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά», «Είμαστε στο πλευρό των Μεγάλων Συμμάχων».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σ’ αυτό το φωτογραφικό λεύκωμα παρουσιάζει η δεκαετία του 1940, στην οποία: “το στίγμα δίνει η περίοδος της «Λαϊκής Εξουσίας» (Σεπτέμβριος 1944-Μάρτιος 1945) 1. Όπως επισημαίνουν οι επιμελήτριες της έκδοσης: “Μετά τη «φωτογραφική σιωπή» της Κατοχής, ο Αλειφέρης αναλαμβάνει πάλι δράση, όταν αποχωρούν οι γερμανικές δυνάμεις. Προλαβαίνει να φωτογραφίσει τις πρώτες εκδηλώσεις από τα Τάγματα Ασφαλείας και τις πρώην κατοχικές ελληνικές τοπικές αρχές, πριν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ εισβάλουν στην πόλη. Ακολουθεί ένα πυκνό φωτορεπορτάζ με το χρονικό της εξάμηνης παρουσίας του ΕΑΜ στη διοίκηση του δήμου. Τα καταιγιστικά γεγονότα της εποχής ξετυλίγονται μπροστά μας καρέ-καρέ: η κηδεία των ανταρτών, τα δημόσια μνημόσυνα, οι παλλαϊκές συγκεντρώσεις, οι παρελάσεις, οι θεατρικές παραστάσεις της ΕΠΟΝ, τα συλλαλητήρια για τα δεκεμβριανά, οι πολιτικές ομιλίες από τον εξώστη των γραφείων της Νομαρχιακής Επιτροπής Μεσσηνίας του ΕΑΜ. Θα πίστευε κανείς ότι, από τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν οι χωρικοί μπαίνουν στην πόλη με τον νεκρό αντάρτη στο φορείο και τον ιερέα επικεφαλής της πομπής, μέχρι τον Μάρτιο του 1945, όταν οι υποστηρικτές της μοναρχίας και του αντικομμουνισμού εξέρχονται μαζικά έξω από την πόλη, για να πανηγυρίσουν την άφιξη της συμμαχικής βρετανικής δύναμης στρατού, μεσολάβησαν χρόνια και όχι λίγοι μήνες”.
Οδός Μεσσήνης (Αθηνών), 10 Σεπτεμβρίου 1944
Χωρικοί μεταφέρουν νεκρό αντάρτη σε φορείο με τη συνοδεία ένοπλων ανταρτών και ιερέα. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί στο ύψος του γηπέδου του Απόλλωνα (αριστερά της οδού, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Παλαιό Νοσοκομείο).
Οι αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. κατέλαβαν την πόλη στις 9 Σεπτεμβρίου 1944. Προηγήθηκαν αιματηρές συμπλοκές με τους άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας και της χωροφυλακής. Στο πλαίσιο της κατάληψης της πόλης, το κτίριο του σημερινού Επιμελητηρίου, έδρα της χωροφυλακής επί γερμανικής κατοχής, ανατινάχθηκε. Ο δήμαρχος Ηλίας Καρατζάς μαζί με άλλα μέλη της κατοχικής διοίκησης αιχμαλωτίστηκαν, ενώ κάποιοι άλλοι, όπως ο νομάρχης Δημήτριος Περρωτής, διέφυγαν προς τον Μελιγαλά. Την επόμενη μέρα, 10 Σεπτεμβρίου 1944, έγινε η κηδεία των ανταρτών. Στο αρχείο του Αλειφέρη διασώζεται μια μικρή σειρά από φωτογραφίες που καταγράφουν την ομαδική είσοδο χωρικών και ένοπλων ανταρτών στην πόλη, προκειμένου να συμμετάσχουν στο γεγονός. Διασχίζουν την οδό Μεσσήνης (σημερινή οδό Αθηνών) φέροντας σημαίες και πλακάτ με επιγραφές, όπως «Ο λαός της Αμφείας πανηγυρίζει την απελευθέρωση της Καλαμάτας».
Κηδεία των ανταρτών, 10 Σεπτεμβρίου 1944
Η πομπή με τις δώδεκα σορούς των ανταρτών ανηφορίζει στην οδό Υπαπαντής και στρίβει δεξιά στην οδό Μητροπολίτη Μελετίου προς την πλατεία Φραγκόλιμνας, όπου θα γίνει η ταφή.
