Η «Λαϊκή Ενότητα» και οι προκλήσεις της

Του Παναγιώτη Θεοδωρόπουλου και του Γεράσιμου Λιβιτσάνου – “Unfollow”

Η πρωτοβουλία συγκρότησης του κόμματος της «Λαϊκής Ενότητας», από στελέχη που αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ, και η δηλωμένη πρόθεση τους να μετατραπεί το νέο κόμμα σε ένα «πλατύ μέτωπο» συσπείρωσης ευρύτερων αντιμνημονιακών, ριζοσπαστικών, αριστερών, δημοκρατικών δυνάμεων, μπορεί να θέσει τις βάσεις για να έρθει και πάλι στο προσκήνιο η κοινωνία, μετά το σοκ που προκάλεσε η απότομη εναλλαγή από το ΟΧΙ στην ταπείνωση. Ωστόσο, ιστορικά, η αποτυχία ή η επιτυχία στις απόπειρες οικοδόμησης κάθε μορφής λαϊκών μετώπων, κρίθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη δυνατότητα που έδιναν οι εμπνευστές τους στον λαό να γίνει ο πραγματικός πρωταγωνιστής στη συγκρότηση και τη λειτουργία τους.

Η δημιουργία της Λαϊκής Ενότητας (ΛΑ.Ε), με επικεφαλής τον Παναγιώτη Λαφάζανη, υπήρξε απόρροια της σύγκρουσης στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, μετά την ολοκληρωτική μετάλλαξή του, που κατέληξε στην ψήφιση του τρίτου Μνημονίου. Στη ΛΑ.Ε προσχώρησε περίπου το 1/4 της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ και συνολικά 27 Βουλευτές που είχαν εκλεγεί τον Ιανουάριο. Επίσης μεγάλος αριθμός κομματικών και νομαρχιακών οργανώσεων, καθώς και οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ.

Τελευταία ηχηρή προσθήκη ήταν η πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου, που θα συμμετέχει στο νέο κόμμα ως ανεξάρτητη συνεργαζόμενη. Την ένταξη της Ζωής Κωνσταντόπουλου στις γραμμές της ΛΑ.Ε, μέλη της Πολιτικής Γραμματείας του κόμματος τη χαρακτηρίζουν «κομβικής σημασίας», αφού όπως σημειώνουν, «έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί σε πιο διευρυμένο ακροατήριο». Πληροφορίες θέλουν και τον Μανώλη Γλέζο να βρίσκεται προ των πυλών του νέου κόμματος. Ενώ, μετά τη Νάντια Βαλαβάνη, στο νέο κόμμα φαίνεται να καταλήγει και ο Κώστας Μαρματάκης, που πρόσφατα παραιτήθηκε από μέλος της ΚΕ και της Οργανωτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ.

Τα μέλη της Αριστερής Πλατφόρμας μαζί με εκείνους τους βουλευτές και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που διαφώνησαν και καταψήφισαν την εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών, έρχονται σήμερα και διεκδικούν την ψήφο των Ελλήνων πολιτών. Στο κάλεσμα που απευθύνουν στην κοινωνία, θέτουν ως στρατηγικούς στόχους: «Την ανατροπή των μνημονίων και της λιτότητας, τη διαγραφή του μεγαλύτερου τουλάχιστον μέρους του χρέους, την εθνικοποίηση και τον κοινωνικό έλεγχο των τραπεζών, την προώθηση της παραγωγικής ανασυγκρότησης και πολιτιστικής αναγέννησης της χώρας, με την εφαρμογή μεταβατικού προγράμματος που έχει ορίζοντα το σοσιαλισμό».

Ταυτόχρονα στην προγραμματική διακήρυξη, που παρουσίασε στις 2 Σεπτεμβρίου ο Π. Λαφαζάνης, τίθεται ως στόχος η αποδέσμευση της χώρας «από την ευρωζώνη-ευρώ και η σύγκρουση με τις νεοφιλελεύθερες επιλογές και πολιτικές της ΕΕ», αφήνοντας ανοιχτό και το ενδεχόμενο της αποδέσμευσης από την ΕΕ μέσα από δημοψήφισμα.

