Από τις εκδόσεις Εργατική Πάλη κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα (2012) το βιβλίο του Λίβιο Μαϊτάν: «Κόμμα, στρατός και μάζες στην κινέζικη Πολιτιστική Επανάσταση».
Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα κριτική, από τροτσκιστική σκοπιά, της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης (ΜΠΠΕ) που συγκλόνισε την Κίνα αλλά και το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα την περίοδο 1966 – 1969.
……………………………………………………………………………………………………………………..
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε:
Οι τεράστιες δυνατότητες που άνοιξε η επανάσταση του 1949 στην Κίνα, εν μέρει ματαιώθηκαν και αμφισβητήθηκαν από το γραφειοκρατικό πολιτικό σύστημα.Στο πρώτο μέρος του βιβλίου δίνεται ένας συνοπτικός απολογισμός των οικονομικών και κοινωνικών εντάσεων που έτεινε να συντηρεί το γραφειοκρατικό σύστημα ακόμη και μέσα στις σημαντικές προόδους που κατέστησε δυνατές η καταστροφή του ιμπεριαλισμού και του καπιταλισμού στην Κίνα. Ακόμη και οι ίδιοι οι ηγέτες του κινέζικου κομμουνισμού αναγνώρισαν την αναγκαιότητα ξεπεράσματος των πολλών αρνητικών χαρακτηριστικών του γραφειοκρατικού συστήματος, αλλά δεν ήταν διατεθειμένοι να θυσιάσουν το δικό τους πολιτικό μονοπώλιο.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου εξετάζεται λεπτομερώς η σημαντικότερη κρίση του πολιτικού συστήματος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας: η Πολιτιστική Επανάσταση του 1965-69. Αυτή η κρίση επιλύθηκε αποφασιστικά υπέρ μιας νέας γραφειοκρατικής επανασταθεροποίησης, που περιελάμβανε μια ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση δύναμης μεταξύ ακόμα λιγότερων κορυφαίων ηγετών. Ωστόσο, λόγω της επαναστατικής προέλευσης του Κομμουνιστικού Κόμματος και του κράτους, αυτή η κρίση περιελάμβανε και την εμφάνιση ριζοσπαστικών πολιτικών ρευμάτων που δούλεψαν για την εξάλειψη ολόκληρου του γραφειοκρατικού συστήματος. Αυτά τα ρεύματα έμελλε να ηττηθούν αλλά όχι προτού αναπτύξουν πολλά από τα στοιχεία που ήταν απαραίτητα για μια γνήσια ριζοσπαστικοποίηση και ανανέωση της κινέζικης επανάστασης.
Στο τρίτο μέρος του βιβλίου αξιολογείται και αναλύεται η συνεχιζόμενη κρίση στην ηγεσία του Κόμματος και του κράτους, η στρατηγική της “Νέας Δημοκρατίας”, η εξωτερική πολιτική και η κοινωνική φύση της κινέζικης κοινωνίας.
Ο Λίβιο Μαϊτάν γεννήθηκε στη Βενετία την 1 Απρίλη του 1923. Σε πολύ νεαρή ηλικία εντάχθηκε στη νεολαία του ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και πολύ γρήγορα, το 1947, πέρασε στον τροτσκισμό, εντασσόμενος στην Associazione Bandiera Rossa, ιταλικό τμήμα της 4ης Διεθνούς. Μαζί με τον Ερνέστ Μαντέλ και τον Πιέρ Φρανκ ανήκε στον ηγετικό πυρήνα της Ενιαίας Γραμματείας της 4ης Διεθνούς μέχρι τον θάνατό του, στις 16 Σεπτεμβρίου 2004.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πρόλογος του εκδότη
Το βιβλίο του Λίβνο Μαϊτάν γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης (1966-69) στην Κίνα. Αποτελεί μια αξιόλογη μαρξιστική ανάλυση της Πολιτιστικής Επανάστασης γιατί ακριβώς αναζητά τις ρίζες της στις κοινωνικές αντιφάσεις και όχι σε συνομωσίες ή μηχανορραφίες μηχανισμών ή προσώπων, αναλύει την ανάπτυξη και την σύγκρουση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων στο ξεδίπλωμα της Πολιτιστικής Επανάστασης, μαζί με την παρέμβαση ή τις συγκρούσεις των διαφόρων προσώπων ή ομάδων ως έκφρασή τους, και έτσι μας δίνει την δυνατότητα να κατανοήσουμε τις δυνατότητες και τις αδυναμίες της, τα όριά της και την πικρή κατάληξή της. Να σημειώσουμε ότι μια τέτοια ανάλυση είναι και δύσκολη γιατί όχι απλά σε σύντομο χρονικό διάστημα πρέπει να απορροφήσει κανείς ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών αλλά γιατί πρέπει επίσης και να βρει το δρόμο του μέσα από τις περιβόητες αμφισημίες που χαρακτηρίζουν τις θέσεις και τις δηλώσεις των κινέζων κομμουνιστών, τις διαστρεβλώσεις και τις παραποιήσεις των θέσεων των ηττημένων στελεχών αλλά και να αντιμετωπίσει την έλλειψη στοιχείων και την κρυψίνοια του κινέζικου κράτους και του κινέζικου κομμουνιστικού κόμματος.
Η Πολιτιστική Επανάσταση έχει επενδυθεί από μία μυθολογία που κυριάρχησε και κυριαρχεί μέσα στην άκρα αριστερά και σε ευρύτερα τμήματα της πρωτοπορίας. Αυτό ως ένα βαθμό είναι φυσιολογικό γιατί πράγματι η Πολιτιστική Επανάσταση ήταν μια αντιγραφειοκρατική εξέγερση των μαζών και αυτή η πλευρά της αξίζει τον θαυμασμό μας. Από την άλλη όμως αυτή η μυθολογία συσκότισε και συσκοτίζει τον πραγματικό ρόλο της κινέζικης γραφειοκρατίας και υμνεί τις διάφορες θεωρίες και πρακτικές του μαοϊκού σταλινισμού.
Οι αιτίες της Πολιτιστικής Επανάστασης δεν μπορούν να αναζητηθούν παρά στις αντιφάσεις μιας μεταβατικής κοινωνίας από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό.
Αντιφάσεις που παρ’ όλα αυτά οξύνθηκαν στο έπακρο από την κυριαρχία της γραφειοκρατίας. Όπως συνέβη και σε άλλα γραφειοκρατικά καθεστώτα, η ίδια η γραφειοκρατία, ή για την ακρίβεια η μαοϊκή της πτέρυγα, επεδίωξε να αντιμετωπίσει τα αρνητικά χαρακτηριστικά του γραφειοκρατικού συστήματος χωρίς όμως να θέσει σε κίνδυνο την ίδια την εξουσία της γραφειοκρατίας, δηλαδή το πολιτικό της μονοπώλιο, δηλαδή την απαλλοτρίωση της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη. Ωστόσο, η κινέζικη γραφειοκρατία ήταν διαφορετική από εκείνη της Ε.Σ.Σ.Δ. επί Στάλιν, Χρουστσόφ, Μπρέζνιεφ κ.α. ή των άλλων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Γι’ αυτό και η πτέρυγα του Μάο μέσα στο Κ.Κ. Κίνας δεν δίστασε να πυροδοτήσει την κινητοποίηση των μαζών για να περιορίσει τα αρνητικά χαρακτηριστικά της γραφειοκρατικής διεύθυνσης της κοινωνίας και της οικονομίας (την επικίνδυνη υπερτροφία του γραφειοκρατικού μηχανισμού, τους χαμηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων κ.α.) και την συνακόλουθη όξυνση των κοινωνικών και πολιτικών εντάσεων.
Οι νεολαιίστικες, εργατικές και αγροτικές μάζες δεν δίστασαν να εκμεταλλευτούν τα ρήγματα από τις συγκρούσεις στην κορυφή, για να εισβάλλουν στο προσκήνιο και να εκφράσουν τις επιδιώξεις τους και να προσπαθήσουν να επιβάλλουν τις δικιές τους λύσεις. Από κει και πέρα η εξέγερση απέκτησε την δικιά της δυναμική και κινδύνευε να συντρίψει συνολικά τον γραφειοκρατικό μηχανισμό. Είναι η στιγμή που οι μαοϊκοί συνειδητοποιούν ότι η κατάσταση κινδυνεύει να τους ξεφύγει, οπισθοχωρούν και προσπαθούν, χρησιμοποιώντας κυρίως τον στρατό, να σταματήσουν την ανάπτυξη του κινήματος.
Έτσι, η Πολιτιστική Επανάσταση τελειώνει χωρίς να έχει επιλύσει τα βασικά προβλήματα που την είχαν γεννήσει, οι γραφειοκρατικές δομές εξουσίας ξαναεπιβάλλονται σε όλα τα επίπεδα, οι οικονομικές ανισότητες επανεμφανίζονται, ακόμη και τα παλιά πρόσωπα που είχαν εκδιωχθεί αποκαθίστανται κ.ο.κ. Όπως σημείωσε και ένας κινέζος τροτσκιστής: «Η “Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση” υπήρξε ιδιαίτερα απογοητευτική. Αφύπνισε τις ελπίδες των μαζών, μόνο και μόνο για να τις γκρεμίσει και πάλι κάτω. Κατέληξε με τη δίωξη των αληθινών επαναστατών. Από τώρα και στο εξής οι μάζες έχουν κάθε δικαίωμα να αντιμετωπίζουν τα κινήματα και τις εκστρατείες του Μάο σαν δυνητικές ανθρωποπαγίδες».
