ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΛΑΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Και άμα δεν μπορείς να ξεχωρίζεις, δεν μπορείς και να συνδέεις. Μένεις μετέωρος.  

Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι ένα πολιτικό μέτωπο, μια επί μέρους συσπείρωση, ένας πόλος οργανώσεων και αγωνιστών με αναφορά (με τον ένα ή τον άλλο τρόπο) στην τρίτο-διεθνιστική αριστερά, το οποίο συγκροτήθηκε αρχικά στη βάση του αντί-κυβερνητισμού (όχι όμως του αναρχισμού), του κινηματισμού (καλύτερα: της διάθεσης εμπλοκής με τα κινήματα), της ρήξης με την ΕΕ (και τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς) και της σοσιαλιστικής προοπτικής. Αργότερα (άνοιξη 2010) υιοθετήθηκε ένα πρόγραμμα («μεταβατικό» ή «αντικαπιταλιστικό») και ένα καταστατικό (φθινόπωρο 2011). Όμως, ούτε αρχικά ούτε αργότερα η ΑΝΤΑΡΣΥΑ αποτέλεσε ενιαίο μέτωπο. Το ενιαίο μέτωπο δεν προϋποθέτει ούτε ιδεολογική, ούτε στρατηγική, ούτε προγραμματική συμφωνία ή σύγκλιση, ούτε – απαραίτητα – και κάποιο καταστατικό (ή πλαίσιο αρχών λειτουργίας) ή οργανωτική ενοποίηση των πολιτικών οργανώσεων ή κομμάτων που συγκροτούν το μέτωπο αυτό. Μονάχα συμφωνία σε κάποιους ταχτικούς (πολιτικούς) στόχους. 

Αν, τώρα, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ διευρυνθεί ή συνεργαστεί με κάποιες άλλες οργανώσεις και σχηματισμούς της κομμουνιστικής και αντικαπιταλιστικής αριστεράς (πχ: τμήμα του ΜΑΑ, κ. ο. Ανασύνταξη, ΕΕΚ, μ-λ κλπ), θα έχει γίνει, πια, ενιαίο μέτωπο; Όχι, δε θα έχει γίνει. Και πάλι θα έχουμε να κάνουμε με μια επί μέρους συσπείρωση, με έναν πόλο. Το αντικαπιταλιστικό μέτωπο δεν είναι το ενιαίο μέτωπο (είναι εντελώς άλλο πράγμα η ηγεμονία εντός του ενιαίου μετώπου). Οι κομμουνιστές και οι «επαναστάτες μαρξιστές» όταν ενώνονται μεταξύ τους δεν σχηματίζουν μέτωπο, σχηματίζουν κόμμα (ή εν δυνάμει κόμμα) ή μπλοκ πολιτικών δυνάμεων. Ενιαίο μέτωπο σχηματίζουν οι κομμουνιστές όχι μεταξύ τους, αλλά με τους ρεφορμιστές, τους μικροαστούς δημοκράτες – ριζοσπάστες κλπ.  Και το σχηματίζουν, όχι γιατί πιστεύουν γενικά και αόριστα στην «ενότητα της αριστεράς», αλλά για να διευκολύνουν την εργατική τάξη στους αγώνες της. Γιατί η ενότητα της εργατικής τάξης, η ενότητα του λαού είναι απαραίτητες προϋποθέσεις τόσο για νικηφόρους αγώνες όσο και για την τελική νίκη.

Δυστυχώς, όλα αυτά οι περισσότεροι ηγέτες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν τα καταλαβαίνουν (και όσοι τα καταλαβαίνουν κάνουν την πάπια). Όταν (και άμα) τα καταλάβουν (αν καταλάβουν δηλαδή, ότι υπάρχουν διαφορετικά και διακριτά επίπεδα ενότητας – μέτωπο πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, ενιαίο μέτωπο, μπλοκ πολιτικών δυνάμεων σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση, αντικαπιταλιστικός ή/και κομμουνιστικός πολιτικός φορέας κλπ) , θα κάνουν μεγάλη χάρη στον εαυτό τους και στο κίνημα. 