Οι ομολογουμένως ριζοσπαστικές θέσεις της ΛΑ.Ε, ειδικά απέναντι στη μνημονιακή μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ, και ταυτόχρονα η πρόθεσή της να γίνουν αντικείμενο πάλης και διεκδίκησης ενός ευρύτερου κοινωνικού και πολιτικού μετώπου, αποτελούν θετική εξέλιξη. Μπορούν, όπως εκτιμούν άνθρωποι του αριστερού και προοδευτικού χώρου, να μετατραπούν «σε καταλύτη για να αλλάξει ριζικά το τοπίο στην Αριστερά».

Όπως υπογραμμίζουν, η συγκρότηση ενός μετώπου, που δεν θα περιοριστεί σε προεκλογικούς και μετεκλογικούς τακτικισμούς και θα λειτουργήσει δημοκρατικά, αποδεχόμενο χωρίς ηγεμονισμούς τη «συνύπαρξη δυνάμεων», μπορεί να ανοίξει δρόμους για ριζικές αλλαγές στην κοινωνία και το υπάρχον πολιτικοοικονομικό οικοδόμημα, από τη στιγμή που το ηχηρό και σήμερα πολιτικά ορφανό ΟΧΙ έδειξε υπαρκτές αγωνιστικές διαθέσεις. Στο ερώτημα «Ευρώ ή Δημοκρατία, θα επιλέξουμε τη Δημοκρατία» υποστήριξε η Ζωή Κωνσταντοπούλου, επιχειρώντας να δώσει ένα πρόσθετο ιδεολογικό πρόσημο στις στρατηγικές επιδιώξεις της ΛΑ.Ε. Αναγκαία προϋπόθεση, όμως, είναι να υλοποιηθεί η δέσμευση του Π. Λαφαζάνη ότι το εγχείρημα, δεν έχει μόνο «εκλογικά χαρακτηριστικά». Όπως επισημαίνουν άνθρωποι του ευρύτερου αριστερού χώρου, μετά τις κάλπες, πρέπει η ηγεσία της ΛΑ.Ε να προχωρήσει σε ένα κάλεσμα αυτοοργάνωσης «από τα κάτω», ξαναπιάνοντας το νήμα του λαϊκού ριζοσπαστισμού από τις «Πλατείες» και τα μεγάλα κινήματα των προηγούμενων ετών.

Όμως για να βρει ευήκοα ώτα ένα τέτοιο κάλεσμα και επειδή κανείς δεν προέρχεται από παρθενογένεση, τα στελέχη της ΛΑ.Ε, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία προέρχονται από τον ΣΥΡΙΖΑ, χρειάζεται να πείσουν τους πολίτες ότι σήμερα δεν έρχονται απλώς για να παίξουν το ρόλο ενός «συνεπή» και «καταγγελτικού» ΣΥΡΙΖΑ από τα έδρανα της αντιπολίτευσης. Τα προερχόμενα από τον ΣΥΡΙΖΑ στελέχη οφείλουν να ασκήσουν μια σκληρή και ειλικρινή αυτοκριτική. Μια μορφή «αποσυριζοποίησης». Πολύ περισσότερο, όταν όλο το προηγούμενο διάστημα, ήδη από το 2012, περιορίζονταν σε μια κριτική εντός των εσωκομματικών διαδικασιών και στη συνέχεια στήριζαν τις πολιτικές επιλογές της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, παρότι διαπίστωναν να υπαναχωρεί από τις ριζοσπαστικές θέσεις και γίνονταν μάρτυρες του εναγκαλισμού της με το σύστημα.

Τα στελέχη της ΛΑ.Ε, όπως οι πρώην υπουργοί (Π. Λαφαζάνης, Κώστας Ήσυχος, Δημήτρης Στρατούλης), αλλά και οι βουλευτές που τους ακολούθησαν, οφείλουν να δώσουν πειστικές εξηγήσεις γιατί έμεναν στις θέσεις τους και δεν αποχωρούσαν νωρίτερα, όταν η κυβέρνησή τους υπέγραψε τη συμφωνία της 20ής Φλεβάρη και αργότερα έστελνε μνημόνιο 47 σελίδων στον Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ.

