Την Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου κάναμε τη διαδρομή Αγία Πετρούπολη – Κάτω Πατήσια συντροφιά με το ομώνυμο μυθιστόρημα της Μαρίας Ουζούνη που παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο των “Εκδόσεων των Συναδέλφων». Μπορεί κανείς να δει περισσότερα για την πολύ ενδιαφέρουσα και πολλαπλά ελπιδοφόρα αυτή εκδοτική προσπάθεια εδώ. Στο βιβλιοπωλείο, που βρίσκεται στην οδό Ερεσσού 35, βρίσκει κανείς βιβλία σε εντυπωσιακά χαμηλές τιμές.
Το πολύ ενδιαφέρον αυτό μυθιστόρημα, παρακολουθεί τη διαδρομή ενός πιάνου -και των ανθρώπων που συνδέθηκαν μ’ αυτό- στο χώρο και στο χρόνο.
Εύλογα λοιπόν η εκδήλωση συνοδεύτηκε από τη μουσική που έπαιξε η Χριστίνα, οι νότες της οποίας γεφύρωσαν μουσικά τις δύο ομιλίες αλλά δημιούργησαν και το κατάλληλο κλίμα χαλαρώνοντας τους ακροατές και τις ομιλήτριες.
Μίλησαν οι
-Ευγενία Μιχαλοπούλου, επιμελήτρια και
-Μαρία Ουζούνη, συγγραφέας του βιβλίου.
Παρουσιάζουμε σήμερα την ομιλία της Ευγενίας Μιχαλοπούλου και θα επανέλθουμε με την ομιλία της συγγραφέως. Περισσότερα -και πολύ ενδιαφέροντα- για το βιβλίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Επίσης, εδώ υπάρχει η βιβλιοκριτική της Μαριάννας Τζιαντζή.
Ευγενία Μιχαλοπούλου
Πρώτη φορά παρουσιάζω ένα βιβλίο και νιώθω λίγο αμήχανα. Δεν έχω καμία ειδική σχέση με τη λογοτεχνία, δεν είμαι κριτικός, ούτε λογοτέχνης , τίποτα τέλος πάντων που να εξηγεί την παρουσία μου απόψε εδώ. Είμαι μόνο αναγνώστρια. Όπως όλοι και όλες μας, τίποτα παραπάνω. Αλλά είμαι εδώ γιατί ήθελα πολύ να παρουσιαστεί αυτό το βιβλίο. Από την πρώτη στιγμή που το διάβασα. Το «διάβασα» δεν είναι ακριβώς η κατάλληλη λέξη, θα έλεγα –αν θέλω να κυριολεκτήσω- το ρούφηξα χωρίς να το αφήσω από τα χέρια μου.
Και όταν το διάβασα, όταν το τέλειωσα, το πρώτο πράγμα που αναρωτήθηκα, αυθόρμητα ήταν: «μπορεί κάποιος να μου πει για ποιο λόγο ακριβώς δεν ήθελαν η Άγρα, ο Καστανιώτης και άλλοι «αναγνωρισμένοι οίκοι» να εκδώσουν αυτό το βιβλίο; Ποιοι είναι αυτοί που αποφασίζουν ως άξιο να εκδοθεί το οποιοδήποτε βιβλίο μόνο και μόνο γιατί το έχει γράψει κάποιο όνομα ή γιατί ο συγγραφέας του κινείται σε κανάλια δημόσιων σχέσεων που έχουν τη δύναμη να επιβάλλουν την οποιαδήποτε μετριότητα;
Προφανώς δεν θα πάρω απάντηση. Αλλά είμαι ευχαριστημένη που παρουσιάζεται απόψε το Αγία Πετρούπολη – Κάτω Πατήσια και λέω ένα «ευχαριστώ» στις Εκδόσεις των Συναδέλφων που το εξέδωσαν. Και στην Μαρία που το έγραψε.
Ξεκίνησα να το διαβάζω γιατί το έγραψε η Μαρία. Λίγο από περιέργεια, λίγο από υποχρέωση, λίγο από ευγένεια σε μια φίλη και συντρόφισσα. Και σύντομα ξέχασα ποια το είχε γράψει και βρέθηκα να ταξιδεύω. Από το 1900 στο 2000. Από τη Μόσχα στις γειτονιές της Αθήνας και από την Αθήνα στις γειτονιές του Τολστόι και του Ντοστογιέφσκι. Βρέθηκα να ταξιδεύω στην ιστορία μέσα από τις διαδρομές πραγματικών, καθημερινών ανθρώπων, εκείνων, που η Ιστορία όπως την γράφουν οι από πάνω, τους ξεβράζει σαν πρόσφυγες, εξόριστους, μετανάστες, και, -συχνά- σαν αποβράσματα της κοινωνίας.
