Αλέξης Πάρνης – Δημήτρης Κρέμος // Δύο σπουδαίοι άνθρωποι

Του Σπύρου Παπακωνσταντίνου

1ο. Μια αξέχαστη συνάντηση με τον Αλέξη Πάρνη

   Καιρό πριν, ο φίλος Κώστας Βαθειάς μου είχε μιλήσει για ένα σπουδαίο άνδρα που έπρεπε κάποτε να συναντήσω. Τον ποιητή, τον λογοτέχνη, τον θεατρικό συγγραφέα. Τον αγωνιστή κι επιστήθιο κι αφοσιωμένο μέχρι τέλους σύντροφο του Νίκου Ζαχαριάδη. Τον Αλέξη Πάρνη. 

Τον επισκεφτήκαμε μαζί στο σπίτι του στα Γλυκά Νερά στις 18 Νοέμβρη του 2022 κι αυτή μου η συνάντηση μαζί του έμελλε να είναι, δυστυχώς, πρώτη και τελευταία. Θα μείνει για πάντα βαθειά χαραγμένη στη μνήμη μου. Αυτός ο μικρόσωμος παππούς, με τα τραυματισμένα από θραύσματα μάτια, μόλις άνοιγε το στόμα του, σε καθήλωνε. Ήθελες να ρουφάς την ανεπιτήδευτη απλότητα αντάμα με το μεγαλείο της λογοτεχνικής του δεινότητας. 

Συστηθήκαμε και πολιτικά. Είχα φροντίσει να ενημερωθώ στοιχειωδώς για την ιστορία του. Γρήγορα η κουβέντα πήγε στη ποίηση. Μου μίλησε για την Μεγάλη ρωσική ποίηση. Για τραγικούς Ρώσους ποιητές που θεωρούσαν την αυτοχειρία παράδοση. Γεμάτος ζωή, αναφερόταν στο θάνατο σαν την άλλη της όψη. Χαρτιά απλωμένα γύρω απ’ το κομπιούτερ. “Μεταφράζω Πούσκιν”, μου είπε. “Θέλω να τον μάθει ο κόσμος. Να μείνει για τις επόμενες γενιές. Τα άπαντά του είναι γύρω στους 10 τόμους”. Αν θυμάμαι καλά, ήταν γύρω στον έβδομο. Και η μετάφραση από τα ρωσικά στα ελληνικά γινόταν με ρίμα (ομοιοκαταληξία). “Δεν συμπαθώ την ελεύθερη απόδοση. Χάνει την μελωδία της η ποίηση. Δύσκολη άσκηση για το πνεύμα”. Δούλευε στα 99 του 10-12 ώρες το 24ωρο! Η ζωή του ήταν με αυτόβουλη “στρατιωτική πειθαρχία” στα ωράρια. Θα του είχε σίγουρα μείνει από τον Δημοκρατικό Στρατό. Πάντα δήλωνε στρατιώτης των κομμουνιστικών ιδανικών. 

Μετά, μου απάγγειλε δύο σχετικά πρόσφατα ποιήματα από μια ανέκδοτη συλλογή του. Έμεινα αποσβολωμένος και βαθειά συγκινημένος. Μου θύμισε έντονα τον Βάρναλη, τον οποίο παρεμπιπτόντως δε μου έκρυψε ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα. Κατάλαβα ότι ταιριάζατε οι χαρακτήρες τους. Πράγματι, δεν μπορεί κανείς να αποδώσει ένα έργο καλύτερα απ’ το δημιουργό του. Μου χάρισε το επικό του ποίημα Μπελογιάννης με ιδιόγραφη αφιέρωση. Το θεωρώ πολύ τιμητικό. “Ψάχνω να βρω εκδότη αλλά είναι δύσκολο στις μέρες μας”, πρόσθεσε. Μόλις του είπα για τις εκδόσεις και το βιβλιοπωλείο μας αναθάρρησε. Είχα σκεφτεί να οργανώσουμε μια βραδιά μαζί του, χωρίς αυστηρή θεματολογία. Να μας μιλήσει για ότι ο ίδιος ήθελε. Δεν πρόλαβα. Θα έπρεπε να είχα βιαστεί …

Λίγο αργότερα, βρεθήκαμε κι οι τρεις μας στο “αμπρί”. Την μικρή αποθήκη στο πίσω μέρος του σπιτιού. Στους τοίχους κορνιζομένες αφίσες και φωτογραφίες από τα εξώφυλλα των βιβλίων του, τις θεατρικές παραστάσεις, τις εγκωμιαστικές κριτικές, στα ελληνικά, τα ρωσικά, τα αγγλικά, τα κινέζικα. Ανάμεσα σ’ αυτές μια φωτογραφία με τον Μακάριο, με σπουδαίους Ρώσους ποιητές και, βέβαια, εκείνη του Νίκου Ζαχαριάδη -η πιο πολύτιμη ίσως γι’ αυτόν- με το απόσπασμα εγκωμιαστικών σχολίων του τελευταίου γραμματέα του επαναστατικού ΚΚΕ για τον πιστό του σύντροφο. Με άφησε να τραβήξω φωτογραφίες. Μας ξεπροβόδησε καθώς φεύγαμε. 