Είναι αναμφίβολο ότι η πολιτιστική επανάσταση γέννησε δυνάμεις ικανές να κατανοήσουν την διττή φύση της: από τη μια, τις συγκρούσεις στο εσωτερικό της γραφειοκρατίας και από την άλλη τις κινητοποιήσεις ευρύτερων στρωμάτων της κοινωνίας προς μια κατεύθυνση που έτεινε να ξεφύγει από τον έλεγχο και την από τα πάνω καθοδήγηση. Ωστόσο αυτή η πρωτοπορία ήταν διασκορπισμένη και κατακερματισμένη, κυρίως όμως δεν ήταν εξοπλισμένη ιδεολογικά, πολιτικά και προγραμματικά για να μπορέσει να αναπτύξει την εξέγερση σε μια πολιτική επανάσταση. Η έλλειψη ενός προγράμματος όπως αυτού της Αριστερής Αντιπολίτευσης φαίνεται να είναι καθοριστική για την έκβαση της πολιτιστικής επανάστασης, μια που οι αντιγραφειοκρατικές τάσεις του κινήματος και η δυναμική του φαίνεται να ήταν πολύ πιο σημαντικές από ότι στην Ε.Σ.Σ.Δ. την δεκαετία του 1920.
Στο βιβλίο εξετάζεται επίσης η αμφισημία που κυριαρχούσε στην στρατηγική του Κ.Κ. Κίνας ήδη από την επανάσταση του 1949. Η τότε στρατηγική του κόμματος ήταν η κλασσική στρατηγική του σταλινισμού: η επανάσταση κατά στάδια. Δηλαδή ότι πριν την σοσιαλιστική επανάσταση χρειάζεται να πραγματοποιηθεί μια αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή επανάσταση», φυσικά σε συμμαχία με την αστική τάξη, και αφού αναπτυχθεί ο καπιταλισμός να ακολουθήσει στο βάθος του χρόνου και η σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτή ήταν και η στρατηγική του Κ.Κ. Κίνας, μια που ονόμαζε το πρώτο στάδιο ως στάδιο της Νέας Δημοκρατίας. Η στρατηγική αυτή, που βρίσκεται στον αντίποδα της στρατηγικής της διαρκούς επανάστασης, τελικά δεν ακολουθήθηκε για πάρα πολλούς λόγους από το Κ.Κ. Κίνας το 1949.
Το Κ.Κ. Κίνας πραγματοποίησε μία σοσιαλιστική επανάσταση, αν και γραφειοκρατικά παραμορφωμένη από την αρχή, παρ’ όλα αυτά όμως σοσιαλιστική: δηλαδή συνέτριψε το αστικό κράτος και εγκαθίδρυσε ένα γραφειοκρατικά παραμορφωμένο εργατικό κράτος, επέβαλλε τον σχεδιασμό στην οικονομία όπως και το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου.
Ωστόσο αυτή η αμφισημία στην στρατηγική του θα οδηγήσει μια σειρά από μαοϊκά κομμουνιστικά κόμματα σε συντριπτικές ήττες όπως στην περίπτωση του Κ.Κ. Ινδονησίας.
Αλλά αυτή η λατρεία του σταλινισμού και των σταλινικών θεωριών —έστω κι αν πάντοτε δεν εφαρμόζονταν πιστά από τους μαοϊκούς (πολλές φορές στην περίπτωση της Κίνας εφαρμόστηκαν τα ακριβώς αντίθετα)— οδήγησε το Κ.Κ. Κίνας και τους μαοϊκούς στην εφαρμογή του δόγματος του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα» και της συνακόλουθης «ειρηνικής συνύπαρξης» με τον ιμπεριαλισμό —που στο τέλος πήρε την μορφή της θεωρίας για τους δύο μεγάλους εχθρούς του εργατικού κινήματος, τον ιμπεριαλισμό και τον σοσιαλισμό— και κατ’ επέκταση σε μια σειρά από επαίσχυντες προδοσίες διαφόρων κινημάτων ανά τον κόσμο και αηδιαστικές υποστηρίξεις ακόμη και δικτατορικών καθεστώτων.
Μπροστά στην σημερινή τεράστια κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, στην ανάπτυξη των αγώνων του εργατικού κινήματος, στις πρώιμες πολιτικές ανακατατάξεις μέσα στο εργατικό κίνημα και στην αγωνιώδη αναζήτηση για μια νέα ηγεσία στο εργατικό κίνημα, είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε, οι πρωτοπόροι νεολαίοι και εργάτες να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις αμφισημίες και τις αντιφάσεις του μαοϊσμού, να καταδικάσουν συνειδητά τον σταλινισμό, να θεραπεύσουν τον τραυματισμένο από την γραφειοκρατία στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης και ιδιαίτερα του σοσιαλισμού, δημιουργώντας μια γέφυρα με τις καλύτερες παραδόσεις του εργατικού κινήματος και του μαρξισμού, με τον μπολσεβικισμό και τον τροτσκισμό.
Εργατική Πάλη
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Αφήστε μια απάντηση