Το τελευταίο που χρειαζόμαστε είναι μια τυφλή αντί-ΣΥΡΙΖΑ συσπείρωση ή έναν εμφύλιο στους κόλπους της αριστεράς (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν χρειάζεται κριτική και σκληρή πολιτικό-ιδεολογική αντιπαράθεση). Θα ήταν καταστροφικό (κάτι τέτοιο) τόσο για το κίνημα όσο και για τις δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

Ας αρχίσουν με την ΑΝΤΑΡΣΥΑ ή και με μικρότερες δυνάμεις. Ας αρχίσουν από όπου θέλουνε. Να αρχίσουν τώρα όμως. Και η παραμικρή πρωτοβουλία θα αναθάρρευε τον κόσμο, που τόσο το έχει ανάγκη μετά την αποτυχία της 17ης. Αν δεν μπορούν, αν φοβούνται, ας πάρουνε μια τιμητική σύνταξη (και δεν αναφέρομαι στην Παπαρήγα) και ας πάνε σπίτια τους.  Σε κάθε περίπτωση αυτό το μοιρολόι πρέπει να σταματήσει. Κάνει κακό στο κομμουνιστικό κίνημα, στα ίδια τα μέλη και τους αγωνιστές του κόμματος, αλλά και γενικότερα στο κίνημα και στην υπόθεση του λαού. Α, και κάτι ακόμα: Μην εκπλαγούμε, πάντως, αν τον άκρατο σεχταρισμό τον διαδεχθεί (υπό το κράτος του πανικού) κάποια απότομη δεξιά στροφή (ουρά λχ του ΣΥΡΙΖΑ), Τα ’παμε και πιο πάνω για το πώς μετατρέπεται ο σεχταρισμός σε οπορτουνισμό.

Σε κάθε περίπτωση, η σταθεροποίηση του ΣΥΡΙΖΑ σε θέσεις μαχητικού ρεφορμισμού (προϋπόθεση για να μην κοπάσει το ρεύμα αμφισβήτησης της κυρίαρχης πολιτικής) θα εξαρτηθεί (σε μεγάλο βαθμό) και από την πίεση που θα δεχθεί το αμέσως επόμενο διάστημα από την υπόλοιπη αριστερά και το κίνημα (εξ ου και η αναγκαιότητα αυτοτελούς ύπαρξης της κομμουνιστικής και αντικαπιταλιστικής αριστεράς – αλλά με άλλη γραμμή).

Ένα από τα αποτελέσματα αυτού του κατακερματισμού είναι ότι δεν υπάρχει και κάποια σχετικά πολυπληθής και δυναμική κατηγορία εργαζομένων, η οποία θα μπορούσε τουλάχιστον να λειτουργήσει ενοποιητικά για το σύνολο των εργαζομένων ή να αποτελέσει την «ατμομηχανή» του κινήματος (όπως παλαιότερα οι οικοδόμοι ή, σε άλλες περιπτώσεις, οι ανθρακωρύχοι, οι εργάτες γης, οι βιομηχανικοί εργάτες). Γενικά, οι συνθήκες ζωής και (κυρίως) εργασίας των διαφορετικών κατηγοριών εργαζομένων είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους, γεγονός που εντείνει τις αντιθέσεις μεταξύ τους και ενισχύει τις τάσεις εξατομίκευσης (που έτσι κι αλλιώς είναι κυρίαρχες στην κοινωνία).

Τώρα, αυτό δεν ισχύει στον ίδιο (με τότε) βαθμό (στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες).  Τότε, το ξεκίνημα γινόταν στους χώρους δουλειάς, στην πάλη για το μεροκάματο. Τώρα, στις γειτονιές – στην πάλη για την επιβίωση.  Είναι, το λοιπόν, ανάγκη να αναβαθμιστεί η παρέμβαση στις γειτονιές. Οι δημοτικές παρατάξεις (ή σχήματα) δεν φτάνουν. Χρειάζονται λαϊκές συνελεύσεις και κοινωνικά κέντρα παντού. Όπου δεν υπάρχουν, να φτιάχνονται με πρωτοβουλία των αριστερών (χωρίς αποκλεισμούς, βέβαια). Όπου υπάρχουν, ακόμα κι αν την πλειοψηφία την έχουν οι αντιδραστικοί, οι αριστεροί πρέπει να μη διστάζουν να παρεμβαίνουν. Επίσης: θα ήταν καταστροφικό, αν κάθε αριστερή οργάνωση ή κόμμα έφτιαχνε τη «δικιά της» συνέλευση, το δικό της κέντρο, τις «δικές της» οργανώσεις αλληλεγγύης (αν κι εδώ, είναι εν πολλοίς αναπόφευκτο ως ένα σημείο). Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί η δουλειά στους χώρους εργασίας. Κάθε άλλο. Παράλληλα, πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για συντονισμό σωματείων, ίδρυση νέων κλπ. Κι εδώ, όμως, η παρέμβαση στις γειτονιές μπορεί να αποβεί καθοριστική.

Βλέπουμε λοιπόν ότι τα συμφέροντα των ανέργων μπορούν να γίνουν τα συμφέροντα ολόκληρης της τάξης (και άρα να την ενοποιήσουν). Βασική  προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι η ενεργός υποστήριξη τους από την κομμουνιστική αριστερά (μιλάμε και για υλική βοήθεια, αλλά και για υποστήριξη των αιτημάτων και των αγώνων τους). Οι άνεργοι, με την σειρά τους, μπορούν να ανταποδώσουν τη βοήθεια (μην ξεχνάμε ότι οι άνεργοι έχουν κι ένα «αβαντάζ»: άφθονο ελεύθερο χρόνο). Να υποστηρίξουν ενεργά τους αγώνες του ενός ή του άλλου κομματιού της εργατικής τάξης. Υποστηρίζοντας (με την ενεργό παρουσία τους) τους επιμέρους αγώνες, τους ενοποιούν και προωθούν (με αυτόν τον τρόπο) την εργατική και λαϊκή ενότητα.

Αυτό σημαίνει ότι υιοθέτησαν προλεταριακή ταξική τοποθέτηση ή ότι πέρασαν κάτω από την ηγεσία των εργαζομένων τάξεων; Όχι, δεν πέρασαν. Στην πραγματικότητα «κουβάλησαν» στο εσωτερικό του «αντιμνημονιακού» μπλοκ (το οποίο μην ξεχνάμε ότι δε είναι ακόμα συγκροτημένο και πολιτικά ομογενοποιημένο κοινωνικό-πολιτικό μπλοκ) τις δικές τους αντιφατικές επιδιώξεις και συμφέροντα. Τα δικά τους αδιέξοδα. Δε θα επεκταθούμε εδώ στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μικροαστικών στρωμάτων και στο πως αυτά εκδηλώνονται σε συνθήκες κρίσης (ριζοσπαστικοποίηση προς τα αριστερά και τα δεξιά, «αιώρηση» μεταξύ εργατικής και αστικής τάξης, ανυπαρξία στρατηγικών συμφερόντων κλπ). Όλα αυτά είναι χιλιοειπωμένα.  Θα υπενθυμίσουμε μόνο ορισμένα από τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά (ή, κατά Πουλαντζά, «κατάλληλα αποτελέσματα στο ιδεολογικό επίπεδο») που εκδηλώνουν αυτά τα στρώματα.

Το ιδεολογικό του τρίπτυχο: Πατρίς (η ποθούμενη «ενότητα της κοινωνίας»), Θρησκεία (η έξω από τις κοινωνικές συγκρούσεις -από την Ιστορία δηλαδή- δύναμη, ο «δίκαιος διαιτητής»), Οικογένεια (η περιουσία).

Έχω την αίσθηση ότι αυτά τα στρώματα εκπροσωπήθηκαν (ως ένα βαθμό βέβαια) από δύο – τρία συγκεκριμένα κόμματα. Οι μεν (τα ανώτερα στρώματα της νέας μικροαστικής τάξης) από η ΔΗΜΑΡ, οι δε (τα μεσαία και ανώτερα στρώματα της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης) από τη ΧΑ (για την ταξική ψήφο στο κόμμα αυτό έχουν γραφτεί πολλά. Η ανάλυση δείχνει, όμως, ότι μεγάλο ποσοστό αυτών των στρωμάτων τη ψήφισε – πάνω από το 20%. Επίσης: στο Κερατσίνι ζουν ή ψηφίζουν και εργοδότες – όχι μόνο εργάτες) και από το Καμένο (αν και μάλλον λιγότερο από τη ΧΑ). Η υπερψήφιση αυτών των κομμάτων αποτελεί (εκτός των άλλων) και ένδειξη αυτής της αιώρησης, της παλάντζας των ανώτερων («από τη μέση και πάνω») μικροαστικών στρωμάτων (τον καμένο ψήφισαν πιο «αποφασισμένα» – και χαμηλότερα –  αντιμνημονιακά κομμάτια των μικροαστών).

Γι αυτό τα κόμματα αυτά μπορούν εύκολα να αλλάξουν μεριά. Τα δύο αυτά κόμματα (δε θέλω – προφανώς – να ταυτίσω τους μικροαστούς δημοκράτες της ΔΗΜΑΡ με τους μεταμοντέρνους φασίστες της ΧΑ, για εκπροσωπήσεις μιλάμε εδώ) παίζουν διασπαστικό ρόλο στο εσωτερικό του υπό διαμόρφωση λαϊκού μπλοκ. Η δε Χ. Αυγή, προβοκατόρικο. Αποτελεί, ουσιαστικά, την 5^η φάλαγγα του συστήματος στο εσωτερικό του αντιμνημονιακού και – κατά συνέπεια – του υπό διαμόρφωση λαϊκού μπλοκ. Κι ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η απελευθέρωση, πάντως, των φυλακισμένων σε αυτό το μόρφωμα εργατών από τους «καθοδηγητές» τους (που ουσιαστικά είναι και τα αφεντικά τους) θα χρειαστεί μια κάποια προσπάθεια. Σε κάθε περίπτωση, η όξυνση των προβλημάτων (και της ταξικής πάλης) θα ξεκαθαρίσει την ήρα από το στάρι.

Ένα πρόγραμμα (πέστε το αντικαπιταλιστικό, μεταβατικό ή όπως αλλιώς γουστάρετε – η «μάχη της λέξης» δεν έχει τόση σημασία εδώ)  σαν κι αυτό που έχει λανσάρει (ή υιοθετήσει) η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, η μειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το ΚΚΕ (αποσπασματικά), μπορεί πολύ εύκολα να το ακολουθήσουν και αυτά τα στρώματα (το γιατί αυτό το πρόγραμμα χάθηκε «στη μέση του δρόμου» είναι μια άλλη ιστορία), αρκεί να εμπλουτιστεί με μέτρα ανακούφισης των μεσαίων κατώτερων στρωμάτων της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης. Σαν ανταπόδοση για τη σωτηρία και την προστασία που προσέφεραν οι εργαζόμενοι στους μικροαστούς, θα απαιτήσουν από αυτούς (αλλά και θα τους επιβάλουν)  να σέβονται τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, να εκπληρώνουν στο ακέραιο τις υποχρεώσεις τους στους (όποιους και όσους) εργαζόμενους τους και να μην γδέρνουν τους πελάτες τους. Αργότερα θα τους προτρέψουν να οργανωθούν σε συνεταιρισμούς κλπ. Έτσι κι αλλιώς, πολλοί μικροαστοί θα προτιμήσουν να μεταπηδήσουν στην τάξη των εργαζομένων όταν δουν τα αποτελέσματα της ανασυγκρότησης της παραγωγής. Αλλά πήγαμε μακριά.

