Οι Νιταδώροι, και η ξυλογλυπτική στο Μέσα Λασίθι

Του Κωστή Μουδάτσου

Οι Νιταδώροι, και η ξυλογλυπτική στο Μέσα Λασίθι Του Κωστή Μουδάτσου Το Μέσα Λασίθι στο διάβα του χρόνου έχει τη δική του ιστορία. Έχει αναδείξει σπουδαίες και σπάνιες φυσιογνωμίες. Ήταν τόπος που οι κάτοικοι του στήριζαν τους Χαήνηδες, τους αντάρτες και κάθε κυνηγημένο επαναστάτη, κόντρα στους κάθε λογής καταχτητές. Σκληροί δουλευτές, οι Μεσαλασιθιώτες, είχαν καταλάβει το νόημα και την ματαιότητα της κοντής ζωής, που αρμηνεύει να είμαστε αγαπημένοι και εραστές της όμορφης, της λεύτερης και της δημιουργικής ζωής!

Μια από τις τέχνες που ήκμασαν στο χωριό ήταν η ξυλογλυπτική, η τέχνη των Νιταδώρων. Σπουδαία μορφή λαϊκής τέχνης που πρέπει να μελετάμε και να αναδεικνύομε με σεβασμό. Ψιμυθευτή Τέχνη που έρχεται από τα βάθη των αιώνων, σαν κληρονομιά σκέψης, απόψεων, τεχνικών, δεξιοτεχνίας, έργων και πρακτικής. Με εκκλησιαστικούς κανόνες και βυζαντινές επιρροές, με τις κληρονομιές της περίφημης κρητικής σχολής, οι λαϊκοί τεχνίτες, άφησαν σπουδαία έργα ανεκτίμητης αξίας. Καλλιέργησαν με γούστο τη τέχνη τους και κατέληξαν να κατασκευάζουν τέμπλα σε πολλές εκκλησίες, μοναστήρια και ξωμονάστηρα, στους νομούς Λασιθίου, Ηρακλείου και Ρεθύμνης. Έτσι θεμελίωσαν μια παράδοση αιώνων που έδινε τους καρπούς της, μέχρι το Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Δημιούργησαν μια παράδοση που ήταν αποτέλεσμα συνειδητής προσπάθειας. Έπαιρνε ο ένας από τον άλλο κι ο καθένας έδινε τους καρπούς της δουλειάς του και στην συνέχεια παράδινε στους επόμενους.

Η ικανότητα της δημιουργίας δεν μας προσφέρεται αυτούσια, ούτε από συνήθεια. Πηγαίνει από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά, με το δώρο της παρατηρητικότητας, της γνώσης, της επίπονης εργασίας, της ψημυδευτής δουλειάς και της έμπνευσης. Μια έμπνευση που στηρίζεται σε νόμους και κανόνες των εκκλησιαστικών τυπικών και παραδόσεων, μέσα όμως από το χέρι του λαϊκού τεχνίτη, του Νιταδώρου. Κι αυτό της δίνει ιδιαίτερη αξία. Έτσι πέτυχαν να παρουσιάσουν έργα ανεκτίμητης αξίας, χρυσωρυχείο για την λαϊκή τέχνη και τον λαϊκό πολιτισμό. Πέτυχαν να προσφέρουν ευχαρίστηση και να νοιώσουν την ικανοποίηση του δημιουργού, που όλοι γνωρίζομε ότι δεν θα τη βρούμε εάν δεν κοπιάσομε προηγουμένως, σκληρά και μεθοδικά. Δούλευαν ατελείωτες ώρες, για πολλούς μήνες και χρόνια στα ξύλα, μέχρι να δώσουν τις ανάγλυφες μορφές χρησιμοποιώντας περίπου διακόσια εργαλεία. Έτσι έδιναν ζωή στο ξύλο με εκατοντάδες μορφές, σχήματα και παραστάσεις.

Οι λαϊκοί τεχνίτες ξέρουν ότι:Κατανοούν την τέχνη τους για να μπορέσουν να την αγαπήσουν και αγαπούν την τέχνη τους για να μπορέσουν να την κατανοήσουν!Ας αναφέρομε τα ονόματα των Νιταδώρων του Μέσα ΛασιθίουΙωάννης Εμμ. Χαλάτσης 1820-1912Ιωάννης Γεωργ. Μακράκης 1842-1932Παναγιώτης Γεωργ. Μακράκης 1840-1915Ζαχαρίας Κων. Φαρσάρης, Χαλατσοζαχάρης 1865-1946Ιωάννης Εμμ Κουμαρτζής 1883-1982Ενώ ο Ιωάννης Ζαχ Φαρσάρης, Χαλατσογιάννης, 1905-1990, παρέλαβε και φύλαξε τα σχέδια και τα εργαλεία των Νιταδώρων, κι έτσι υπάρχουν σήμερα.

Το μνημείο των Νιταδώρων φιλοτέχνησε ο Άγγλος γλύπτης, Nigel Ratcliffe, και την μελέτη εκπόνησαν οι Μανόλης και Σταύρος Αβραμάκης. Ο ίδιος γλύπτης είχε φιλοτεχνήσει και το μνημείο των Χαήνηδων, στην Αλόιδα, στα αντάρτικα λημέρια του Μέσα Λασιθίου.

Ο Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου, ο Σύνδεσμος Μέσα Λασιθίου, η Αλόιδα, και η Επιτροπή για την ανάδειξη και διάσωση της παραδοσιακής γλυπτικής ήταν οι πρωτεργάτες αυτής της πρωτοβουλίας. Έτσι, οι Μεσαλασιθιώτες και οι φίλοι τους, απέτισαν φόρο τιμής και μνήμης στους Νιταδώρους του χωριού και στον λαϊκό πολιτισμό του τόπου μας. Απέτισαν φόρο τιμής σε μια σπάνια λαϊκή τέχνη και σε τεχνίτες με ταλέντο. Σε ανθρώπους με συνθετικές ικανότητες, με δημιουργικό και πλούσιο έργο, που τυγχάνει παγκρήτιας και πανελλήνιας αναγνώρισης.Ας παίρνομε πράξη, από τέτοιες πρωτοβουλίες, για να προστατεύομε και να αναδεικνύομε τις κληρονομιές μας και τον λαϊκό μας πολιτισμό!

(φωτογραφίες Καμιλ Σουμπασή)

Μία απάντηση στο “Οι Νιταδώροι, και η ξυλογλυπτική στο Μέσα Λασίθι”

  1. Μπράβο Κωστή. Για την άψογη παρουσίαση της όλης εκδήλωσης.
    Για το λιτό, εμπεριστατωμένο κείμενο σου, μέσα από το οποίο αναδεικνύεται ο καλλιτεχνικός οίστρος των Νιταδωρων και προβάλλεται το χωριό μας γενικωτερα.

Γράψτε απάντηση στο Γιώργος Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *