Πηγή: Του Αρη Χατζηστεφάνου – “Unfolow”
To ημερολόγιό μας έχει επιστρέψει στα τέλη του 4ου π.Χ αιώνα. Σε μία γωνιά των Βαλκανίων, όπου σήμερα τυχαίνει να ζει ένας από τους πιο χρεωμένους λαούς της Ευρώπης, λαμβάνεται μια απόφαση που θα αλλάξει για πάντα την παγκόσμια οικονομικ’η ιστορία.Δέκα από τις δεκατρείς πόλεις-κράτη, που χρωστούσαν στο κοινό συμμαχικό ταμείο της Δήλου, προχωρούν στην πρώτη καταγεγραμμένη παύση πληρωμών της Ιστορίας. Δύο από αυτές κάνουν τον… ψόφιο αρνούμενες ακόμη και να συζητήσουν για τα χρέη τους, ενώ οι υπόλοιπες οκτώ ζητούν αυτό που σήμερα θα ονομαζόταν επαναδιαπραγμάτευση του χρέους.
Εκείνη την εποχή, βέβαια, δεδομένου ότι η επαναδιαπραγμάτευση δεν ήταν. ιδιαίτερα αναπτυγμένη, τα σχετικά προβλήματα λύνονταν είτε με υποτίμηση (ή ανατίμηση) των νομισμάτων πιστωτή και οφειλέτη, είτε με μια μικρή στρατιωτική εισβολή του πρώτου προς τον δεύτερο.
Σε κάθε περίπτωση, όπως εξηγούσε παλαιότερα ο ιρλανδός οικονομολόγος Ντέιβιντ Μακ Ουίλιαμ, οι παύσεις πληρωμών ήταν τόσο συχνό φαινόμενο στην περιοχή της Μεσογείου και ειδικά στην Ελλάδα γιατί οι λαοί της περιοχής ως έμποροι γνώριζαν αυτό που σήμερα αποκαλούμε συνυπευθυνότητα χρέους. Ότι δηλαδή ο δανειστής φέρει μερίδιο της ευθύνης, ειδικά εάν γνώριζε προκαταβολικά ότι ο δανειζόμενος θα ήταν σε θέση να πληρώσει.
Έκτοτε, η ιστορία απέδειξε ότι οι χρεοκοπίες και οι κάθε είδους αθετήσεις πληρωμών, με μονομερείς αποφάσεις κυρίαρχων κρατών, αποτελούν τov κανόνα και όχι την εξαίρεση της παγκόσμιας οικονομίας.
Εξετάζοντας την περίοδο από το 1800 έως το 2009, οι διακεκριμένοι οικονομολόγοι C. Reinhart και Κ. Rogoff, που μόνο για προοδευτικές ή αριστερές οικονομικές θέσεις δεν μπορούν να κατηγορηθούν, κατέγραψαν περισσότερα από 250 περιστατικά αθέτησης πληρωμών εξωτερικού χρέους. Το σημαντικότερο συμπέρασμά τους όμως, που επιβεβαιώθηκε και από πρόσφατες μελέτες καθηγητών όπως ο Κώστας Λαπαβίτσας, είναι ότι οι περιβόητες αγορές… έχουν μνήμη χρυσόψαρου. Σε καμία περίπτωση δηλαδή δεν υπήρξε κάποιου είδους εκδικητική συμπεριφορά από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε όσους αποφάσισαν να αθετήσουν τις υποχρεώσεις τους, για διαφορετικούς κάθε φορά λόγους.
Το αν βέβαια οι χώρες αυτές κατάφεραν τελικά να χρησιμοποιήσουν τα οφέλη της αθέτησης πληρωμών προς όφελος του πληθυσμού εξαρτιόταν κάθε φορά από τις εσωτερικές ισορροπίες και τη δύναμη της κοινωνίας να μετατρέψει τη «χρεοκοπία» σε αναδιανομή εισοδήματος προς όφελος των πολλών και όχι σε κέρδη για τις τσέπες των λίγων.
Τα μεγαλύτερα κανόνια του 20ού αιώνα ανήκουν φυσικά στη Γερμανία, η οποία ουσιαστικά πραγματοποίησε τρεις στάσεις πληρωμών το 1931, το 1953 και αμέσως μετά την ενοποίηση. Πρόκειται για γενναία «κουρέματα» και αθετήσεις πληρωμών που επέτρεψαν στη χώρα να γλιτώσει τις συνέπειες οικονομικών κρίσεων αλλά και των δύο παγκοσμίων πολέμων που η ίδια ξεκίνησε. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτές οι «χρεοκοπίες» όχι μόνο δεν ενόχλησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά το γεγονός ότι συχνά συνοδεύονταν από εθνικοποιήσεις τραπεζών και άλλα «προπατορικά αμαρτήματα» της φιλελεύθερης οικονομίας, αλλά έγιναν με τη σύμφωνη γνώμη ή και την ενθάρρυνση των ισχυρότερων τραπεζιτών του πλανήτη. Αλλοτε επειδή έπρεπε να διαφυλαχθεί – η σταθερότητα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και άλλοτε επειδή αναζητούνταν ένα ανάχωμα στην επιρροή της Σοβιετικής ‘Eνωσης οι πιστωτές της Γερμανίας χάριζαν αγόγγυστα τα χρέη στον μεγαλύτερο «μπαταχτσή» της γηραιάς ηπείρου. Φυσικά ανάμεσα στους πιστωτές που ζημιώθηκαν περισσότερο από αυτήν τη διαδικασία ήταν η Ελλάδα που αναγκάστηκε να ξεχάσει πολλές φορές τις πολεμικές αποζημιώσεις ύψους δεκάδων ή εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ.
Πολύ λιγότερο γνωστές είναι οι αθετήσεις πληρωμών των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες τυπικά συνιστούν ένα είδος χρεοκοπίας. Οταν το αμερικανικό κράτος πραγματοποιούσε ακόμη τα νηπιακά του βήματα, ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, με τη Χρηματοδοτική Πράξη του 1790. ανέβαλε την αποπληρωμή τόκων εξωτερικού χρέους μέχρι το 1801 – γεγονός που αποτελεί αθέτηση πληρωμής.
Το 1933 ήρθε μια ακόμη στάση πληρωμών στις εσωτερικές υποχρεώσεις της αμερικανικής κυβέρνησης από τον πρόεδρο Ρούσβελτ, ενώ ακόμη και σήμερα οι οικονομολόγοι διαφωνούν για το αν θα πρέπει να ονομάσουν «αθέτηση πληρωμών» την απόφαση του Νίξον να διακόψει τη μετατρεψιμότητα του χρυσού σε δολάρια το 1971 και να υποτιμήσει το δολάριο – γεγονός που μετέφερε στις πλάτες ξένων κεντρικών τραπεζών ένα μέρος της αποτυχίας του να εγγυηθεί την αξία του δολαρίου ως παγκόσμιου νομίσματος.
Σε αυτές τις χρεοκοπίες δεν συμπεριλαμβάνουμε τα «κανόνια» που έχουν βαρέσει ατά καιρούς διάφορες πολιτείες, κάτι που, τηρουμένων των αναλογιών είναι σαν να χρεοκοπεί κάποια χώρα-μέλος της ευρωζώνης. Η βασική διαφορά εδώ είναι ότι η κεντρική κυβέρνηση παρενέβαινε, ως όφειλε για τη διάσωση αυτών των πολιτειών, σε αντίθεση με τις Βρυξέλλες, που χρησιμοποιούν τις κρίσεις σαν εργαλείο οικονομικής υποδούλωσης των χρεοκοπημένων χωρών-μελών.
Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι παύσεις πληρωμών, στις οποίες προχώρησαν εκατοντάδες κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια, είχαν από θετικά έως θεαματικά αποτελέσματα, τα οποία διαφοροποιούνταν ανάλογα με τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν. Η περίπτωση του Ισημερινού λόγου χάρη, που συνδύασε τη στάση πληρωμών με λογιστικό έλεγχο προκειμένου να διαγράψει πάνω από το 70% του ομολογιακού χρέους, είχε πολύ πιο θετικά αποτελέσματα από αυτήν της Αργεντινής που έγινε σε συνθήκες πανικού. Η δεύτερη περίπτωση άφησε «ανοιχτούς λογαριασμούς» , τους οποίους εκμεταλλεύονται ακόμη και σήμερα διάφορα κερδοσκοπικά funds.
Ακόμη και έτσι όμως, η μονομερής στάση πληρωμών της Αργεντινής προσέφερε στη χώρα μια δεκαετία εκρηκτικής ανάπτυξης, της τάξης του 8%, και απέτρεψε πολύ χειρότερες καταστάσεις- παρά τις περί του αντιθέτου επισημάνσεις αρκετών αργυρώνητων σχολιαστών των ελληνικών δελτίων ειδήσεων, που αποδίδουν ό,τι και να συμβεί στη χώρα στην προ δεκαετίας απόφαση.
Σε κάθε περίπτωση, από τη στάση πληρωμών του κατεχόμενου Ιράκ μέχριτην περήφανη στάση της Ισλανδίας απέναντι στα κερδοσκοπικά γεράκια γειτονικών χωρών, η απόφαση λαμβανόταν με την ψυχρή λογική του υπολογισμού ωφελειών και ζημιών. Σε αντίθεση δηλαδή με την συντονισμένη προσπάθεια των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης να παρουσιάσουν την αποπληρωμή των δανείων σαν ηθική υποχρέωση, τα κυρίαρχα κράτη οφείλουν, βάσει και του διεθνούς δικαίου, να αποφασίζουν με γνώμονα τα συμφέροντα της εθνικής οικονομίας και του πληθυσμού.
Συνήθως και μόνο η διακοπή πληρωμής των τοκοχρεολυσίων είναι αρκετή για να δώσει στις εθνικές οικονομίες την ανάσα ζωής που χρειάζονται για να μείνουν στη ζωή ή ακόμη και να γνωρίσουν πλεονάσματα-.Αληθινά πλεονάσματα και όχι πρωτογενή ψέματα,
Αφήστε μια απάντηση