 Παραβρέθηκα στη θρησκευτική κηδεία και τον ενταφιασμό του την Δευτέρα 13 Μάρτη. Κάποιες λίγες δεκάδες συγγενών, φίλων, γειτόνων και εν ευρεία εννοία συναγωνιστών τον κατευόδωσαν. Όπως με την προσπάθεια της για δεκαετίες απομόνωσής του, έτσι και την ύστατη στιγμή, η Αριστερά στη συντριπτική της πλειοψηφία δεν μπόρεσε να αντέξει την παραδειγματική συνέπειά στις ιδέες του στα πέτρινα χρόνια αλλά και μετέπειτα. Η απρεπής και προσβλητική για τον νεκρό διακοπή στην ανάγνωση ενός πολιτικού επικήδειου, που όμως ολοκληρώθηκε, από “κάποιους” που δεν συμφωνούσαν μαζί του, ήρθε να υπενθυμίσει, όχι απλά τη μικροψυχία, αλλά κυρίως την τυπικότητα από πολιτικής άποψης της παρουσίας τους και την ατελέσφορη προσπάθεια να πάρουν κάτι από την αίγλη του. Να τον συσσωματώσουν. Ακόμη και σήμερα, όσο κι αν έχουν διαβάσει περισσότερο από εμένα τον λογοτέχνη, δεν έχουν καταλάβει τίποτε από το μεγαλείο ψυχής του Αλέξη Πάρνη.

2ο. Προϋπαντώντας μια βιβλιοπαρουσίαση – Μνήμη ενός κάτι παραπάνω από συγγραφέα

Η βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Π. Κρέμου Μήπως είχε δίκιο ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς; (Εκδόσεις Παρασκήνιο 1999) σε λίγες μέρες στη Θεσσαλονίκη, που συμπίπτει με τα 70 χρόνια από το θάνατο του Ι.Β. Στάλιν, θα αποτελέσει οπωσδήποτε την αφορμή για αναφορά στο τιτάνιο έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ, στη συμβολή της σοβιετικής ηγεσίας, στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο και την υπεράσπιση της σοβιετικής πατρίδας, στη συντριβή του ναζιφασισμού και τη μεγάλη αυτή προσφορά του εργατικού, επαναστατικού, κομμουνιστικού κινήματος στην ανθρωπότητα. Θα αποτελέσει την αφορμή, επίσης, για την επαναδιατύπωση της τοποθέτησης του μαρξιστικού-λενινιστικού ρεύματος και ιδιαίτερα της οπτικής της πλευράς των διοργανωτών, αποτιμώντας και κριτικάροντας τόσο την περίοδο της παλινόρθωσης, όσο, βέβαια, και τα γραφόμενα του συγγραφέα. Δεν θα ήθελα να προχωρήσω περαιτέρω επ’ αυτών, αφού είμαι σίγουρος ότι η κατάθεση άποψης και η συζήτηση θα φωτίσει όλες αυτές τις πλευρές.

   Η έγνοια μου γι’ αυτό το μικρό σημείωμα είναι να αποτίσω έναν μικρό φόρο τιμής στον σύντροφο και φίλο Δημήτρη Κρέμο, τον ΔΑΣΚΑΛΟ με όλη τη σημασία της λέξης, όπως τον αποκαλούσαν οι μαθητές και οι συνάδελφοί του στη σεμνή εκδήλωση που έγινε κάποτε προς τιμήν του στο Κολλέγιο Αθηνών, όπου και δίδαξε. Κρατώ, άλλωστε, πέρα από τις άσβεστες προσωπικές αναμνήσεις, τις ιδιόγραφες αφιερώσεις του τόσο στο βιβλίο που θα παρουσιαστεί, όσο και στο “Χρονικό 1941-1944”, ένα ημερολόγιο από την συμμετοχή του στην Αντίσταση και τον ΕΛΑΣ. Το τελευταίο έχει από καιρού εξαντληθεί, ενώ για το πρώτο υπάρχουν διαθέσιμα βιβλία στο βιβλιοπωλείο “Εκτός Των Τειχών”, κάποια τελευταία στον εκδότη και, φυσικά, αρκετά στη “Σφεντόνα”

   “Βάλ, την σωστά, σύντροφε” ακούστηκε δίπλα μου η παραίνεση, καθώς καρφίτσωνα μια ακόμη αφίσα του ΚΚΕ(μ-λ) στο μεγάλο τσόχινο ταμπλό του 1ου ορόφου του κεντρικού κτιρίου του νοσοκομείου Αμαλία Φλέμιγκ, δίπλα στην Α΄ παθολογική κλινική. Ήταν η αφορμή για τη γνωριμία μας. Νοσηλευόταν, τότε και, δυστυχώς, χρειάστηκε και για επόμενες φορές. Πρέπει να ήταν τέλη του 1998-αρχές του 1999. “Δημητρό, που γυρνάς” ήχησε η χαρακτηριστική φωνή της συντρόφου του Βηθλεέμ. Γίναμε οικογενειακοί φίλοι …

