«Ψιτ, παιδί» και «ε, κοπελιά»

Πίσω από το τηλεοπτικό σποτάκι που αφιερώθηκε «στους ανθρώπους της πρώτης γραμμής» -το οποίο αδιαμφισβήτητα συντέθηκε με μεγάλη επικοινωνιακή μαεστρία- κρύβονται μια σειρά από στερεότυπα για τους εργαζόμενους της πενταροδεκάρας, τον εργασιακό ζόφο και τον σεξισμό.

«Τα παιδιά που μεταφέρουν έτοιμο φαγητό (…) όλοι αυτοί δίνουν ζωή στη ζωή μας».

Κυριάκος Μητσοτάκης, 13/4/2020

Η γλώσσα της διαφήμισης και η γλώσσα της πολιτικής πάντοτε τέμνονταν, ενίοτε και ταυτίζονταν. Λέξεις όπως «αλλαγή», «ελπίδα», ακόμα και αυτή η κακοπαθημένη «επανάσταση», μπορούν να χρησιμεύσουν τόσο σε πολιτικούς και κόμματα διαφόρων αποχρώσεων, όσο και σε χύτρες ταχύτητας, καθαριστικά μπάνιου και υβριδικά μοντέλα αυτοκινήτων.

Η πιο πυκνή συμπύκνωση της πολιτικής και της διαφήμισης παρελαύνει κάθε μέρα από τα σπίτια μας, στο νέο σποτ της Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, αφιερωμένο «στους ανθρώπους της πρώτης γραμμής». Αυτούς που «φαίνονται στα δύσκολα – και «τώρα που παντού είναι δύσκολα, κοίτα πόσα πολλά είναι έτοιμοι να δώσουν». Λόγος κοφτός, που με μια πρώτη ακρόαση ακούγεται ανθρωπιστικός και ενωτικός, πιθανόν και φιλεργατικός αφού στο σποτάκι υμνείται η προσφορά των εργαζομένων που συνήθως είναι στον πάτο της μισθοδοσίας: καθαριότητα, σουπερμάρκετ, μεταφορές-κούριερ.

Διαφημίσεις σαν κι αυτή έχουν πολλαπλές αναγνώσεις. Η μία, η ευκόλως εννοούμενη, μας λέει ότι αυτός που την έφτιαξε παίζει στα δάχτυλα την πολιτική επικοινωνία. Η δεύτερη μάς αποκαλύπτει τα κλισέ του λόγου αυτού, που πίσω από μια στρογγυλεμένη αλήθεια κρύβει χιλιάδες μικρά και μεγάλα ψέματα. Η μόνη κριτική που ακούστηκε για τη διαφήμιση είναι από τους αστυνομικούς της Ενωσης Αξιωματικών Αττικής της ΕΛ.ΑΣ., που διαμαρτυρήθηκαν γιατί απουσιάζουν οι αναφορές στο επάγγελμά τους, πέρα από ένα περιπολικό με αναμμένη σειρήνα.

Μια κριτική που σχεδόν δεν ακούστηκε είναι η ηλικιακή και έμφυλη κατανομή των εργαζομένων, σε σειρά ιεραρχικής κλίμακας: «Κοίτα την κοπέλα στο σουπερμάρκετ, κοίτα τον νεαρό στα ράφια, κοίτα την κυρία στο φαρμακείο, κοίτα τα παιδιά που κάνουν ντελίβερι…». Τι κι αν η «κοπέλα» στο ταμείο έχει καβατζώσει τα 40 και τα 50 χρόνια, έχει κιρσούς και μυοσκελετικά από το ζάρωμα στα σκαμπό, για μας θα είναι πάντα «κοπέλα». Εξάλλου, μισθό «κοπέλας» θα παίρνει μια ζωή.

Τι κι αν ο «νεαρός» στα ράφια μόνο νεαρός δεν είναι ή αναγκάζεται να ζει ως νεαρός στα 30 και στα 35 του, αφού με 400 και 500 ευρώ τον μήνα όχι σπίτι δεν νοικιάζεις για να λογαριάζεσαι νοικοκύρης, αλλά με δυσκολία συντηρείς ένα ιδιωτικό όχημα. Στο φαρμακείο, που φοράνε και άσπρες ρόμπες και είναι -πώς να το κάνουμε- σε ανώτερη ταξική κλίμακα από τα σουπερμάρκετ, η εργαζόμενη έχει κερδίσει τον τίτλο της «κυρίας». Πάλι καλά. Εκεί όμως που τσατίζεσαι, καθώς απογυμνώνεται ο ψευτο-ανθρωπισμός του λογογράφου της κρατικής διαφήμισης και φαίνεται ότι έχει μόνο επιδερμική σχέση με αυτόν που αποκαλούμε επιγραμματικά «κόσμο της εργασίας», είναι στο εξωφρενικό «κοίτα τα παιδιά που κάνουν ντελίβερι».