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 τελέσθηκε στην κεντρική πλατεία δοξολογία για την απελευθέρωση της Καλαμάτας. Οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ μίλησαν στον κόσμο από τον εξώστη της οικίας Τσαπέκη (ή οικίας Αρβανίτη), στην οποία παλαιότερα είχε στεγαστεί το γερμανικό προξενείο. Όπως πληροφορούμαστε από την εφ. Ελεύθερη Μεσσηνία, όργανο του ΕΑΜ, στο φύλλο της 13ης Σεπτεμβρίου, ακολούθησε ο ορισμός «διά βοής» της «Προσωρινής Λαϊκής Επιτροπής Καλαμάτας» με πρόεδρο τον Καλαματιανό δικηγόρο Γεώργιο Δάλλα. Ο Δάλλας είχε εκλεγεί, μαζί με άλλους τρεις Καλαματιανούς (μεταξύ των οποίων και μία γυναίκα, η Μάχη Μαυροειδή) ως εθνοσύμβουλος Καλαμάτας. Συμμετείχε στις συνεδριάσεις του Εθνικού Συμβουλίου, που επικύρωσε την ιδρυτική πράξη της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ή «κυβέρνησης του βουνού», στο χωριό Κορυσχάδες Ευρυτανίας (14-27 Μαΐου 1944). Ανήμερα της δοξολογίας, η Ελεύθερη Μεσσηνία καλούσε το λαό της Καλαμάτας να δώσει το παρόν στο γεγονός: «Το απόγευμα στις 4 1)2 η ώρα θα γίνει πανηγυρική και μεγαλειώδη συγκέντρωση στην πλατεία (Γεωργίου) του Λαού της Καλαμάτας και των χωριών. Στη συγκέντρωση αυτή θα γίνει δοξολογία και συλλαλητήριο. Έτσι ο λαός θα διατρανώσει επίσημα και πανηγυρικά τη χαρά και τον ενθουσιασμό του για το λυτρωμό του από τους ξένους καταχτητές και τους ντόπιους φασίστες, που τόσο σκληρά κι’ απάνθρωπα τον βασάνισαν. Στη συγκέντρωση αυτή, που είναι πραγματικά ιστορική, όλοι και όλες, άντρες, γυναίκες, γέροι και παιδιά, να πάρουνε μέρος και να πλημμυρίσουνε την πλατεία και τους δρόμους της Καλαμάτας.»
Μία από τις ελάχιστες φωτογραφίες του Αλειφέρη που παραπέμπουν στις φρικαλεότητες των πρώτων εβδομάδων που ακολούθησαν την Απελευθέρωση. Η εκτύπωση που διαθέτουμε, φέρει χρονολογία «17 Σεπτεμβρίου 1944». Πιθανότατα η αναφερόμενη ημερομηνία δεν αφορά το χρόνο λήψης της φωτογραφίας αλλά το ίδιο το γεγονός, δηλαδή το λιντσάρισμα των 18 αιχμαλώτων του Μελιγαλά που έλαβε χώρα στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας, το απόγευμα της 17ης Σεπτεμβρίου. Χρόνος λήψης είναι μάλλον η επόμενη μέρα (18 Σεπτεμβρίου) και τόπος ο περιβάλλων χώρος του Ι.Ν. του Αγ. Ιωάννη (Αβραμόγιαννη) της συνοικίας Αβραμιού, όπου μεταφέρθηκαν τα πτώματα.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1944 άρχισε η δίκη 28 ατόμων με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Το δικαστήριο στεγάστηκε αρχικά στη Λαϊκή Σχολή και την επόμενη μέρα μεταφέρθηκε στο κινηματοθέατρο «Τριανόν». Αργά τη νύκτα της 14ης Σεπτεμβρίου εκδόθηκε η απόφαση σύμφωνα με την οποία 19 από τους κατηγορουμένους καταδικάστηκαν σε θάνατο. Τρεις μέρες μετά οι καταδικασθέντες, ανάμεσά στους οποίους ήταν και ο πρώην δήμαρχος Ηλίας Καρατζάς, εκτελέστηκαν. Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα αφορούν στην πρώτη μέρα της δίκης. Εφ. Ελεύθερη Μεσσηνία, 14, 15, 17 Σεπτεμβρίου 1944, Ν. Ζερβή, Καλαμάτα-Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση, Καλαμάτα 2007, τ. ΣΤ_, σ. 152-187.