   Πολυεπιστήμονας με όλη τη σημασία της λέξης, χημικός, φυσικός, μαθηματικός, αλλά και φιλόλογος και γλωσσολόγος, πολύγλωσσος και ζωγράφος, μια πολυδιάστατη προσωπικότητα, παράδειγμα του “νέου τύπου ανθρώπου” που έχει σκιαγραφηθεί για την ανθρωπότητα μετά το γκρέμισμα της καπιταλιστικής προϊστορίας, υπήρξε ο Δημήτρης Κρέμος.  Κάποια στιγμή ανακάλυψα ότι βιβλία του (φυσικής ή μάλλον χημείας, δεν είμαι σίγουρος) διδάσκονταν στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, πριν από αυτά του Μάζη που διδάχτηκα κι εγώ. Μικρό λεξικό-γραμματική της αλβανικής γλώσσας είχε συντάξει μετά την επαφή του με αλβανούς κομμουνιστές! Πίνακες με δικά του γραμμικά αρχιτεκτονικά σχέδια κοσμούσαν τους τοίχους του σπιτιού του. Μα πιο πολύ μου έχει μείνει αξέχαστη η διάχυτη ατμόσφαιρα διδαχής και η ανταλλαγή απόψεων, όταν συχνά, μετά το πέρας της δουλειάς, βρισκόμουν προσκεκλημένος να πολιτικολογούμε παρέα με αυθεντικό προσούτο Πάρμας, γραβιέρα, ελιές και κρασί, με το αξιαγάπητο ζευγάρι στο σπίτι τους στη Νέα Ερυθραία. Αν και έχω καιρό να χρησιμοποιήσω το παλιό κασετόφωνο, φυλάω σαν ανεκτίμητης συναισθηματικής αξίας την κασέτα με τα αντάρτικα τραγούδια που αποδίδει με τη χαρακτηριστική ηλικιωμένη φωνή του ο ίδιος.

   Η “ενοποίηση” – αν μπορεί να μου επιτραπεί ο όρος – σ’ αυτόν τον σημαντικό άνθρωπο της “πρακτικής” και “κλασσικής” παιδείας, τα στεγανά που χώριζαν από πρώιμο στάδιο ακόμη τη μαθητιώσα νεολαία μέσω του εκπαιδευτικού μηχανισμού, ήταν η μεγάλη απόδειξη ότι δεν υπάρχουν όρια στην ανθρώπινη γνώση και ότι η μονομέρεια της εξειδίκευσης και οι πάσης φύσης “χωρισμοί” είναι κατασκεύασμα της καπιταλιστικής κοινωνίας και του κατανεμητικού ρόλου της αστικής εκπαίδευσης. Τον αποχαιρετίσαμε, συγγενείς, φίλοι, συνάδελφοι, μαθητές και σύντροφοι το 2002. Λίγο αργότερα, κατευοδώσαμε και την καλή του, που έφυγε για να τον συναντήσει. Δεν άντεξε τη μοναξιά. Ήταν σχεδόν αυτοκόλλητοι …

   Με το ξέσπασμα του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, την ιμπεριαλιστική θηριωδία των Αμερικάνων κι Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών και τους δολοφονικούς και καταστροφικούς νατοϊκούς βομβαρδισμούς – δεν είναι ακριβώς αληθές ότι τώρα, με την Ουκρανία, επέστρεψε ο πόλεμος στην Ευρώπη – ένας νέος όρος ήρθε να προστεθεί στο λεξιλόγιο του πολέμου: απεμπλουτισμένο ουράνιο. Μετά από προτροπή μου, ο Δημήτρης Κρέμος έγγραψε μια σειρά από άρθρα στα τότε φύλα της Προλεταριακής Σημαίας, εξηγώντας επιστημονικά τις καταστροφικές συνέπειες του “νέου” όπλου και κατ’ επέκταση των πυρηνικών. 

   Την ίδια περίπου χρονική περίοδο, ολοκλήρωσε την συγγραφή του βιβλίου, του οποίου επίκειται η παρουσίαση. Επιχείρησε με το δικό του τρόπο να υπερασπιστεί τη μνήμη και το έργο του Στάλιν, αναζητώντας απαντήσεις στο πως και το γιατί της μεγάλης ανατροπής. Ο ζωγράφος Χρήστος Πικριδάς, που είχα την τύχη να γνωρίσω μέσω του Δημήτρη Κρέμου και του γιου του Παύλου, μου έκανε μάλιστα δώρο έναν πίνακα-προσωπογραφία του Στάλιν, ζωγραφισμένο με μολύβι και κορνιζομένο, πιστό αντίγραφο αυτού που υπάρχει στην έκδοση του βιβλίου. Τον ευχαρίστησα με το βιβλίο “’17-’53 Η Ιστορία διδάσκει και εμπνέει” του Βασίλη Σαμαρά. 

   Ο Δημήτρης Κρέμος υπήρξε απ’ τους ανθρώπους που επηρέασαν όσους είχαν την ευτυχία να τον συναντήσουν στο διάβα της ζωής του. Το ίδιο κι εμένα.

Σπύρος Παπακωνσταντίνου

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *