Στην μνήμη του Κονστάντσο Πρέβε το μπλογκ, δημοσιεύει ένα κεφάλαιο από την εισαγωγή στο βιβλίο του «Ο ΗΘΙΚΟΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ, Δοκίμιο για την ανθρωπιστική επέμβαση, το θεραπευτικό εμπάργκο και το προφανές ψέμα» (Il bombardamento etico. Saggio sull’interventismo umanitario, l’embargo terapeutico e la menzogna evidente.) Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2000 στην Ιταλία, και αποτελεί μια σημαντική και κομβική παρέμβαση του Ιταλού φιλόσοφου, σε ένα σημείο καμπής για τις παγκόσμιες εξελίξεις αλλά για την σκέψη του συγγραφέα γι’ αυτές.
6. Η σύγχρονη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση,
κάτι κακό που θα πρέπει να λέγεται με τ’ όνομά του
Εφ’ όσον αποκαλύφτηκε το ιστορικό και θεωρητικό αίνιγμα της διττής φύσης, εξωτερικής και εσωτερικής (δηλαδή, γεωγραφικής και πολιτισμικής) της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας, που δεν έχει πια σχεδόν καμία σχέση με την προηγούμενη, μπορούμε πια να ξεπεράσουμε τα ασφυκτικά όρια της λεγόμενης «ενιαίας σκέψης» και του κατοικίδιού της, του «πολιτικώς ορθού», ένα σκυλάκι που γαβγίζει ενοχλητικά κι ασφυκτικά μόλις δει κάποιον άγνωστο που δεν του πετάει το συνηθισμένο του κόκαλο. Επομένως, μπορούμε να πούμε ανοιχτά ότι η λεγόμενη σύγχρονη καπιταλιστική «παγκοσμιοποίηση» (ο τόπος που συμβολικά περιγράφεται από την αρχική διαφοροποιημένη αντιμετώπιση του Άουσβιτς και της Χιροσίμα) είναι κάτι κακό και θα πρέπει ν’ αποκαλείται δημόσια με τ’ όνομά του. Και είναι μια κλασική περίπτωση, συχνή στη φιλοσοφία, κατά την οποία η αλήθεια, πριν καν διερευνηθεί, πρέπει απλώς να ειπωθεί. Η αλήθεια συνδέεται πάντα με μια πράξη της βούλησης, της βούλησης να πούμε, πράγμα που κατά τη γνώμη μου, προϋποθέτει την επιθυμία για γνώση, αντίθετα μ’ αυτό που φαίνεται βάσει της πιο στοιχειώδους γνωστικής θεωρίας της αλληλοδιαδοχής.
Είναι πράγματι αλήθεια ότι, βάσει της κοινής λογικής, εν γένει λέμε αυτό που ξέρουμε και δεν μπορούμε παρά να πούμε αυτό που ξέρουμε (ή δεν ξέρουμε, όπως θα έλεγε ο Σωκράτης). Αλλά είναι ακόμα μεγαλύτερη αλήθεια ότι η αρετή που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν παρρησία, δηλαδή απόλυτη ειλικρίνεια και διαύγεια στον λόγο, αποτελεί περισσότερο μια αρετή της θέλησης, παρά της νόησης. Το αντίθετό της, η επιθυμία για άγνοια είναι πρώτα απ’ όλα μια επιθυμία να μη μιλήσουμε, διότι μιλώντας διαρρηγνύεται η καθησυχαστική κονφορμιστική ομοφωνία της κοινότητας στην οποία ανήκουμε, την οποία καταλήγουμε να βάζουμε πάνω απ’ όλα. Σ’ αυτή την εισαγωγή, υποστήριξα εμπεριστατωμένα ότι, σε παραδειγματικές και συμβολικές περιπτώσεις, όπως οι πόλεμοι του 1991 και του 1999, η επιθυμία ν’ αγνοήσουμε πράγματα που μπορούν να γίνουν γνωστά μέσα σε λίγες ώρες ειλικρινούς εμβάθυνσης, κρύβει στην πραγματικότητα μια επιθυμία να μην πούμε πράγματα που μπορούν να μας απομακρύνουν από την τεχνητή κοινότητα των συμβατικών ανθρώπων και των πολιτικώς ορθών μορφωμένων. Είναι αλήθεια ότι σήμερα η κοινότητα αυτή είναι πολύ τεχνητή και δεν έχει πια καμία σχέση ούτε με τις παλιές παραδοσιακές κοινότητες (τη διευρυμένη οικογένεια, την κοινωνική ομάδα καταγωγής, κλπ.) ούτε με τις πρόσφατες κοινότητες ιδεολογικής ένταξης (κόμμα, κλπ.).
Αλλ’ αυτό ακριβώς το τεχνητό της καθιστά ακόμα πιο αγχωτικό και έμμονο τον φόβο της απομόνωσης και της περιθωριοποίησης, και έτσι, αν όλοι (όλοι, δηλαδή κανένας συγκεκριμένα, σε μία παράξενη και αποκαλυπτική διαλεκτική της ομοφωνίας και του απρόσωπου, που ήδη έχει μελετηθεί στα πρώτα έργα του Χάιντεγκερ) λένε ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν και ο Μιλόσεβιτς είναι οι νέοι Χίτλερ ή ότι οι Άραβες και οι Σέρβοι είναι λαοί φύσει φανατικοί και αιμοβόροι, τότε πρέπει να το επαναλάβουμε κι εμείς. Αν είναι αλήθεια, έχουμε πέσει διάνα∙ κι αν δεν είναι, δεν μας κοστίζει τίποτα και δεν χάνουμε τίποτα. Έτσι, το τραγικό στοίχημα του κρυμμένου Θεού του Πασκάλ επαναλαμβάνεται εδώ με μορφή φάρσας.
Η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση είναι λοιπόν κάτι κακό και πρέπει ν’ αποκαλείται δημόσια με τ’ όνομά της, το όνομα ενός νέου και μισητού ιμπεριαλισμού, ακριβώς το αντίθετο του καθησυχαστικού ουνιβερσαλισμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Είναι προφανώς απαραίτητο να καταλαβαινόμαστε όταν μιλάμε για παγκοσμιοποίηση. Οι απολογητές και οι υμνητές της την παρουσιάζουν σαν μια αναπόφευκτη οικονομική και τεχνολογική φάση της ανθρώπινης εξέλιξης, η οποία επιτέλους δημιουργεί έναν ενοποιημένο κόσμο από τις οικονομικές διακυμάνσεις, όπου κάθε άτομο, απαλλαγμένο επιτέλους από τα προηγούμενα απαγορευτικά εμπόδια του φύλου, της φυλής, της γλώσσας και της θρησκείας, θα μπορεί να έχει πρόσβαση στην καντιανά αμιγή δυνατότητα της ολοκλήρωσης των δυνατοτήτων του και των αναγκών του, μια πρόσβαση στην παγκόσμια σύνδεση σε ένα δίκτυο: μια new language, τα απλοποιημένα αγγλικά των επιχειρήσεων, μια new economy, την ελαστικότητα των εικονικών συναλλαγών, μια new religion, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η γραφική πολυεθνικότητα καταλύει τις παλιές και ενοχλητικές εθνικές ταυτότητες, ενώ ακόμα και το φύλο απελευθερώνεται από τους πληκτικούς οικογενειακούς ρόλους του άντρα και της γυναίκας. Είναι πραγματικά ένας νέος, αλά Χάξλεϊ [Huxley] και αλά Όργουελ [Orwell], κόσμος με μια νέα θρησκεία. Τον Ιούλιο του 2000, ο Τόνι Μπλερ, ο βομβαρδιστής δολοφόνος του αθώου γιουγκοσλαβικού λαού, αναφέροντας κάποιες αναμνήσεις του, έγραψε κατά λέξη (παραθέτω εντός εισαγωγικών): «Το Κόσοβο είναι αρκετό για να σβήσει οποιεσδήποτε αμφιβολίες σχετικά με τη δύναμή μας στα αμυντικά ζητήματα». Το γεγονός ότι η αγγλική αμυντική ικανότητα (sic!) ασκείται καταστρέφοντας τις γέφυρες του Δούναβη, δεν θα διέφευγε βέβαια από τον Όργουελ και τη νεογλώσσα του περίφημου μυθιστορήματος πολιτικής φαντασίας 1984. Αλλά ο Όργουελ, όπως και ο Κάφκα [Kafka], δεν έφταναν στο ύψος της πραγματικότητας, όπως συμβαίνει σε όλους τους ντροπαλούς σουρεαλιστές και σε όλους τους πολύ προσεκτικούς υπερρεαλιστές. Και πράγματι, η παγκοσμιοποίηση παγκοσμιοποιεί και το ψεύδος κατά έναν πρωτοφανή και απρόβλεπτο μέχρι πριν από μερικά χρόνια τρόπο.
Αλλά τι ακριβώς είναι η παγκοσμιοποίηση; Το βέβαιο είναι ότι δεν πρόκειται με τίποτα για ένα αναγκαίο και ουδέτερο στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης. Η παγκοσμιοποίηση δεν περιγράφει ένα υπαρκτό στάδιο, αλλά επιβάλλει ένα στάδιο με το οποίο πρέπει να συμμορφωθούμε αναγκαστικά. Όπως ακριβώς κατά την εποχή της αγγλικής κυριαρχίας στις θάλασσες, οι ελεύθερες συναλλαγές δεν περιέγραφαν την βέλτιστη οικονομική κατάσταση, αλλά επέβαλαν την αναγκαστική συμμόρφωση στις επιθυμίες της βρετανικής αυτοκρατορίας για ελεύθερες συναλλαγές, κατά τον ίδιο τρόπο και με τους ίδιους κωμικοτραγικούς τρόπους, η παγκοσμιοποίηση δεν περιγράφει μια βέλτιστη οικονομική κατάσταση, αλλά επιβάλλει την αναγκαστική συμμόρφωση στις επιθυμίες της αμερικανικής αυτοκρατορίας, η οποία κυριαρχεί στους βασικούς τομείς, τον οικονομικό, τον στρατιωτικό και τον πολιτισμικό.