Το στρατοδικείο του ΕΛΑΣ, 13 Σεπτεμβρίου 1944. Τα επτά μέλη του δικαστηρίου, τέσσερις στρατιωτικοί και τρεις λαϊκοί, φωτογραφίζονται στη δικαστική έδρα.
Το στρατοδικείο του ΕΛΑΣ, 13 Σεπτεμβρίου 1944
Στο εσωτερικό της Λαϊκής Σχολής. Ο όρθιος άνδρας με το πουκάμισο και το προτεταμένο χέρι είναι ο κατοχικός δήμαρχος Ηλίας Καρατζάς, κατηγορούμενος για προδοσία.
Στην εφ. Ελεύθερη Μεσσηνία, στο φύλλο της 26ης Σεπτεμβρίου 1944, η Νομαρχιακή Επιτροπή Μεσσηνίας του ΕΑΜ (ΕΑΜ-ΝΕΜ) δημοσιεύει το ακόλουθο πρόγραμμα για τον εορτασμό της ίδρυσης του ΕΑΜ: «Το πρόγραμμα του γιορτασμού της επετείου της ίδρυσης του ΕΑΜ που θα γίνει στις 27 του μήνα, καταρτίστηκε ως εξής:
1) Στις 10 το πρωί θα γίνει Δοξολογία στο Μητροπολιτικό Ναό (Υπαπαντή). Στην εκκλησία θα εκφωνηθή και ο Πανηγυρικός της ημέρας. Έπειτα θα γίνει κατάθεση στεφάνου για τα θύματα του αγώνα στους Τάφους των αθανάτων νεκρών της μάχης της 9ης Σεπτέμβρη (Αλσύλλιο Φραγκόλιμνας).
2) Στις 4.30 το απόγευμα θα γίνει στην αίθουσα του κινηματοθεάτρου «Τριανόν» διάλεξη με θέμα: «Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στην Ελλάδα και στη Μεσσηνία ειδικώτερον».
3) Στις 8 το βράδυ θα δοθεί θεατρική παράσταση από την Ε.Π.Ο.Ν. στην αίθουσα του «Τριανόν» με το έργο «Η ΠΑΤΡΙΔΑ» και στην Πλατεία Γεωργίου θα γίνει λαϊκό πανηγυρικό γλέντι με τραγούδια, χορούς και παρελάσεις. Στον πιο πάνω γιορτασμό προσκαλούνται με ειδικές προσκλήσεις
Αντιπροσωπείες των Διασυμμαχικών αποστολών, τα Αρχηγεία της ΙΧ Ταξιαρχίας και του 9ου Συντάγματος, το Αρχηγείο του 9ου Εφ. Συν/τος, ο διοικητικός Αντιπρόσωπος της Επαρχίας Καλαμάτας, το Προεδρείο του Επαρχ. Συμβουλίου Καλαμάτας, ο Διοικητής της Υποδιοίκησης Εθνικής Πολιτοφυλακής, το Προεδρείο της Λαϊκής Επιτροπής της πόλης της Καλαμάτας, Αντιπροσωπείες των Κομμάτων, Αντιπροσωπείες των Εθνικοαπελευθερωτικών Οργανώσεων, οι Προϊστάμενοι των Υπηρεσιών και Οργανισμών, τα Προεδρεία Συλλόγων, Σωματείων, Συνεταιρισμών. Προσκαλείται επίσης να λάβει μέρος ολόκληρος ο Λαός της Πόλης της Καλαμάτας. Ο σημαιοστολισμός των καταστημάτων και των σπιτιών είναι προαιρετικός. 26-9-1944 (Από το Γραφείο της ΝΕΜ)».
