Η τροτσκιστική στροφή της ηγεσίας του ΚΚΕ ολοκληρώνεται

του Βασίλη Λιόση – Σύλλογος Γ, Κορδάτος

Εκεί που νομίζει κάποιος ότι η ηγεσία του ΚΚΕ δεν μπορεί να μας εκπλήξει άλλο (εννοείται αρνητικά) όλο και μας επιφυλάσσει μια νέα (δυσάρεστη) έκπληξη. Από την άλλη πρέπει να πούμε πως κακώς νιώθουμε έκπληκτοι μπροστά στις ιδεολογικές εκτροπές της ηγεσίας του ΚΚΕ, αφού εδώ και κάποια χρόνια έχει δρομολογήσει τη μετατροπή του κόμματος σε ένα τροτσκιστικό μόρφωμα.

Αφορμή για τα παραπάνω σχόλια αποτέλεσε το νέο πόνημα του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ. Ο τίτλος του είναιΤο ΚΚΕ στον ιταλο-ελληνικό πόλεμο 1940-1941 και ασχολείται με τα τρία γράμματα του Ζαχαριάδη, τη θέση της Παλαιάς Κεντρικής Επιτροπής και τις αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στο παρόν κείμενο δε θα προβούμε σε μία ενδελεχή κριτική εξέταση των όσων γράφονται στο εν λόγω βιβλίο, αλλά θα επικεντρώσουμε στα σημεία που έχουν καίρια σημασία και σχετίζονται με τα ζητήματα τακτικής και στρατηγικής του τότε και του σήμερα[1].

Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ, ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ  Ή ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ;

Ένα πρώτο σημείο που χρήζει κριτικής ανάλυσης είναι τα περί χαρακτήρα του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός, αποφαίνεται το πόνημα του Τμήματος Ιστορίας[2]. Σωστά! Τέτοιος ήταν εφόσον η Γερμανία ήταν ιμπεριαλιστική δύναμη κι εφόσον οι μη φασιστικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις προσανατολίζονταν σε ήττα της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά από την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης τι ήταν; Ας δούμε πώς απαντά το Τμήμα Ιστορίας: «Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η ΕΣΣΔ αγωνιζόταν από δίκαιες θέσεις. Έκανε πρώτα απ’ όλα πόλεμο υπεράσπισης της εργατικής εξουσίας άρα της σοσιαλιστικής πατρίδας, πόλεμο αντικαπιταλιστικό […]»[3].

Ασφαλώς από την άποψη της υπεράσπισης του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους ο πόλεμος ήταν και τέτοιος, δηλαδή αντικαπιταλιστικός. Αλλά από την άποψη ότι η ΕΣΣΔ δε συγκρούονταν απλώς με ένα ιμπεριαλιστικό κράτος αλλά με ένα ναζιστικό κράτος που για πρώτη φορά πρόβαλλε στην ιστορία της ανθρωπότητας και με μία φονική πολεμική μηχανή που δεν απειλούσε μόνο το σοσιαλισμό αλλά και την αστική δημοκρατία, ο πόλεμος ήταν και αντιφασιστικός. Ήταν αντιφασιστικός αφού η ηρωική αντίσταση του σοβιετικού λαού έβαζε φρένο στη μετατροπή της Ευρώπης σε ένα τεράστιο ναζιστικό στρατόπεδο με αποικίες της Γερμανίας. Ήταν αντιφασιστικός, επιπλέον, αφού οι λαοί της Ευρώπης βοηθιούνταν αποφασιστικά στην αντίστασή τους απέναντι στο ναζισμό από την άνευ προηγουμένου θυσία των σοβιετικών πολιτών. Αυτή η διάσταση ουδόλως ενδιαφέρει το Τμήμα Ιστορίας. Ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος δεν ήταν μία απλή επανάληψη του Α΄ (κλασική τροτσκιστική θέση) γιατί α) υπήρχε το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος, β) υπήρχε ένα φασιστικό τόξο που απειλούσε τις στοιχειώδεις αστικοδημοκρατικές ελευθερίες και που διέπραξε φρικώδη εγκλήματα και γ) αναπτύχθηκαν εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που αντιμάχονταν το φασισμό και που συγκροτήθηκαν με πρωτοβουλία των κομμουνιστικών κομμάτων.

Επομένως, ο χαρακτηρισμός του Β΄ παγκοσμίου πολέμου είναι ένα σύνθετο θέμα που δε χωρά σε δογματικά σχήματα που αρνούνται να δούνε την πολυπλοκότητα εκείνης της ιστορικής φάσης. Από την πλευρά των φασιστικών χωρών ήταν ιμπεριαλιστικός. Από την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης ήταν αντικαπιταλιστικός με την έννοια της υπεράσπισης της σοσιαλιστικής πατρίδας και αντιφασιστικός αφού δεν υπεράσπιζε μόνο τη σοσιαλιστική πατρίδα αλλά εμπόδιζε και τη μετατροπή της Ευρώπης σε φασιστική Ευρώπη. Από την πλευρά των καπιταλιστικών κρατών που αναγκάστηκαν να συγκροτήσουν συμμαχία με τη Σοβιετική Ένωση είχε αντιφασιστικά χαρακτηριστικά έστω και εξ’ ανάγκης. Γιατί αν δεν είχε τέτοια, τότε κάκιστα η ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης προέβη σε συμμαχία μαζί τους. Αν, δηλαδή, ο χαρακτήρας του πολέμου για την Αγγλία και τις ΗΠΑ ήταν ιμπεριαλιστικός, πώς η Σοβιετική Ένωση επιδίωξε τη μεταξύ τους συμμαχίας; Κι εν πάση περιπτώσει τι χαρακτήρα είχε ο πόλεμος για τον αγγλικό και αμερικανικό λαό;

 

ΤΟ Α΄ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ: ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ

Ένα δεύτερο, κρίσιμης σημασίας, σημείο είναι αυτό που σχετίζεται με το Α΄ γράμμα Ζαχαριάδη. Στην εκτίμησή του το Τμήμα Ιστορίας γράφει πως «Στο Α΄ γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη ο πόλεμος χαρακτηριζόταν εθνικοαπελευθερωτικός απ’ την πλευρά της Ελλάδας και όχι ιμπεριαλιστικός από τις δυο πλευρές»[4]. Κακώς, λοιπόν κατά το Τμήμα Ιστορίας ο πόλεμος χαρακτηρίστηκε εθνικοαπελευθερωτικός ενώ έπρεπε να χαρακτηριστεί ιμπεριαλιστικός. Αυτό, όμως, σημαίνει τα εξής: α) ότι η Ελλάδα ήταν ιμπεριαλιστική (κι έτσι η λενινιστική θεωρία του ιμπεριαλισμού γελοιοποιείται)[5], β) ότι από την πλευρά του ΚΚΕ είχε νόημα η αποχή των μελών του αλλά και του λαού από τον πόλεμο στο αλβανικό μέτωπο (πράγμα που θα επέφερε την εκτέλεση των μελών του), γ) ότι σε εκείνη τη φάση θα έπρεπε να οδηγηθούμε σε εμφύλιο πόλεμο που ως σκοπό του θα είχε την πτώση της κυβέρνησης Μεταξά και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου (αυτό το τελευταίο ως άμεσο αίτημα δε θα έβρισκε καμία λαϊκή ανταπόκριση) και δ) ότι το ΚΚΕ με αυτή του την εκτίμηση εντάσσεται πλέον στον πιο σκληροπυρηνικό κομμάτι του τροτσκισμού (παλιού και νέου).

Πρακτικά όλα τα παραπάνω θα σήμαιναν ότι το ΚΚΕ δε θα δημιουργούσε το ΕΑΜ, ή θα προσπαθούσε να συγκροτήσει ένα κομμουνιστικό ΕΑΜ ταυτίζοντας Μέτωπο και Κόμμα με συνέπεια να μείνει στην ιστορική αφάνεια, όπως έμειναν οι παντός είδους τροτσκιστικές ομάδες, απολύτως άγνωστες ή απαξιωμένες στη λαϊκή συνείδηση. Το Τμήμα Ιστορίας, το θέλει ή όχι, αναπαράγει σε άλλες συνθήκες την πέρα για πέρα σωστή τακτική του κομμουνιστικού κινήματος (της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας) στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και θεωρεί ότι η στάση του ΚΚΕ το 1940 είχε στοιχεία σοσιαλσοβινισμού.

Το Τμήμα Ιστορίας δε θέλει να λάβει υπόψη του τις λαϊκές διαθέσεις που επικρατούσαν με την κήρυξη του πολέμου. Να σημειώσουμε χαρακτηριστικά πως ο Σπύρος Μελετζής, αυτός ο εκπληκτικός φωτογράφος της ελληνικής αντίστασης, περιγράφει ως εξής τον ενθουσιασμό του λαού εκείνες τις ημέρες: «Κατά τις δέκα το πρωί, ενώ τα ιταλικά αεροπλάνα πετούσαν πάνω από την Αθήνα […] και οι αστυφύλακες φώναζαν στον κόσμο να πάει στα καταφύγια, ένας αντίθετος πανζουρλισμός έπιασε τον κόσμο. Ξαναγέμισαν οι κεντρικοί δρόμοι της Αθήνας κι όλη η πλατεία Συντάγματος από άνδρες, γυναίκες, γέρους και παιδιά. Κρατούσαν τροκάνες, έπαιζαν φυσαρμόνικες, τραγουδούσαν, έβγαζαν τα καπέλα και τα σακάκια τους και τα πετούσαν στον αγέρα ψηλά. […] Τι ήταν εκείνο το πανηγύρι, εκείνη η παραζάλη, εκείνο το μεθύσι που έκανε ένα λαό ολόκληρο μια σφιχτοδεμένη μάζα. […] Σε κάποια στιγμή σταμάτησε κι άρχισε να τραγουδά τον εθνικό μας ύμνο. […] Το τι έγινε τότε δεν περιγράφεται, σείστηκε η γη ολάκερη. Τραντάχτηκε συθέμελη η Αθήνα. […]»[6].

Επιπλέον, οι πιο επιφανείς διανοούμενοι της εποχής συνέγραψαν ένα κείμενο στο οποίο επιχειρούσαν να εμπνεύσουν τον ελληνικό λαό στον αγώνα του κατά του φασισμού. Το κείμενο το υπέγραφαν ανάμεσα σε άλλους ο Κωστής Παλαμάς, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος[7].

Και μια «μικρή» λεπτομέρεια: όλο αυτό το κλίμα ενθουσιασμού και αντίστασης δεν εμφορείτο με δεδομένη κάποια υποστήριξη στην κυβέρνηση Μεταξά. Η δικτατορία Μεταξά δεν κατόρθωσε έτσι κι αλλιώς να αποκτήσει χαρακτηριστικά ενός μαζικού κινήματος όπως στην Ιταλία και τη Γερμανία. Παράλληλα, σημειώνουμε με τη μέγιστη έμφαση πως δεν έχουμε στο νου μας την κολακεία στο αυθόρμητο και την ανάγκη προσαρμογής ενός κομμουνιστικού κόμματος στο κλίμα της εποχής άνευ κριτηρίων. Αυτό θα ήταν οπορτουνισμός[8]. Αναφερόμαστε στην ανάγκη ο επαναστατικός φορέας να λαμβάνει υπόψη του τις λαϊκές διαθέσεις και να ερμηνεύει γιατί έχουν αυτό το περιεχόμενο και αυτή τη μορφή και όχι κάποιο(α) άλλο(η). Με άλλα λόγια οι κομμουνιστές οφείλουν να διακρίνουν την κρισιμότατη διαφορά ανάμεσα στον εθνικισμό και τον πατριωτισμό. Αν δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, τότε η ιστορική λήθη τους περιμένει.

 

Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΩΣ ΑΠΛΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ υιοθετεί υπόρρητα τη θέση της Παλαιάς Κεντρικής Επιτροπής (ΠΚΕ) σχετικά με το χαρακτήρα του πολέμου. Ήδη έχουμε σχολιάσει το συγκεκριμένο ζήτημα. Θα σταθούμε, όμως, σε κάτι άλλο. Η ΠΚΕ δεν έκανε κουβέντα για τον επικείμενο φασιστικό κίνδυνο. Σαν να μην υπήρχε τέτοιος. Σα να μην αποτελούσε ένα νέο πολιτικό φαινόμενο που έφερνε νέα δεδομένα και κατά συνέπια νέα καθήκοντα. Το θέμα, όμως, δεν είναι πως η ΠΚΕ δεν έκανε καμία τέτοια αναφορά, αλλά ότι το Τμήμα Ιστορίας δε σχολιάζει αυτή την παράλειψη και αυτό δεν είναι τυχαίο. Το Τμήμα Ιστορίας ρέπει εντονότατα στην παλιά αριστερίστικη αντίληψη ότι ο φασισμός δεν είναι κάτι ξεχωριστό. Είναι ακόμη μια έκφραση της δικτατορίας του κεφαλαίου, με άλλα λόγια δεν έχει ιδιαιτερότητες σε σχέση με την αστική δημοκρατία. Η άποψη αυτή εκφράστηκε τον 20^οαιώνα από έναν πωρωμένο αριστεριστή, τον Μπορντίγκα, και από τότε αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την πιο δογματική εκδοχή του αριστερισμού[9].

Εν τέλει, εδώ έχουμε μια διπλή εκτροπή προς τον οπορτουνισμό. Η μία είναι η ίδια η υιοθέτηση μιας τέτοιας θέσης και η δεύτερη είναι ότι δεν ομολογείται ανοικτά. Ένα από τα χαρακτηριστικά του οπορτουνισμού, δεν πρέπει να το ξεχνάμε, είναι και το ότι τα πράγματα δε λέγονται πάντα με καθαρότητα αλλά υπονοούνται.

 

ΟΙ ΑΛΛΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΔΙΟΛΙΣΘΗΣΕΙΣ

Μήπως, όμως, είμαστε υπερβολικοί, προκατειλημμένοι και διακατεχόμαστε από ιδεοληψίες που έχουν να κάνουν με την ηγεσία του ΚΚΕ; Ας αφήσουμε την ηγεσία του ΚΚΕ να απαντήσει.

Στις θέσεις του 19^ου συνεδρίου και με βάση τη θέση 60 διαπιστώνεται επί της ουσίας ότι όλοι οι πόλεμοι είναι ίδιοι και άρα ίδια πρέπει να είναι η αντιμετώπιση τους από την πλευρά του κομμουνιστικού κόμματος. Πρόκειται για μια θέση βαθιά αντιλενινιστική με βάση την οποία η υπεράσπιση της πατρίδας δεν έχει κανένα νόημα αν η χώρα δεν είναι σοσιαλιστική[10]. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το νέο Πρόγραμμα του κόμματος[11].

Ας δούμε, όμως, επί του πρακτέου τι μπορεί να σημαίνει μια τέτοια θέση. Ας υποθέσουμε ότι το τουρκικό κεφάλαιο και η τουρκική στρατοκρατία αποφάσιζε να εισβάλει στην Ελλάδα και να διεκδικήσει τη Θράκη, τη Μυτιλήνη και όποια άλλα ελληνικά εδάφη. Τι ακριβώς θα πρότεινε η ηγεσία του ΚΚΕ; Την αποχή των κομματικών μελών από τον πόλεμο; Την καταγγελία του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού και από τις δυο πλευρές; Ας πάρει την πολιτική ευθύνη κι ας τοποθετηθεί με καθαρότητα σε μία τέτοια εκδοχή. Κι ας μην επικαλεστεί κάποιος τη θέση του ΣΕΚΕ στη μικρασιατική εκστρατεία γιατί πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική περίπτωση όπου η ελληνική αστική τάξη υπό την πολιτική στήριξη των Άγγλων επιχείρησε να επεκτείνει τα ελληνικά εδάφη. Μήπως, όμως, τα περί τουρκικής εισβολής είναι ένα σενάριο εκτός πραγματικότητας; Ας αναλογιστούμε τι έγινε στην Κύπρο το 1974 κι έπειτα ας απαντήσουμε στο προαναφερθέν ερώτημα κι ας αναλογιστούμε τι έπρεπε να πει το ΑΚΕΛ σε εκείνη τη φάση στον κυπριακό λαό. Πάντως το ΚΚΕ εκείνης της εποχής στάθηκε στο πλευρό του κυπριακού λαού, δε μίλησε για ιμπεριαλιστικό πόλεμο και από τις δυο πλευρές, κάτι που θα ήταν ανόητο, αποκάλυψε το ρόλο της ελληνικής χούντας και των Αμερικανών, αντιτάχθηκε σωστά στην ελληνική εμπλοκή, μίλησε για την ανάγκη ανατροπής της χούντας και πρότεινε την ειρηνική επίλυση  των διαφορών, την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από την Κύπρο και την υποστήριξη της κυπριακής εθνικής ανεξαρτησίας και της κυβέρνησης Μακαρίου[12].

Ένα δεύτερο βήμα διολίσθησης συναντάμε στην άποψη του Μάκη Μαΐλη ο οποίος θεωρεί πως η Ελλάδα είναι εδώ και δεκαετίες ιμπεριαλιστική, αφού αναφέρεται σε ελληνικό ιμπεριαλισμό, τουλάχιστον από το 1950[13].

Αυτή η ιδεολογική και πολιτική στροφή του ΚΚΕ έγινε μεθοδικά, αντιδημοκρατικά, με τη μέθοδο της διολίσθησης και του μιθριδατισμού. Πρόκειται για μια στροφή που πραγματοποιήθηκε με τον πιο έντονο τρόπο στην πιο κρίσιμη φάση μεταπολιτευτικά για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Τα πρώτα καρφιά στο φέρετρο του ΚΚΕ που γνωρίζαμε μπήκαν στο 17^ο συνέδριο και συνέχισαν να μπαίνουν στο 18^ο και 19^ο. Ακολούθησαν ορισμένα ιδεολογικά κείμενα και βιβλία με πιο χαρακτηριστικά α) το κείμενο του ΠΓ με τίτλο «Η πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του ΚΚΕ»[14], β) το δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ (Β΄ τόμος), γ) το βιβλίο του Μάκη Μαΐλη που ήδη αναφέραμε, δ) το βιβλίο στο οποίο αναφερόμαστε αλλά και ε) την πολυσέλιδη πρόσφατη ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ «Για τα 70 χρόνια από το τέλος του Β΄ παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού πολέμου και τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών, 9 Μάη 1945». Το τελευταίο καρφί θα μπει όταν εκδοθεί ο αναθεωρημένος Α΄ τόμος της ιστορίας του κόμματος. Αυταπάτες για αυτό το ΚΚΕ δεν επιτρέπονται πλέον.

 

Υ.Γ.: Συχνά οι αρθρογράφοι του μεταλλαγμένου ΚΚΕ διαμαρτύρονται (όταν δεν εκτοξεύουν ύβρεις και λάσπη) σε όσους καταλογίζουν τροτσκιστική στροφή στο ΚΚΕ. Για να μη μιλάμε, λοιπόν, γενικά και αόριστα προτείνουμε στον αναγνώστη ορισμένα τροτσκιστικά βιβλία για να δει τις ομοιότητες:

1. Πουλιόπουλος Παντελής, δημοκρατική ή σοσιαλιστική επανάσταση στην Ελλάδα;, εκδ. Πρωτοποριακή βιβλιοθήκη, χ.χ.

2. Στίνας Α., ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ, ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΣΗΜΑΙΑ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, εκδ. ύψιλον, 1985.

3. Μπόλαρης Λέανδρος, Αντίσταση Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ, εκδ. Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, 2002.

4. ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ-ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ του ΚΚΕ και του ΚΔΚΕ, εκδ. Πρωτοποριακή βιβλιοθήκη, 1987.

 

Από την άλλη ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει το οριστικό διαζύγιο της ηγεσίας του ΚΚΕ με το ηρωικό παρελθόν του και τις καλύτερες παραδόσεις του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, διαβάζοντας τα εξής βιβλία:

1. Σάρλης Δημήτρης, Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΚΕ στον αγώνα κατά του μοναρχοφασισμού, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1981.

2. Ιστορικό τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ, Α΄ Τόμος 1918-1949, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1995.

3. Δημητρόφ Γκεόργκι, Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ, εκδ. πορεία, 1978.

4. Γληνός Δημήτρης, ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΑΠΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, εκδ. Ο Ρήγας, 1944 (επανέκδοση Πανελλήνιος Πολιτιστικός Σύλλογος Απογόνων και Φίλων Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, Παράρτημα Περιστερίου).