Τυνησία:Ο γόρδιος δεσμός δεν λύνεται.Ή τα παρατάς ή τον κόβεις

Γεγονός ιστορικών πραγματικά διαστάσεων- για την Τυνησία, για τα αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής, αλλά και για την Ευρώπη- μπορεί να αποδειχθεί η ανατροπή του διεφθαρμένου δικτάτορα Ζίνε Αλ Αμπιντίν Μπεν Άλι από τη λαϊκή εξέγερση, που συγκλόνισε επί εβδομάδες τη χώρα παίρνοντας χαρακτηριστικά πραγματικής επανάστασης.

Ο 74χρονος Μπεν Άλι, που κυβερνούσε τη χώρα του από το 1987 με την υποστήριξη της Δύσης, κατέφυγε μαζί με την οικογένειά του στη Σαουδική Αραβία, ενώ η λαϊκή εξέγερση, αντί να ανακοπεί από τις δολοφονίες δεκάδων διαδηλωτών, απειλούσε να καταλύσει άμεσα την εξουσία, με τους διαδηλωτές να καταλαμβάνουν αστυνομικά τμήματα και δημόσια κτίρια.

Οι καταιγιστικές εξελίξεις προκάλεσαν ρωγμές στο εσωτερικό του καθεστώτος, πιθανότατα δε ήταν ο στρατός που εξανάγκασε τον Μπεν Άλι σε παραίτηση, αναθέτοντας την εξουσία στον πρωθυπουργό Μοχάμεντ Γιανούσι, ο οποίος θα προσπαθήσει να δρομολογήσει μια συντεταγμένη μεταπολίτευση σε αβέβαιο σκηνικό, με τους δρόμους να βράζουν.

Η ανατροπή του πρώτου αραβικού, απολυταρχικού καθεστώτος από μια αυθόρμητη λαϊκή εξέγερση, που δεν καθοδηγείται από καμία οργανωμένη πολιτική δύναμη- είτε της αστικής, κοσμικής αντιπολίτευσης, είτε των ισλαμιστών- αποτελεί ορόσημο για τον αραβικό κόσμο. Η πιθανότητα να παίξει καταλυτικό ρόλο για ένα φαινόμενο ντόμινο που θα παρασύρει κι άλλα αντιδραστικά, αραβικά καθεστώτα δεν μπορεί να αποκλειστεί, πολύ περισσότερο που η Αλγερία και Αίγυπτος επίσης συγκλονίστηκαν τις πρώτες μέρες του 2011 από μαζικές διαδηλώσεις, ταραχές και εξεγέρσεις. Ιδιαίτερα η ανατροπή του «τελευταίου Φαραώ», φιλοαμερικανού και συνεργάτη των Ισραηλινών προέδρου της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ θα είχε δραματικές συνέπειες στα γεωπολιτικά δεδομένα ολόκληρης της Μέσης Ανατολής.

Οι ηγέτες της Δύσης αντέδρασαν με Ταρτούφεια υποκρισία στα γεγονότα. Ο Νικολά Σαρκοζί αρνήθηκε πολιτικό άσυλο στον Μπεν Άλι, ενώ μέχρι χθες τον στήριζε προκλητικά (μάλιστα, Γαλλία και Ιταλία είχαν ευλογήσει την προωθημένη εμπορική συμφωνία Ε.Ε.- Τυνησίας το 1998), υποστηρίζοντας ότι αποτελεί το μόνο υπαρκτό ανάχωμα απέναντι στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Επιπλέον, το καθεστώς Μπεν Άλι, όπως και το καθεστώς Μπουτεφλίκα στην Αλγερία, και εκείνο του Μοχάμεντ στο Μαρόκο, λειτουργούσαν ως τοπικοί χωροφύλακες της Ε.Ε. για να αναχαιτίσουν τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Όσο για τον Μπαράκ Ομπάμα, έσπευσε να χαιρετίσει την εξέγερση… μετά την ανατροπή του Μπεν Άλι, ενώ τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης προσπάθησαν να την εμφανίσουν ως μία ακόμη «βελούδινη επανάσταση», σαν κι αυτές που εκτυλίχθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη με σπόνσορα το Ιδρυμα Σόρος- από εδώ και η αμερικανικά περί «επανάστασης του γιασεμιού».

Στην πραγματικότητα, η εξέγερση της Τυνησίας κάθε άλλο παρά βελούδινη υπήρξε. Η αφορμή δόθηκε από ένα τραγικό γεγονός στις 17 Δεκεμβρίου: Εκείνη τη μέρα ο 26χρονος Μοχάμεντ Μπουαζίζι στάθηκε μπροστά σε ένα κυβερνητικό κτίριο, έβαλε βενζίνη στα ρούχα του κι άναψε τον αναπτήρα, για να λαμπαδιάσει και να μεταφερθεί στο νοσοκομείο με βαρύτατα εγκαύματα (θα υπέκυπτε, τελικά, στις 4 Ιανουαρίου). Πτυχιούχος πανεπιστημίου, ο Μοχάμεντ ήταν άνεργος και αναγκαζόταν να πουλάει λαχανικά στο δρόμο για να επιβιώσει. Όταν η αστυνομία του πήρε το εμπόρευμα γιατί δεν είχε άδεια, το ποτήρι της απελπισίας ξεχείλισε και τα υπόλοιπα ακολούθησαν.

Το απονενοημένο διάβημα του Μπεν Άλι έδρασε ως πυροκροτητής για να κατεβάσει στους δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως νέους, που είδαν στο πρόσωπό του τον εαυτό τους. Τις επόμενες εβδομάδες, οι αιματηρές διαδηλώσεις πολλαπλασιάστηκαν με ρυθμούς χιονοστιβάδας, με μορφές που παραπέμπουν σε συνδυασμό κοινωνικής Ιντιφάντα και αραβικού Αργεντινάσο. Αποδείχθηκε περίτρανα ότι το δίλημμα «διεφθαρμένα, απολυταρχικά, κοσμικά καθεστώτα ή ισλαμικός φονταμενταλισμός» είναι πλαστό κι ότι η δημοκρατία στον αραβικό κόσμο δεν θάρθει από τα αμερικανικά όπλα, αλλά από τις λαϊκές μάζες.

Το μήνυμα της Τυνησίας δεν περιορίζεται στον αραβικό κόσμο, αλλά απευθύνεται και στην απέναντι πλευρά της Μεσογείου: Πράγματι, η Τυνησία ήταν μέχρι χθες υπόδειγμα οικονομικής ανάπτυξης κατά τα πρότυπα της νεοφιλελεύθερης Ορθοδοξίας, με την αύξηση του ΑΕΠ να ξεπερνάει το 5%. Όπως συμβαίνει, όμως, και στην Ευρώπη και στην Αμερική, η οικονομία της ακολουθούσε το πρότυπο της “jobless recovery”, της ανάκαμψης χωρίς θέσεις εργασίας, με εκτίναξη των κοινωνικών ανισοτήτων. Από αυτή την άποψη, η ανατροπή του Μπεν Άλι υπήρξε όχι μόνο η πρώτη έξωση Άραβα, απολυταρχικού ηγέτη, αλλά και η πρώτη κοινωνική εξέγερση στη σκληρά δοκιμαζόμενη ευρωμεσογειακή περιφέρεια.

Το 2011 ξεκίνησε δυσοίωνα για τους κυρίαρχους κύκλους. Τα ελικόπτερα δουλεύουν ήδη στο ρελαντί…

Το 2011 ξεκινά με την εξέγερση στην Τυνησία που ανέτρεψε το δικτάτορα Μπεν Αλί μετά από 24 χρόνια, αυτό το χαιδεμένο παιδί του γαλλικού-και όχι μόνο-ιμπεριαλισμού, στέλνοντας τον όχι απλά στην αγκαλιά των σαουδαράβων ομολόγων του, αλλά στα σκουπίδοτενεκέ της Ιστορίας. Ο απελπισμένος θάνατος του νεαρού Μπουαζίζι πυροδότησε μια ιλιγγιώδη κίνηση των μαζών που έφτασε σε λιγότερο από ένα μήνα στον πρώτο της στόχο:την ανατροπή του δικτάτορα. Το στοίχημα τώρα είναι αν η μεταπολίτευση που επιχειρείται θα είναι βελούδινη κι αφομοιώσιμη ή αντίθετα αν οι συνειδητά εξεγερμένοι Τυνήσιοι θα συνεχίσουν ακάθεκτοι. Η συνεχιζόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι δολοφονικές επιδρομές των παρακρατικών καθεστωτικών, δείχνουν πως η αντίδραση παίρνει θέση για την επόμενη μέρα. Επίσης μένει να φανεί αν η τυνησιακή εξέγερση αποκτήσει μεταδοτική δυναμική, μια προοπτική που τρέμουν τα διεφθερμένα αραβικά καθεστώτα, αλλά και ο ιμπεριαλισμός-δυτικός ή ανατολικός.

Οι γεωπολιτικές συνέπειες της εξέγερσης έχουν τη σημασία της, αλλά εμείς θέλουμε να σταθούμε σε κάποια πολιτικά συμπεράσματα και στην ελπίδα που γεννούν σε κάθε αγωνιστή τέτοια ιστορικά γεγονότα.

-Η αύξηση των τιμών των τροφίμων, απόρροια των «αόρατων» κερδοσκόπων που επενδύουν στα συμβόλαια τροφίμων τα πακέτα διάσωσης, η διαφθορά του καθεστώτος, η ανεργία στη μορφωμένη, στην πλειοψηφία της, νεολαία, οδήγησαν σε γενικευμένη διάψευση των προσδοκιών ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων.

-Η εξέγερση είναι πολιτικό γεγονός με την ακόλουθη έννοια: οι εξεγερμένοι στη συντριπτική του πλειοψηφία νέοι άνεργοι κι εργαζόμενοι ήταν στους δρόμους όχι ως μέλη συνδικάτων, ούτε ως εργάτες που ζητούν αυξήσεις, αλλά ως πολίτες που στρέφονται κατά του καθεστώτος.

-Το γεγονός πως μόνο και μόνο η αυθόρμητη κίνηση των μαζών ανέτρεψε το δικτάτορα, πιστοποιεί πως οι επαναστάσεις προυποθέτουν πάντα τη ριζοσπαστικοποίηση ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων και δεν είναι απλά έργο φωτισμένων μειοψηφιών.

-Για να ολοκληρωθούν οι εξεγέρσεις απαιτείται όμως η συνειδητή μειοψηφία που καταλαμβάνει την εξουσία, ως ο φορέας των εξεγερμένων και που φέρνει σε πέρας το τεχνικό μέρος και τα οργανωτικά καθήκοντα της κατάληψης της εξουσίας. Οι επαναστάσεις δεν είναι το πανηγύρι της πλειοψηφίας, εκτός αν κάποιοι θεωρούν πως στους δρόμους της Τυνησίας βρίσκεται η πλειοψηφία της κοινωνίας ή το σύνολο της εργατικής τάξης

-Τα λέμε όλα αυτά για να το έχουμε υπόψη μας για την εγχώρια κατάσταση, όπου η κατάκτηση της πλειοψηφίας ή η γενική απεργία παραμένουν τα «καθαρά» σχήματα για μια ανατροπή, όσο κι αν η πραγματικότητα τα διαψεύδει.

Αλλά κυρίως για να κατανοήσουμε πως η αποφασιστικότητα και η οργή των εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών και η άρνηση τους να παραμένουν αντικείμενα εκμετάλλευσης αντανακλούν τις διαθέσεις εκατομμυρίων και ούτε η καταστολή των 100 νεκρών, ούτε η υποκρισία της Δύσης και η λογοκρισία των καθεστωτικών μέσων μπόρεσε να περιορίσει το εξεγερμένο προλεταριάτο.

