Η Ρήξη στην εκπαίδευση ΙΙΙ.

Τα συνδικάτα, το κόμμα, ο απεργός καθηγητής.

 *Γράφει ο Στέργιος Μανουράς

Τώρα που τα τύμπανα του πολέμου ησύχασαν, την ώρα που η οργή γίνεται ενδοσκόπηση και η πικρία καταλαγιάζει σιγά – σιγά, ίσως μπορούμε να κάνουμε κάποιες αναλύσεις και αποτιμήσεις για το τι πραγματικά συνέβη στην εκπαίδευση και τι συμβαίνει σε ολόκληρη την χώρα. Ήταν το πρωινό της 16^ης Μαΐου που είχα πάρει απόφαση να επιστρέψω το χαρτί της επιστράτευσης και να περιμένω το αυτόφωρο. Πίστεψα ότι ήταν η ύστατη προσπάθεια να οδηγηθεί, εκβιαστικά, η Γ.Σ. των προέδρων στην πραγμάτωση της απεργίας. Πίστεψα, ότι αν γινόταν γνωστό, με τις κατάλληλες ενημερώσεις, θα υπήρχαν συνάδερφοι που θα προχωρούσαν στην ίδια κίνηση που θα έφερνε αντιμέτωπη την Ο.Λ.Μ.Ε με ένα σύνολο εκπαιδευτικών που θα είχαν οδηγηθεί στο αυτόφωρο, θα είχαν χάσει τις δουλειές τους και θα περίμεναν την απόφαση του δικαστηρίου για το μέγεθος της ποινής.

Δεν είχα ποτέ αυταπάτες ότι όλοι όσοι μαζεύτηκαν στις Γ.Σ. θα επιχειρούσαν το ίδιο. Επίσης δεν είχα στο μυαλό μου την εικόνα του μάρτυρα που θυσιάζεται για τις ιδέες του. Είχα στο μυαλό μου την αναγκαιότητα της καταφυγής στην ατομική δράση και την ανάληψη της ευθύνης, σε μια εποχή που το δηλητήριο του κοινοβουλευτισμού εμποτίζει, ολοένα και περισσότερο, τον τόπο μας και τις συνειδήσεις. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους δεν προχώρησα σ’ αυτή την ενέργεια και δεν διστάζω να ομολογήσω ότι η πίεση της οικογένειάς μου, την οποία θα άφηνα χωρίς τον βασικό πόρο επιβίωσης, ήταν ο ισχυρότερος. Προσπάθησα να κοιμηθώ όλες αυτές τις μέρες και τα κατάφερα χθες. Η οργή ξεχείλιζε  μέσα μου καθώς και η αγανάκτηση για τη μεθόδευση όλων αυτών των ελιγμών.

Για πρώτη φορά στην ιστορία μία απεργία απαγορεύεται πριν κηρυχθεί, επιστρατεύεται η μισή Ελλάδα (άνθρωποι, κτίρια, υπηρεσίες) και εγκαταλείπεται η απόφαση για την απεργία χ ω ρ ί ς καν να υπάρξει επίσημη απόφαση του προεδρείου της Ομοσπονδίας ή της Γ.Σ. των προέδρων περί αναστολής της. Το απόλυτο θέατρο του παράλογου. Οι εκπαιδευτικοί γύρισαν στις δουλίτσες τους, θα ξεμπερδεύουν σε λίγο με τις εξετάσεις και θα φύγουν για διακοπές. Κανέναν δεν ακούμπησε ο οχετός της λάσπης από τα κανάλια και τις εφημερίδες (πλην βεβαίως της γνωστής μειοψηφίας που είναι πάντα μπροστάρηδες στους αγώνες), κανέναν δεν άγγιξε ο χαρακτηρισμός του άθλιου τηλεβιβλιοπώλη ότι είμαστε «γαϊδούρια», κανέναν δεν άγγιξε η έκφραση ότι «είμαστε τσάμπα μάγκες αφού αποφασίζουμε για απεργία ενώ ξέρουμε ότι όλοι θα πάμε στις εξετάσεις αφού επιστρατευθήκαμε»!

Στα γεγονότα του Πολυτεχνείου είχε κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος, όποιος συλλαμβάνονταν επιστρατευόταν αμέσως γνωρίζοντας ότι θα ακολουθήσουν δύο μαρτυρικά χρόνια. Οι φοιτητές γνώριζαν ότι ο κάθε ρουφιάνος μπορούσε, ανά πάσα στιγμή να τους κόψει την αναβολή και να τους στείλει στα μακρονήσια, και όμως, σε πολύ χειρότερες συνθήκες (και εκεί με την κοινή γνώμη εναντίον τους) προχώρησαν και έδωσαν την απάντηση. Κάθε δικτατορία θέλει την Αντίστασή της και αυτή η αντίσταση πέτυχε γιατί ξεκίνησε αυθόρμητα, από τα κάτω, μαζικά και με το μέτωπο ψηλά. Τα παιδιά δεν έπαιζαν τη δουλίτσα τους, έπαιξαν τη ζωή τους. Δυστυχώς, για όλα τα κομματόσκυλα, υπάρχει και η άλλη πλευρά του φεγγαριού. Η σκοτεινή πλευρά, με το άγνωστο να καραδοκεί. Γι αυτό τρέμουν και γι αυτό  μετατράπηκαν σε πλυντήρια πλύσης εγκεφάλων.

Όλοι γνωρίζαμε τα παιχνίδι των αντιπροσώπων των κομμάτων που κυβερνούν, μερικοί τα παρακολουθήσαμε μέχρι τα ξημερώματα. Όλοι διαβλέπουμε τα πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης που επιδιώκει ο ΣυΡιΖα επειδή πιστεύει  ότι όσο συντηρητικότερες επιλογές κάνει τόσο πιο πολλούς ψήφους θα πάρει. Όλοι καταλαβαίνουμε τον οπορτουνισμό του ΚΚ (ναι σύντροφοι, είναι και είναι του χειρότερου είδους) για να εξασφαλίσει και αυτός τα ίδια πιστοποιητικά, για λίγους περισσότερους ψήφους. Αχ, αυτοί οι ψήφοι, εγκλώβισαν την «αριστερά» (συστημική πλέον) σε ένα άθλιο παιχνίδι. Βλέπετε η εξουσία διαφθείρει και (παραλλάσσοντας τη ρήση του Βολταίρου) το κυνήγι της εξουσίας διαφθείρει απόλυτα! Γνωρίζαμε ότι θα έκαναν τα πάντα για να σπάσει αυτή η απεργία, αυτό που δεν προέβλεψαν ήταν η μαζικότητα των συνελεύσεων, η απόφαση με συντριπτικά ποσοστά. Αυτό τους έσυρε σε ένα κύκλο διαπραγματεύσεων στον οποίο δεν ήμασταν έτοιμοι να παίξουμε. Κοινώς, μας έπιασαν αδιάβαστους. Δεν θα αναφερθώ στη συστημική αριστερά και στα συνεχή αδειάσματα των κοινωνικών αγώνων, άλλωστε το διαδίκτυο βοά από άρθρα που αναλύουν αυτή την κατάσταση. Θα σταθώ σε δύο σημείο που θεωρώ τα σημαντικότερα απ’  όλα.

Ο χώρος της εκπαίδευσης έχει μία ιδιαιτερότητα, διαχέεται σε όλο το κράτος και είναι – εξ ορισμού – «προοδευτικός». Όμως, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δ ε ν  είναι η πρωτοπορία του εργατικού κινήματος. Η μαζικότητα των συνελεύσεων έδειξε ένα κλάδο που θα κτυπηθεί άγρια από την κρίση. Ελάχιστοι ήταν οι συνάδερφοι που είχαν συνειδητοποιήσει ότι είχαν μπροστά τους μια τεράστια ευκαιρία, όχι για να προστατεύσουν τα κεκτημένα, αλλά για να λειτουργήσουν σαν αλυσιδωτή αντίδραση απέναντι στη φτώχεια, στην εξαθλίωση και στο ξεπούλημα της χώρας μας. Το συντεχνιακό συμφέρον οδήγησε σε αναζωογόνηση του κινήματος των εκπαιδευτικών αλλά όχι στη ριζοσπαστικοποίησή του. Το αντίθετο. Ο καθηγητής αφού, για χρόνια, ήταν αμέτοχος στις κοινωνικές εξελίξεις, αφού σαμποτάρισε τη μεγάλη κινητοποίηση των δασκάλων, αφού είδε να περνούν σαν μεμονωμένα περιστατικά τα γεγονότα στη χαλυβουργική, στο μετρό, στην Κερατέα, στη Χαλκιδική και σε τόσους άλλους χώρους, ξαφνικά έτρεξε να βρει συμπαραστάτη. Ο καθηγητής ήταν μόνος επειδή έχοντας, μέχρι τώρα, τη διαβεβαίωση ότι δεν θα τον ακουμπήσει τίποτα, δεν ενσωματώθηκε στο εργατικό κίνημα, δεν αντέδρασε ακόμη και όταν οι μισθοί πολλών συναδέρφων – κυρίως νεοδιόριστων – έπεσαν σχεδόν στο μισό. Δεν αντέδρασε όταν πολλοί συνάδερφοι ξόδευαν το 1/3 του μισθού τους σε μετακινήσεις επειδή πήγαιναν σε 2,3 ή και 4  σχολεία, δεν αντέδρασε στο πρωτοφανές γεγονός της απόλυτης εξάρτησης από τους συνδικαλιστές προκειμένου να έρθουν (οι καπάτσοι) στις θέσεις και στις περιοχές που θέλουν. Ακόμη και για ορισμένες Ε.Δ.Ε που ξεκίνησαν και θα ξεκινήσουν, ο καθηγητής θα τρέξει στα κομματόσκυλα που τον έχουν, έντεχνα, αλυσοδεμένο στη λογική του προσωπικού ρουσφετιού.

Ο καθηγητής είναι μικροαστός και είναι επικίνδυνος μικροαστός επειδή ποτέ δεν επέλεξε τη πλήρη σύγκρουση, επειδή ποτέ δεν κατέθεσε μία ολοκληρωμένη πρόταση για ένα νέο, δημοκρατικό σχολείο, επειδή ρουσφετολογεί ασύστολα και επειδή αδιαφορεί για τον συνάδερφό και συνάνθρωπό του. Ακόμη και η μειοψηφία που, πραγματικά, εκφράζει διαφορετικές αντιλήψεις στο χώρο μας, εγκλωβίστηκε σε συντεχνιακά, αόριστα και αφηρημένα αιτήματα, πέφτοντας στην παγίδα των γερόλυκων του συνδικαλισμού που με απόλυτα πατερναλιστικό ήθος και ύφος αναλώνονται στο αν θα περάσει ένα ψήφισμα με αυτό ή το άλλο πλαίσιο. Να πάρουμε σαν παράδειγμα την αξιολόγηση. Ποια είναι η ολοκληρωμένη αντιπρόταση της Ομοσπονδίας και των παρατάξεων για το ζήτημα της αξιολόγησης; Θεωρούμε δεδομένο ότι δεν θα πρέπει ποτέ να αξιολογηθούμε; Θεωρούμε δεδομένο ότι η αξιολόγηση θα γίνει με κομματικά κριτήρια; Μα 26 χρόνια που είμαι στην εκπαίδευση, η αξιολόγηση των Δ/των, Προϊσταμένων Γραφείων, Δ/σης κ.λ.π. γινόταν πάντοτε με κομματικά κριτήρια μέσω της περίφημης συνέντευξης. Γιατί δεν μιλήσαμε ποτέ; Θυμάμαι ένα δύστυχο συνάδερφο που περιπλανιόταν από σχολείο σε σχολείο με ένα πίνακα που έγραφε τα προσόντα του και απορούσε, ζητώντας συμπαράσταση, γιατί δεν τον επέλεξαν! Γιατί ο κλάδος ανέχτηκε τόσα χρόνια την παρουσία συναδέρφων που παρουσιάζονταν και παρουσιάζονται 1-2 ώρες στο σχολείο απαξιώνοντας οποιαδήποτε άλλη εργασία θα τους ζητούσε ο σύλλογος ή ακόμη και ο Δ/ντης; Γιατί δεν κλείσαμε τα σχολεία όταν δεν υπήρχαν βιβλία, όταν έγινε ο χορός κατασπατάλησης δημόσιου χρήματος με τα περίφημα CDs; Γιατί υπάρχουν συνάδερφοι που απαξιώνουν τη δουλειά τους θεωρώντας δεδομένο το ότι ο μαθητής θα ξοδέψει μια περιουσία στα φροντιστήρια; Γιατί πέσαμε (με ευχαρίστηση) στην παγίδα του μειωμένου ωραρίου αντί να διεκδικήσουμε το αυτονόητο: «πλήρη και αποκλειστική απασχόληση» στο σχολείο με αξιοπρεπή μισθό;

Ο καθηγητής δεν είναι πλέον ο καθηγητής-δάσκαλος, και όσοι εξακολουθούν να έχουν αυτή την ιδιότητα κουβαλάνε έναν αφόρητο σταυρό μοναξιάς και απογοήτευσης. Ο καθηγητής έγινε καθηγητής-υπάλληλος, με όλα τα αρνητικά αυτής της μετάλλαξης. Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι, σε μία κοινωνία-υπαλλήλων απαιτείται μια διαφορετική κουλτούρα και ένα άλλο ήθος για μην ενσωματωθείς. Ο καθηγητής, σε αντίθεση με τον μαθητή, τον φοιτητή, τον νεολαίο, δεν θα πάρει στους ώμους του τον αγώνα για μια άλλη κοινωνία. Το εργατικό κίνημα θα βρει πολλούς συμπαραστάτες στον χώρο αλλά καλό είναι να στηριχτεί στις δυνάμεις του. Η προλεταριοποίηση των καθηγητών δεν θα γίνει γιατί – το σύστημα έξυπνα διαχειριζόμενο την κρίση και τη θέση του κλάδου – πάντοτε θα δημιουργεί από κάτω μια σειρά από μισθούς πείνας 500, 400, 300 ευρώ. Τι θα κάνουμε για τους νέους συνάδερφους που θα προσληφθούν, μέσω Ε.Σ.Π.Α., με 350 ευρώ αποζημίωση;; Θα δεχθούμε ότι είναι ωρομίσθιοι και θα κάνουμε πάλι την πάπια!

Το δεύτερο, σημαντικότερο, ζήτημα είναι τι κάνουμε τώρα και τι μπορούμε να κάνουμε μπροστά στη λαίλαπα των μέτρων που θα ακολουθήσει από μια κυβέρνηση που παγίδεψε τον κλάδο, τον διέσυρε και, το χειρότερο, έσπειρε την απογοήτευση και την υποταγή σε οποιαδήποτε μελλοντική κίνηση; Καταρχάς, ο εκπαιδευτικός κλάδος από μόνος του δεν μπορεί να καταφέρει τίποτε. Σε μια κοινωνία που πλήττεται διαρκώς, ο υπάλληλος που έχει ένα στοιχειώδη μισθό θεωρείται αντίπαλος. Η σύγκρουση μεταξύ των εργαζομένων, προσφιλές παιχνίδι σε όλες τις κυβερνήσεις από τη μεταπολίτευση και μετά (μην ξεχνάτε τα περίφημα ρετιρέ), έχει αποδώσει καρπούς στην αντίδραση και έχει χειραγωγήσει τις εξελίξεις. Άρα, πρωταρχικός στόχος είναι η επανασύνδεση και η αλληλεγγύη μεταξύ όλων των εργαζομένων. Δύσκολο αλλά όχι αδύνατο. Το θετικό από την κινητοποίηση των εκπαιδευτικών είναι η απομυθοποίηση πολλών «δεδομένων» για το εργατικό κίνημα. Η συστημική αριστερά δεν αποτελεί εξ ορισμού σύμμαχο. Η βάπτισή της στην κολυμπήθρα του κοινοβουλευτισμού διέφθειρε συνειδήσεις, μεθόδους και στόχους. Αγωνίζεται για μια παραλλαγή του συστήματος όπου το μόνο που θα αλλάξει είναι ο διαχειριστής της εξουσίας. Η αποποίηση του όρου «συστημικός» δεν γίνεται στα λόγια με την δήθεν επαγγελία της λύτρωσης με την εγκαθίδρυση μοντέλων σοσιαλισμού που μυρίζουν πτωμαΐνη. Οι καρεκλοκένταυροι και οι τυφλωμένοι δεν μπορούν να κατανοήσουν το αυτονόητο. Κομματικές ιεραρχίες, εξουσίες, δομές κ.λ.π. αναπαράγουν την εξουσιαστική δομή του μοντέλου που θέλεις να ανατρέψεις. Το αλάθητο του Πάπα, του Κόμματος, του Ηγέτη, δεν έχει καμία σχέση με τη φιλοσοφία της ιστορίας και την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Χρέος κάθε αγωνιστή, κάθε ανθρώπου που θέλει να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του είναι η αποτίναξη αυτών των δεσμών και η εμπλοκή στις διαδικασίες, πρωτοβουλιακά, συμμετοχικά και αμεσοδημοκρατικά. Υπάρχουν σημεία στο νόμο που μπορούν να «σπάσουν» χωρίς να χρειαστεί να γίνει η τεράστια κινητοποίηση. Π.χ. η διατήρηση της κυριαρχίας των συλλόγων των καθηγητών σε κάθε σχολική μονάδα, η ενεργή συμμετοχή των μαθητικών κοινοτήτων στα προβλήματα του σχολείου, η πρωτοβουλία για κάλυψη των ωρών, ειδικά στις ευαίσθητες ομάδες των πρωτοδιόριστων εκπαιδευτικών, των μητέρων, των πολύτεκνων κ.λ.π. Αποκορύφωμα αυτής της πρωτοβουλίας θα είναι η ανάδειξη μιας ενεργής συμπαράστασης από την καθηγητική κοινότητα σε κάθε συνάδερφο που πλήττεται. Σε τελευταία ανάλυση ας βαπτιστούμε στην κολυμπήθρα της αλληλεγγύης και ας συνεισφέρουμε ως άνθρωποι προκειμένου να μπλοκάρουμε τις απολύσεις. Τα πάντα εξαρτώνται από εμάς. Οι αυταπάτες τελείωσαν, ή θα δείξεις αυτό που οφείλεις να είσαι ή θα αντιμετωπίσεις τη συλλογικότητα της εκπαιδευτικής κοινότητας. Παραφράζοντας τα λόγια του Ρουσώ, δεν θα σε κάνουμε άνθρωπο και  συναγωνιστή, θα σε εξαναγκάσουμε να αναγνωρίσεις το μεγαλείο της συντροφικότητας (επειδή και εσύ θα την χρειαστείς).