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα; Ένα κοινωνικό μυθιστόρημα; Δεν μπορώ αλλά και ούτε θέλω να το κατατάξω. Μου αρέσουν τα ιστορικά μυθιστορήματα νομίζω όμως πως συχνά χρησιμοποιούν σαν αφορμή τους καθημερινούς ανθρώπους και τις ιστορίες τους για να μιλήσουν για τα μεγάλα γεγονότα της Ιστορίας.
Η Μαρία αντίθετα επιλέγει να δώσει το βάθος του χρόνου της ιστορίας μέσα από τις ιστορίες εκείνων που ζουν τις συνέπειες της Ιστορίας (με το «γιώτα» κεφαλαίο).
Και το κάνει δεξιοτεχνικά. Το βιβλίο έχει μια καταπληκτική ισορροπία ανάμεσα στην πλοκή, την αφήγηση των προσωπικών ιστοριών και το ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον των προσώπων. Έχει τέμπο, έχει ρυθμό, έχει (το πιο δύσκολο από όλα κατά την γνώμη μου): οικονομία, τίποτε το περιττό… Έχει εκείνη τη χρυσή απόσταση του αφηγητή από αυτό που αφηγείται, έχει όλη την ευαισθησία –πολιτική, κοινωνική, ηθική- χωρίς να την υποκρίνεται, έχει την Αθήνα έτσι όπως δύσκολα μπορεί κανείς να την βάλει σε ένα λογοτεχνικό βιβλίο… Έχει, εν τέλει, όλη την επινοητικότητα που κάνει τις ιστορίες –συνηθισμένων ή όχι προσώπων και καταστάσεων- λογοτεχνία. Καλή λογοτεχνία. Γιατί, πέρα από την έμπνευση –πολύ σημαντικό κομμάτι υποθέτω για κάθε δημιουργό- , έχει πολλή δουλειά πίσω του: μεθοδικό ψάξιμο της ιστορίας και της πολιτικής και κοινωνικής γεωγραφίας των τόπων, μελέτη των εποχών που αφηγείται, βαθιά γνώση της ρώσικης λογοτεχνίας. Και μια γραφή που κυλάει αβίαστα γιατί είναι δουλεμένη, μια αφήγηση που δε στολίζεται για να εκβιάσει συναισθήματα στον αναγνώστη.
Και πάνω απ’ όλα έχει βαθύ σεβασμό για τον άνθρωπο.
Ο Σορίν και η Κάτια, τα δύο κεντρικά πρόσωπα δεν είναι ήρωες ούτε άγιοι. Είναι οι από κάτω του κάθε καιρού, του κάθε παρόντος, που παλεύουν να σταθούν χωρίς να διεκδικούν καμιά θέση στο πάνθεο των μεγάλων ηρώων της λογοτεχνίας. Ή της ιστορίας.
Η Άννα Καρένινα και η ιστορία της, ήταν –μου φαίνεται- το μέσο, απλώς το μέσο, για τον Τολστόι. Για να μπορέσει να μιλήσει για τα μεγάλα προβλήματα, φιλοσοφικά, πολιτικά, υπαρξιακά που τον ταλάνιζαν.
(Συγχωρέστε μου τις συγκρίσεις με τα «ιερά τέρατα» αλλά είμαι απλώς μια αναγνώστρια και μπορώ να μιλάω χωρίς κανένα δέος).
Η Κάτια και ο Σορίν δεν είναι μέσο για τη Μαρία, είναι το κέντρο της ιστορίας της, συνηθισμένοι άνθρωποι που διεκδικούν τη ζωή μέσα σε ένα σύστημα που τους συνθλίβει. Η τσαρική Ρωσία, η μετά την πτώση του τείχους το Βερολίνου Ευρώπη, η νεοφιλελεύθερη Αθήνα του ονείρου και της φτώχειας, μεγέθη που δεν μπορεί να αντιπαλέψει ο οποιοσδήποτε άνθρωπος. Η Μαρία λέει, «ναι, μπορούμε». Εγώ νιώθω, -έτσι ένιωσα διαβάζοντας το βιβλίο- πως της οφείλω ένα «ευχαριστώ» για αυτήν την τόσο σεμνή αισιοδοξία που έχει κέντρο της τον συνηθισμένο άνθρωπο.
Και άλλο ένα «ευχαριστώ στις Εκδόσεις των Συναδέλφων γιατί μου –μας- αποδεικνύουν ότι «ναι, μπορούμε». Μπορούμε να δημιουργήσουμε και να μοιραστούμε αυτή τη δημιουργία χωρίς αυτούς που ορίζουν τι είναι «μεγάλη και άξια λόγου τέχνη, μεγάλη ζωγραφική, μεγάλη μουσική, μεγάλη λογοτεχνία».
Και σε άλλα. Και στην Μαρία και στις Εκδόσεις Συναδέλφων.
Αφήστε μια απάντηση