Η παγκοσμιοποίηση είναι συνεπώς ο σημερινός τρόπος με τον οποίο ο ιμπεριαλισμός, που βρίσκεται (προς το παρόν) στην κατάσταση ν’ απολαμβάνει μια «αυτοκρατορική» πρόσοδο που την εξασφάλισε κατά την προηγούμενη φάση της παγκόσμιας σύγκρουσης ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, μια σύγκρουση που δυστυχώς φορτίστηκε αναπόφευκτα με τη συμβολική σύγκρουση μεταξύ οικονομικής ελευθερίας και κομουνισμού. Αυτή η παγκοσμιοποίηση βασίζεται στην καινοτομία, όχι βέβαια και όχι μόνον στους τεχνολογικούς και παραγωγικούς τομείς (επικοινωνίες, πληροφορική, βιοτεχνολογία, ψυχαγωγία, κλπ.), αλλά και κυρίως στον τομέα των μορφών της καθημερινής ζωής, αυτών που εγγράφονται στην ίδια την ανθρωπολογική μας φύση.
Στο σημείο αυτό, ο υπομονητικός αναγνώστης αυτής της εισαγωγής θα μπορούσε να πει: ακόμα κι αν αποδεχτούμε ότι είναι έτσι, τι το κακό υπάρχει; και αυτή είναι μα θεμιτή και κρίσιμη ερώτηση που αξίζει μια απάντηση. Με λίγα λόγια, η συνολική λογική αυτής της παγκοσμιοποίησης έγκειται στη μεταμόρφωση σε εμπόρευμα, δηλαδή σε κάτι που έχει αξία και τιμή, του συνόλου των αναπαραγωγικών και επικοινωνιακών διαστάσεων του ανθρώπινου είδους, και έτσι αυτό που παγκοσμιοποιείται δεν είναι ο άνθρωπος και η ανθρωπολογική φύση του είδους του (όπως έγραφε στην εποχή του ο Μαρξ των Χειρογράφων του 1844), δηλαδή πολύμορφη, πλούσια και διαφοροποιημένη, αλλά μόνον η εμπορική του διάσταση, που επικρατεί μονόπλευρα (όπως ευφυώς τόνισε ο Χέρμπερτ Μαρκούζε στο πολύ επίκαιρό του Ο μονοδιάστατος άνθρωπος), δηλαδή το γεγονός ότι κάτι είναι εμπόρευμα και μόνον. Και καθώς η πρόσβαση στα εμπορευματικά αγαθά είναι το πιο άνισο και διαφοροποιημένο πράγμα που υπάρχει, η παγκοσμιοποίηση από την ίδια της τη φύση πολώνει τον πλούτο και την φτώχεια κατά πρωτοφανή τρόπο, τουλάχιστον κατά τις τελευταίες τέσσερις χιλιετίες της ανθρωπότητας, την περίοδο που καλύπτει η επιστήμη της Ιστορίας.
Αυτή η πόλωση είναι η πιο αποκρουστική, αλλά και αναπόφευκτη, πλευρά της παγκοσμιοποίησης. Για να μπορέσει να επιβληθεί, είναι απολύτως αναγκαίο να επικρατήσουν τα δύο στοιχεία που θα περιγραφούν στα δύο πρώτα κεφάλαια αυτού του δοκιμίου. Πρώτον, οι επαναστατημένοι ή απλώς απείθαρχοι και ανυπάκουοι λαοί να τιμωρηθούν κατά υποδειγματικό τρόπο μέσα από τις δύο μεθόδους του Ηθικού Βομβαρδισμού και του Θεραπευτικού Εμπάργκο, τις οποίες συνοδεύει ως υποκριτικά ηθική προκάλυψη η Ανθρωπιστική Επέμβαση (και ως προς αυτό, οι πόλεμοι του 1991 και του 1999 ήταν ξεκάθαρα παραδείγματα). Και δεύτερον, να επικρατήσει μια παγκόσμια μεταφυσική, χάρη στην οποία ο Εξ Ουρανών Βομβαρδισμός θα καθαγιαστεί και θα καθαρθεί από κάθε πιθανή κατηγορία, η οποία θα αφορά αποκλειστικά τις Επίγειες Θηριωδίες. Αυτός ο συμβολικός διαχωρισμός Ουρανού και Γης είναι σαφώς θρησκευτικός και εντελώς χαρακτηριστικός όλων των θρησκειών που βασίζονται στην απάτη, όρο που θα επαναλάβω σκόπιμα στην τελευταία παράγραφο αυτής της εισαγωγής.
Αφήστε μια απάντηση