Εορτασμός της τρίτης επετείου από την ίδρυση του ΕΑΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944
Κόσμος ανεβαίνει την οδό Υπαπαντής, προς τον ομώνυμο μητροπολιτικό ναό, όπου θα τελεσθεί δοξολογία. Στο μέσο της πρώτης σειράς, τρίτος και τέταρτος από αριστερά, διακρίνονται οι Ωρίων (Γιάννης Μιχαλόπουλος), καπετάνιος της ΙΧ Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, και Παναγιώτης Κωστόπουλος, αντισυνταγματάρχης και
διοικητής της ΙΧ Ταξιαρχίας. Ο Κωστόπουλος βαδίζει με τη βοήθεια μπαστουνιού, καθώς είχε τραυματισθεί στην επιχείρηση κατάληψης της Καλαμάτας.
Ο καπετάνιος και διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας Πελοποννήσου του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας), και η ακολουθία του, γνωστοί ως «μαυροσκούφηδες», έφθασαν στην Καλαμάτα στα μέσα Σεπτεμβρίου και κατέλυσαν στο ξενοδοχείο «ΡΕΞ».
Ο Βελουχιώτης με τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο (Πολίτη), Πρόεδρο της Διοικητικής Επιτροπής
Πελοποννήσου της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης
(ΔΕΠ-ΠΕΕΑ), σε αδιευκρίνιστο τόπο και χρόνο.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ως αντιπρόσωπος της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, έφθασε στην Καλαμάτα το απόγευμα της ημέρας εορτασμού της επετείου ίδρυσης του ΕΑΜ και απηύθυνε χαιρετισμό στο συγκεντρωμένο πλήθος από τον εξώστη των γραφείων της ΕΑΜ-ΝΕΜ. Ο ερχομός του συμπίπτει με την αναστολή της δράσης των στρατοδικείων και τον τερματισμό των εκτελέσεων. Μιχάλης Π. Λυμπεράτος, «Τα γερμανικά αντίποινα, τα Τάγματα Ασφαλείας και ο ΕΛΑΣ. Η περίπτωση της Κεντρικής και Νότιας Πελοποννήσου στην Κατοχή», στο Γιάννης Καρακατσιάνης (επιμ.), Νότια Πελοπόννησος, 1935-1950, εκδ. Αλφειός/Σύνδεσμος Φιλολόγων Μεσσηνίας, 2009, σ. 61-102
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στα γραφεία της ΕΑΜ-ΝΕΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944
Στην οικία Μασουρίδη στεγάστηκαν τα γραφεία της Νομαρχιακής Επιτροπής Μεσσηνίας του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ-ΝΕΜ). Το πανό με το σύνθημα «Επιβίωση του Λαού. Λευτεριά-Λαοκρατία. ΕΑΜ» κοσμούσε την πρόσοψη του κτιρίου σε όλη τη διάρκεια της περιόδου της «Λαϊκής Εξουσίας», δηλαδή μέχρι το Μάρτιο του 1945. Στην αριστερή φωτογραφία, ο καπετάτιος του ΕΛΑΣ Ωρίων (Γιάννης Μιχαλόπουλος) μιλά στο συγκεντρωμένο πλήθος. Δίπλα του (πρώτος και δεύτερος από τα δεξιά) διακρίνονται ο συνταγματάρχης Παναγιώτης Κωστόπουλος και ο πρόεδρος της Επιτροπής Πόλης, Γεώργιος Δάλλας.
Στα γραφεία της ΕΑΜ-ΝΕΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944 Στην φωτογραφία, ο καπετάτιος του ΕΛΑΣ Ωρίων (Γιάννης Μιχαλόπουλος) μιλά στο συγκεντρωμένο πλήθος. Δίπλα του (πρώτος και δεύτερος από
τα δεξιά) διακρίνονται ο συνταγματάρχης Παναγιώτης Κωστόπουλος και ο πρόεδρος της Επιτροπής Πόλης, Γεώργιος Δάλλας.
Εορτασμός της τρίτης επετείου ίδρυσης του ΕΑΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944
Πλήθος συγκεντρωμένο κάτω από τα γραφεία της ΕΑΜ-ΝΕΜ για τον εορτασμό της επετείου του ΕΑΜ.
Σε πινακίδες που κρατούν διαβάζουμε: «Θάνατος στο φασισμό – λευτεριά στο λαό»,
«Ζήτω το ΕΑΜ, ΕΠΟΝ», «Οι λαϊκές ελευθερίες είναι ιερές και απαραβίαστες».