Στα πρόσωπα των εξεγερμένων αντικρίζουμε την τόλμη, το μεγαλείο αλλά και τη δύναμη του συνειδητοποιημένου λαού που εισβάλλει στο προσκήνιο ως αστάθμητος παράγοντας και επιβάλλει τις δικές του λύσεις. Από τις ειρηνικές πορείες στην οργανωμένη αυτοάμυνα κι από τη διαμαρτυρία για την ακρίβεια και την ανεργία,στην πολιτική πράξη της εξέγερσης. Είναι ο δρόμος της συνειδητοποίησης των καταπιεσμένων κι αυτό είναι μια ιστορική νίκη, ένα σημείο εκκίνησης, ανεξάρτητα από την πορεία των εξελίξεων. Ας αφουγκραστούμε τις δονήσεις της εξέγερσης, να σταματήσουμε να θεωρούμε δεδομένη την παλιά ισορροπία και τα μέσα πάλης που της αντιστοιχούσαν γιατί αν ανατρέπεται μια δυτικού τύπου αραβική χούντα ποιος μπορεί να ισχυριστεί πως πρόκειται για τοπική ιδιαιτερότητα και πως αυτά δε συμβαίνουν εδώ στην Ευρώπη;

Μισός και πλέον αιώνας διακυβέρνησης της Τυνησίας από τους Μπουργκίμπα και Μπεν Αλί, με την ελεγχόμενη καταπίεση των τελευταίων χρόνων, έχει αφήσει τη χώρα με ουσιαστικά ανύπαρκτη αντιπολίτευση. Φυλακίζοντας πάνω από 30.000 στελέχη και μαχητικά μέλη του ισλαμιστικού κινήματος κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, ο Μπεν Αλί είχε εξοντώσει και τον τελευταίο αντιπολιτευτικό πόλο.

Αυτό που σήμερα αυτοαποκαλείται αντιπολίτευση στην Τυνησία, δεν είναι τίποτα περισσότερο από κάποιες μεγάλες παρέες, με ασήμαντη επιρροή στην τυνησιακή κοινωνία. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα δημιουργηθούν ταχύτατα πολιτικά κόμματα, αν υπάρξουν οι δημοκρατικές προϋποθέσεις. Σίγουρα όμως δύο μήνες δεν φτάνουν.

Από τη στιγμή που το καθεστώς άρχισε να δολοφονεί διαδηλωτές και να προσπαθεί να καταπνίξει με την αστυνομική και στρατιωτική βία τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, είναι αυτονόητο ότι το δημοκρατικό αίτημα της ελευθερίας και της ανατροπής του καθεστώτος προστέθηκε στα οικονομικά και κοινωνικά αιτήματα.

Το πρόβλημα με την απουσία πολιτικής καθοδήγησης της εξέγερσης συνίσταται στο ότι από τη στιγμή που η έκταση και η σφοδρότητα των διαδηλώσεων ανέτρεψαν τον πρόεδρο Μπεν Αλί, δεν υπάρχει πολιτική δύναμη η οποία θα απαιτήσει να αναλάβει την πολιτική εξουσία και θα υλοποιήσει την ανατροπή του καθεστώτος. Ετσι η εξουσία παραμένει στα χέρια του μηχανισμού του καθεστώτος, ο οποίος προσπαθεί να δώσει λύση φυσικά προς όφελός του.

Σε σύντομη ομιλία του ο πρωθυπουργός κ. Γιανούσι ανακοίνωσε ότι απελευθερώνονται όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι.

Έξι μέλη της προηγούμενης κυβέρνησης μετέχουν στη νέα κυβέρνηση, μεταξύ των οποίων ο πρώην πρωθυπουργός, ο υπουργός Εξωτερικών Κάμελ Μοργκάν, ο υπουργός Εσωτερικών Άχμεντ Κριάα και ο υπουργός Άμυνας.

Σε σύντομη ομιλία του ο πρωθυπουργός κ. Γιανούσι ανακοίνωσε ότι απελευθερώνονται όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι, αίρεται η απαγόρευση λειτουργίας της τυνησιακής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και νομιμοποιούνται όλα τα πολιτικά κόμματα στη χώρα που επί προεδρίας Μπεν Άλι είχαν διαλυθεί.