Αντιμνημονιακή δεξιά έχουμε γιατί έχουν οξυνθεί (εξαιτίας της κρίσης) οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της ίδιας της αστικής τάξης. Ναι, έχουμε να κάνουμε και με στρώματα μικροαστικά, τα οποία παραδοσιακά στήριζαν τη δεξιά και τα οποία δυσκολεύονται να πάνε προς τα αριστερά. Δεν δημιούργησαν, όμως, αυτά την αντιμνημονιακή δεξιά, ούτε ηγεμονεύουν σ’ αυτή. Είναι κομμάτια, μερίδες, στρώματα της αστικής τάξης που πλήττονται και δυσανασχετούν από την εφαρμοζόμενη (μνημονιακή) πολιτική, εκείνα τα οποία την στήριξαν, τη χρηματοδότησαν και την προώθησαν (έστω και έμμεσα – «κάτω από το τραπέζι»). Ναι, χρειάζεται να εντοπισθούν και να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι μερίδες και τα στρώματα της αστικής τάξης που στηρίζουν ή/και αναζητούν μια εναλλακτική σε σχέση με το μνημόνιο (ακόμα – ακόμα σε σχέση και με την ίδια την ΕΕ) πολιτική και στρατηγική (βιομηχανικό κεφάλαιο, επιχειρηματίες εμπλεκόμενοι με το (παρ) εμπόριο και την παραοικονομία, τμήματα του εφοπλιστικού κεφαλαίου, μεσαία αστικά στρώματα κλπ).

Η ουσία όμως δεν είναι αυτή. Η ουσία είναι το ότι η αστική τάξη αρχίζει να διασπάται, ότι οξύνονται οι ενδοαστικές αντιθέσεις. Και το ερώτημα που μπαίνει εδώ είναι το εξής: Είναι οι   ενδοαστικές αντιθέσεις (και η όξυνση τους) αδιάφορες για την αριστερά και για το κίνημα; Όχι, δεν είναι. Προφανώς, προφανέστατα, δεν είναι. Αντίθετα, η αριστερά πρέπει να εκμεταλλεύεται, να παρεμβαίνει, να οξύνει περαιτέρω αυτές τις αντιθέσεις.  Πως μπορεί να το κάνει αυτό, αποφεύγοντας ταυτόχρονα να μετατραπεί σε «ουρά» κάποιας αστικής παράταξης (της αντιπολιτευόμενης συνήθως); 

Το πρώτο που έχει να κάνει, είναι να επιλέξει τον «κύριο εχθρό». Δεν μπορεί, δεν πρέπει η αριστερά και το εργατικό-λαϊκό κίνημα να «χτυπάνε» ταυτόχρονα τους πάντες (κέντρο, δεξιά, άκρα δεξιά, μνημονιακούς – αντιμνημονιακούς κλπ). Ο κύριος αντίπαλος σήμερα είναι οι μνημονιακοί και οι πιο επιθετικές μερίδες του κεφαλαίου. Εκεί πρέπει να συγκεντρωθεί η δύναμη πυρός. Μετά, αφού αναδείξει και αποκαλύψει στα μάτια των παρασυρμένων εργατών και φτωχό-μεσαίων μικροαστών τις αντιφάσεις των αντιπολιτευόμενων, πρέπει να επιχειρήσει να διασπάσει την παράταξη τους (την ήδη χειμαζόμενη από αντιπαραθέσεις και φαγωμάρες). Να περιφρουρήσει την ενότητα του εργαζόμενου λαού διασπώντας τους διασπαστές. Αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και με κάποια συμφωνία με κομμάτια ή και με μεμονωμένους κλάδους ή και επιχειρηματίες (αφού πρώτα επιχειρηθεί να αποσπαστούν από τον έλεγχο αυτών των κομμάτων οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα που τους στηρίζουν –τα οποία δεν πρέπει να  χαρίζονται στη δεξιά). Το κλείσιμο συμφωνιών με αστούς πολιτικούς (ή και μεμονωμένους επιχειρηματίες) δεν είναι απαράδεκτο από θέση αρχής για τους κομμουνιστές. Αρκεί να γίνεται προς όφελος του κινήματος και υπό όρους. Έτσι κι αλλιώς, την αστική τάξη δεν πρόκειται να την ξεφορτωθούμε (ως τάξη, όχι ως φυσικά πρόσωπα – αυτά τα θέλουμε μαζί μας σε μια κοινωνία συνεργαζόμενων προσώπων, σε μια κοινωνία ελεύθερα συνεταιριζόμενων και συνεργαζόμενων ελεύθερων ανθρώπων) οριστικά μονάχα αν επικρατήσει ο σοσιαλισμός σε διεθνές επίπεδο.