Εορτασμός της τρίτης επετείου από την ίδρυση του ΕΑΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944. Κόσμος ανεβαίνει την οδό Υπαπαντής, προς τον ομώνυμο μητροπολιτικό ναό, όπου θα τελεσθεί δοξολογία. Στο μέσο της πρώτης σειράς, τρίτος και τέταρτος από αριστερά, διακρίνονται οι Ωρίων (Γιάννης Μιχαλόπουλος), καπετάνιος της ΙΧ Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, και Παναγιώτης Κωστόπουλος, αντισυνταγματάρχης και διοικητής της ΙΧ Ταξιαρχίας. Ο Κωστόπουλος βαδίζει με τη βοήθεια μπαστουνιού, καθώς είχε τραυματισθεί στην επιχείρηση κατάληψης της Καλαμάτας.
Εορτασμός της τρίτης επετείου από την ίδρυση του ΕΑΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944. Κορίτσια κρατούν στεφάνια που προορίζονται για τους τάφους των νεκρών ανταρτών στη Φραγκόλιμνα. Δίπλα στην είσοδο του ναού έχει τοιχοκολληθεί η επιγραφή «Κανένας νέος, νέα και αητόπουλο έξω από τις γραμμές της ΕΠΟΝ».
Εορτασμός της τρίτης επετείου από την ίδρυση του ΕΑΜ, 27 Σεπτεμβρίου 1944
Στην οδό Μητροπολίτη Μελετίου, με σημαίες και στεφάνια το πλήθος περιμένει συντεταγμένα
να αποτίσει τιμές στους νεκρούς αντάρτες που έχουν ταφεί στη Φραγκόλιμνα.
Ξυπόλυτα παιδιά «παρελαύνουν» πάνω στις ράγες του τραμ μπροστά από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Σε πρώτο πλάνο, δεξιά, ίσως, η δασκάλα τους. Ξυπόλυτα παιδιά παρελαύνουν πάνω στις ράγες του τραμ μπροστά από την Τράπεζα της Ελλάδος. Σε πρώτο πλάνο, δεξιά, ίσως, η δασκάλα τους
Παρέλαση στην οδό Αριστομένους, 28 Οκτωβρίου 1944: Στην παρέλαση έλαβαν μέρος τμήματα του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, μία διμοιρία ναυτών του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, αγγλικό τμήμα στρατού, επονίτες και επονίτισσες, τα σχολεία της πόλης και τ’ αητόπουλα.
Στη φωτογραφία εν μέσω δύο ανταρτών παρελαύνει ο διοικητής του ΙΙ Τάγματος του 8ου Συντάγματος,
λοχαγός Γεώργιος Αρετάκης, γνωστός με το ψευδώνυμο «Σφακιανός», λόγω της κρητικής του καταγωγής.
Ν. Ζερβής, Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση, τ. ΣΤ, Καλαμάτα 2007, σ. 341′
Ο Μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος επιθεωρεί την παρέλαση. Δίπλα του, στα δεξιά, ο αντισυνταγματάρχης
Παναγιώτης Κωστόπουλος και πίσω του αριστερά ο συνταγματάρχης ε. α. Πιέρρος Πετροπουλάκης.
Στα γραφεία του ΚΚΕ (Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος) είχε αναρτηθεί πανό για τον εορτασμό
της 26ης επετείου από την ίδρυση του κόμματος. Η Ελεύθερη Μεσσηνία, στο φύλλο της ίδιας μέρας, αφιερώνει μια σύντομη αναφορά στο γεγονός, σημειώνοντας ότι το ΚΚΕ είναι «ένα από τα κόμματα που συμμετέχουν στο ΕΑΜ». Στον τοίχο, κάτω δεξιά, διαβάζουμε: «[αντιαεροπορικό] καταφύγιον διά το κοινόν άτομα 400».
Η πορεία των διαδηλωτών περνά από τη λεωφόρο ΕΛΑΣ, όπως είχε ονομαστεί από την εαμική εξουσία η κεντρική οδός Αριστομένους. Πάνω από το ξενοδοχείο «ΡΕΞ», όπου άλλοτε υπήρχε η ονομασία του ξενοδοχείου, έχουν αναρτηθεί τα αρχικά ΕΑΜ (στο πάνω μέρος της φωτογραφίας, λίγο δεξιά από το μέσο).
Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στις 23 Φεβρουαρίου 1943, σε μυστική σύσκεψη αντιπροσώπων νεανικών οργανώσεων της εποχής. Η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ), με μηχανισμό και εμπειρία δράσης σε συνθήκες παρανομίας, ήταν η ισχυρότερη από τις οργανώσεις νεολαίας που συναποτέλεσαν την ΕΠΟΝ. Υπό την καθοδήγηση του ΕΑΜ, σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ίδρυσή της, η ΕΠΟΝ έγινε η σημαντικότερη και μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση νεολαίας αλλά και η μαζικότερη, βασισμένη σε εθελοντική ένταξη, οργάνωση νέων του ελληνικού χώρου. Με εκτεταμένο δίκτυο τοπικών οργανώσεων δεν κάλυπτε μόνο τις μεγάλες πόλεις αλλά και το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής υπαίθρου. Σημαντική ήταν η συμμετοχή της στην ένοπλη αντίσταση μέσα από τις γραμμές του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ). Δημήτρης Δημητρόπουλος – Ευδοκία Ολυμπίτου, Αρχείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, Συλλογή Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Κατάλογοι και ευρετήρια, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας – Γ.Γ. Νέας γενιάς/Κέντρο Νεοελληνικών ερευνών Ε.Ι.Ε., Αθήνα 2000.
Η άφιξη τάγματος του βρετανικού στρατού και του διορισμένου από την κυβέρνηση νομάρχη Γεωργίου Βραχνού, στις 3 Μαρτίου του 1945, σηματοδοτεί το τέλος της «Λαϊκής Εξουσίας» και την παράδοση της διοίκησης στις κυβερνητικές και βρετανικές αρχές. Η εαμική πλευρά είχε προετοιμάσει επίσημη υποδοχή στην οδό Αριστομένους, ενώ οι «εθνικόφρονες» προϋπάντησαν τους συμμάχους στη δυτική είσοδο της πόλης, στο ύψος του γηπέδου του Απόλλωνος (στο χώρο του σημερινού Παλαιού Νοσοκομείου). Και στις δύο περιπτώσεις οι προετοιμασίες διεξήχθησαν υπό τη στενή επίβλεψη των Άγγλων, οι οποίοι χωροθέτησαν με απόλυτη αυστηρότητα τους τόπους διεξαγωγής των δύο «υποδοχών», προβλέποντας μάλιστα ως «ουδέτερη ζώνη» το άνω τμήμα της οδού Αριστομένους. Στην εφ.Ελεύθερη Μεσσηνία (3 Μαρτίου 1945) συνιστάται «η απόλυτη πειθαρχία και η τήρηση της τάξης», «γιατί σ’ άλλο μέρος θα συγκεντρωθούν άλλων φρονημάτων πολίτες».
Η αντίπαλη πλευρά εκφράζεται μέσα από προκηρύξεις «προς τον Μεσσηνιακόν Λαόν», όπως αυτή που ακολουθεί: «Τα Βρεττανικά Στρατεύματα (επίλεκτον σώμα) έρχονται εις την πόλιν μας σήμερον Σάββατον. Καλείται όθεν σύμπας ο ΕΘΝΙΚΟΦΡΩΝ Λαός όπως μετάσχη της υποδοχής και διαδηλώση την λατρείαν και την ευγνωμοσύνην του προς τους ερχομένους ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΑΣ. Τη ευγενεί πρωτοβουλία του κ. Μακένζυ, όστις κατ’ επανάληψιν ευηρεστήθη να δεχθή την Επιτροπήν μας, και προς αποσόβησιν παντός εκτρόπου ελήφθησαν από μέρους των Αγγλικών Αρχών όλα τα αναγκαία μέτρα διά την απόλυτον τήρησιν της τάξεως και την εξασφάλισιν της ησύχου και εν ασφαλεία διενεργείας της υποδοχής. Κατόπιν συνεννοήσεως τη εγκρίσει του κ. Μακένζυ το πρόγραμμα της υποδοχής καθωρίσθη ως εξής: Τόπος συγκεντρώσεως των ΕΘΝΙΚΟΦΡΟΝΩΝ ωρίσθη η ΠΛΑΤΕΙΑ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ και 23ης ΜΑΡΤΙΟΥ. Χρόνος: η πρωΐα της σήμερον Σάββατον. Της ακριβούς ώρας αναγγελθησομένης διά κωδωνοκρουσιών. Εκείθεν εν σώματι ολόκληρος ο Λαός διά της ΓΕΦΥΡΑΣ του ΠΑΝΘΕΟΥ θα περάση εις την δυτικήν όχθην του ΝΕΔΟΝΤΟΣ προς την οδόν ΜΕΣΣΗΝΗΣ, την οποίαν θα ακολουθήση μέχρι του σημείου όπου θα υπάρχη η Αψίς. Εκεί θα σταματήσουν τα στρατεύματα και θα γίνη η δεξίωσις και ο χαιρετισμός των αφικνουμένων. Μετά ταύτα τα Βρεττανικά Αυτοκίνητα θα προχωρήσουν προς την πόλιν ο δε Λαός θα τα συνοδεύση μέχρι της γέφυρας ΣΤΑMAΤΕΛΑΚΗ (Ιονικής Τραπέζης) της οποίας γέφυρας απαγορεύεται απολύτως η διάβασις. Εν συνεχεία ολόκληρος ο Λαός διά της ιδίας οδού δηλαδή διά της ΓΕΦΥΡΑΣ του ΠΑΝΘΕΟΥ μόνον θα επανέλθη εις την Πλατείαν 23ης ΜΑΡΤΙΟΥ και ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ. Ακολούθως θα γίνη επί τόπου διάλυσις. […] Κατόπιν εντόνου συστάσεως των Βρετταν. Αρχών και υπό την προσωπικήν ευθύνην των μελών της Επιτροπής η υποδοχή δέον να έχη χαρακτήρα απλής δεξιώσεως μόνον. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ όθεν πάσα εκδήλωσις Πολιτειακών, Πολιτικών ή κοινωνικών πεποιθήσεων και φρονημάτων ως επίσης και αι εικόνες της Α.Μ. του Βασιλέως και πάσα υπέρ Αυτού εκδήλωσις. Τα μόνα συνθήματα θα είναι: ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΣ, ΖΗΤΩΣΑΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΜΑΣ ΣΥΜΜΑΧΟΙ, ΖΗΤΩ Η ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑ, ΖΗΤΩ Ο ΑΓΓΛΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ, ΖΗΤΩ Ο ΜΕΓΑΣ ΤΣΩΡΤΣΙΛ, ΖΗΤΩ Ο ΣΚΟΜΠΥ, ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. (Σημείωση: Ο χώρος από της Ιονικής Τραπέζης μέχρι του Ξενοδ. «Βασιλικόν» και όλοι οι παράλληλοι δρόμοι θα είναι ουδετέρα ζώνη εις την οποίαν ουδείς δικαιούται να κινήται.), Καλάμαι, 3)3)1945, Η Επιτροπή της υποδοχής εξ όλων των τάξεων της πόλεως Καλαμών». Αρχείο Δημ. Τσάκαλου, ΓΑΚ-Αρχεία Ν. Μεσσηνίας Project2:Layout 1 9/24/13 1:41 PM Page 98.
Υποσημειώσεις-Παραπομπές
- Όπως μας πληροφορούν οι επιμελητές της έκδοσης, διακόσιες περίπου φωτογραφίες από τη φωτογραφική συλλογή του ερασιτέχνη φωτογράφου Χρήστου Αλειφέρη, είναι αφιερωμένες στην εξάμηνη παρουσία της «Λαϊκής Εξουσίας» στην πόλη της Καλαμάτας. Από αυτές χρησιμοποιήθηκαν γύρω στις ογδόντα. Το επιλεγμένο υλικό αντιστοιχεί σε όλα τα σημαντικά γεγονότα της περιόδου που κάλυψε φωτογραφικά ο Αλειφέρης, και η επιλογή του έγινε με κριτήριο το περιεχόμενο και την ποιότητα της φωτογραφίας.
Δες και τη φωτογραφική συλλογή των Γ.Α.Κ. Μεσσηνίας εδώ
Αφήστε μια απάντηση