Η ρήξη στην εκπαίδευση δεν γίνεται τμηματικά. Δάσκαλοι, καθηγητές, πανεπιστημιακοί, μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές οφείλουν να δημιουργήσουν ένα τεράστιο μέτωπο για να εξασφαλίσουν αυτό που δικαιούνται. Ο χώρος της εκπαίδευσης δεν είναι προνομιακός χώρος διανοούμενων ούτε έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί, ο καθηγητής πρέπει να συνδέσει τη δράση του με τον άνεργο πατέρα και τη μητέρα, με τον υποαπασχολούμενο, με τον κακοπληρωμένο εργάτη, με τον υπάλληλο που θα χτυπηθεί, με τον μικροκαταστηματάρχη που θα πτωχεύσει . Όσο ο καθηγητής αυτοπροσδιορίζεται ως ιδιαιτερότητα τόσο θα αποξενώνεται από την κοινωνία, ας πάρουμε πρωτοβουλίες που θα μας φέρουν δίπλα στους συνανθρώπους μας (όχι υποκριτικά στις γιορτές και στα πανηγύρια) ως ισότιμα μέλη αυτής της κοινωνίας. Ο κόσμος εκεί έξω μας έχει ανάγκη, ας αναδείξουμε την κοινωνική αλληλεγγύη για να τη βρούμε όταν θα χρειαστεί.

Κλείνοντας, θεωρώ αυτονόητο ότι η αντισυστημική αριστερά, οι αυτόνομες πρωτοβουλίες, οι αντιεξουσιαστές κάθε χώρου, ο απλός αγωνιζόμενος συνάδερφος που θα έπαιρνε στην πλάτη του τον αγώνα των εκπαιδευτικών όταν η τεράστια πλειοψηφία θα πήγαινε να δουλέψει για να μη στερηθεί την ελεημοσύνη που της παρέχουν ή να μη χάσει τις θεσούλες της (υπάρχουν, σαφώς, και οι εξαιρέσεις) θα πρέπει να γίνει η πρωτοπορία του κινήματος μέσα ή έξω από μαζικές δράσεις έτσι ώστε να μπορέσουμε να λέμε στους μαθητές μας να αγωνίζονται στη ζωή τους και να μην ντρεπόμαστε να τους κοιτάξουμε στα μάτια. Ο καιρός τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, ας μην περιμένουμε να μας βρουν οι καταιγίδες ας δημιουργήσουμε τη δική μας. Τον Σεπτέμβρη ο κλάδος και ολόκληρη η εργατική τάξη πρέπει να είναι έτοιμη για μεγάλες συγκρούσεις. Ας επιλέξουμε τον τόπο, τον χρόνο και τους συμμάχους μας.

*Στέργιος Σ. Μανουράς / καθηγητής στη Βθμια εκπαίδευση.

Διαβάστε ακόμη:

Η Ρήξη στην εκπαίδευση. Η ριζοσπαστική προοπτική.

Η Ρήξη στην εκπαίδευση ΙΙ. Το δέντρο και το δάσος.