Τι κι αν φωνάζουν χρόνια και δεκαετίες ολόκληρες οι εργαζόμενοι στις ταχυμεταφορές, στα κούριερ, στον επισιτισμό «Δεν είμαστε παιδιά, δεν είμαστε «παπιά», είμαστε εργάτες…». Τι κι αν απαιτούν, με απεργίες και κινητοποιήσεις μέσα από ανεξάρτητα εργατικά σωματεία καλύτερους μισθούς, πλήρη εργασιακά δικαιώματα και ασφάλιση, ένσημα βαρέα ανθυγιεινά, μέσα ατομικής προστασίας, εταιρικό όχημα ή, όταν αυτό δεν είναι εφικτό, έξοδα κίνησης και συντήρησης – κάτι που έπειτα από πολλούς αγώνες το υπουργείο Εργασίας αναγκάστηκε να τους αναγνωρίσει, αν και οι περισσότεροι εργοδότες γράφουν τη σχετική εγκύκλιο εκεί που δεν πιάνει μελάνι.

Τι κι αν στην πραγματικότητα, ειδικά στη μνημονιακή και μετα-μνημονιακή εποχή, ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζόμενων στις μεταφορές, ως κούριερ και ντελίβερι, είναι όλο και μεγαλύτερος και ο χαρακτηρισμός «παιδιά» είναι όχι μόνο ανεδαφικός αλλά και προσβλητικός; Στην Ελλάδα είσαι «παιδί» ή μάλλον «το παιδί», για τους καφέδες, τις εξωτερικές και εσωτερικές εργασίες, τη χαμαλοδουλειά, είτε χειρωνακτική είτε διανοητική, ακόμα και αν σου γκριζάρουν τα μαλλιά ή φορέσεις γυαλιά πρεσβυωπίας. Ως «παιδί» σε αντιμετωπίζουν σχεδόν εξίσου κακοπληρωμένοι με σένα αλλά εσώκλειστοι υπάλληλοι γραφείου όταν τους παραδίδεις το φαΐ τους ή μεταφέρεις τους φακέλους τους, γιατί αυτό γράφει η απόδειξη μισθοδοσίας σου, που σε κατατάσσει στους εργαζόμενους-φτωχούς.

Οπως αντίστοιχα είσαι πάντα «η κοπέλα» (παλιότερα «η κοπελιά»), που σερβίρει και πρέπει να είναι όμορφη και πρόθυμη (τώρα πάει προσωρινά κι αυτό το επάγγελμα αφού απαγορεύεται το σέρβις) ή «η γυναίκα» που καθαρίζει, που φροντίζει τον ηλικιωμένο, που ξενυχτά στο νοσοκομείο δίπλα στον άρρωστο. Οταν μάλιστα η τελευταία είναι μετανάστρια χωρίς χαρτιά ανήκει στην κατηγορία «παράνομη αποκλειστική» και κυνηγιέται ανηλεώς από τους Ράμπο της νομιμότητας, όπως εκείνους που οδήγησαν την Αρμένισσα Γκαϊανέ Καζαρτζιάν να πέσει από το παράθυρο του 1ου ορόφου στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας, χάνοντας τη ζωή της πέρσι το καλοκαίρι.

Θα μου πείτε, γιατί να διυλίζουμε τον κώνωπα; Τι θα άλλαζε αν δεν λέγαμε τον ντελίβερι «παιδί» και την εργαζόμενη στο σουπερμάρκετ «κοπέλα»; Μήπως θα είχανε καλύτερους μισθούς; Μήπως δεν θα πεθαίνανε στην άσφαλτο; Μήπως τους αναγνωρίζαμε έτσι ότι είναι πιο πολύτιμοι και κοινωνικά αναγκαίοι από τους λογογράφους των πολιτικών αρχηγών, τους επικοινωνιολόγους και τους δημοσιογράφους που τους λιβανίζουν; Μπα, το ίδιο θα ήταν, τα ράσα δεν κάνουν τον παπά και το «κυρία» δεν σε καθιστά σεβαστή ούτε σε αναβαθμίζει εργασιακά. Ας μη μας τρίβουν όμως στη μούρη, ως δήθεν μεγαλόψυχα, αυτά τα υποκριτικά σποτάκια τού «όλοι μαζί» για τα παιδιά με τα παπιά και τις κοπέλες στα σουπερμάρκετ. Γιατί ξέρουμε ότι αυτούς, εμάς δηλαδή, θα ξεζουμίσουν πάλι όταν οι διαφημιστικές επικλήσεις στο «εμείς» ξεφτίσουν για να προβάλει αυτό που πραγματικά σημαίνουν: προσκλητήριο σάλπισμα για να προσκυνήσουμε τα υπερ-εγώ τής κάθε εξουσίας.

Πηγή: “ΕφΣυν“