Ριζοσπαστικό πρόγραμμα ή νέο ΣΥΡΙΖΑϊκο αφήγημα;

Η παρακαταθήκη τους, ότι δεν ψήφισαν το τρίτο Μνημόνιο, αποτελεί ένα ισχυρό πολιτικό επιχείρημα, ωστόσο δεν αποτελεί από μόνη της ικανή συνθήκη για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη και την εκλογική στήριξη της κοινωνίας, ούτε φυσικά τη συμμετοχή της σε ένα ευρύτερο μέτωπο. Το σχίσιμο των μνημονίων, τη διαγραφή του χρέους, την εθνικοποίηση κάποιων τραπεζών ακόμα και τη διατύπωση ότι το «ευρώ δεν φετίχ», τα είχαν υποσχεθεί και όταν ήταν στις γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ, παρέα με τον μέχρι πρότινος αρχηγό τους. Για να μη μεταβληθούν οι προγραμματικές τους διακηρύξεις σε ένα νέο «συριζαϊκό» αφήγημα, τα στελέχη της ΛΑ.Ε δεν καλούνται πλέον να απαντήσουν στο ερώτημα «μνημόνιο ή ΟΧΙ», αλλά πώς μπορούν να οδηγήσουν χωρίς μνημόνιο τη χώρα σε μια παραγωγική ανασυγκρότηση προς όφελος των λαϊκών συμφερόντων.

Όμως, η προγραμματική τους θέση για έξοδο από την ευρωζώνη, δεν συνοδεύεται από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που να καθιστά εφικτό το στόχο της ομαλής μετάβασης σε ένα εθνικό νόμισμα και πολύ περισσότερο σε μια οικονομία ικανή να καλύψει πλήρως τις ανάγκες της κοινωνίας. Μπορεί άραγε μόνο η έξοδος από την ευρωζώνη να αποτελέσει την απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβολή ριζοσπαστικών αλλαγών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου; Δεν πρέπει να αποσαφηνιστεί στον λαό ότι αυτή η διέξοδος προϋποθέτει σκληρή σύγκρουση με την εγχώρια άρχουσα τάξη και τους ισχυρούς υπερεθνικούς οργανισμούς, προκειμένου να υπάρξουν βαθύτερες αλλαγές στο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πεδίο;

Στο «μεταβατικό πρόγραμμα» που προτείνει η ΛΑ.Ε, γίνεται αναφορά σε «ρήξη με τις νεοφιλελεύθερες επιλογές της ΕΕ», χωρίς όμως να καθορίζονται τα συγκεκριμένα βήματα στο επίπεδο της οικονομίας για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου. Παρότι, λοιπόν, διαφοροποιείται από τις νεοφιλελεύθερες επιδιώξεις του ευρωοικοδομήματος, ουσιαστικά αυτοπεριορίζεται εντός των τειχών του. Αυτή είναι η αιτία που τα στελέχη της συνεχίζουν ακόμα φραστικά να διευκρινίζουν ότι θα προχωρήσουν σε έξοδο από την ευρωζώνη μόνο «αν χρειαστεί», δημιουργώντας την αίσθηση ότι διαχειρίζονται ακόμα τις προεκλογικές εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ, σπέρνοντας σύγχυση στο εκλογικό ακροατήριο.

Από την άλλη, το πρόγραμμα της ΛΑ.Ε δεν προκρίνει ως διέξοδο τη σοσιαλιστική προσέγγιση του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας, της κατάργησης της κεφαλαιοκρατικής ιδιοκτησίας και της κοινωνικοποίησης όλων των βασικών μέσων παραγωγής. Άρα στην ουσία αφήνει πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων και γίνεται ευάλωτη από τη μια πλευρά στην κριτική που τις ασκεί η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ περί προώθησης του «σχεδίου Σόιμπλε», και από την άλλη της ηγεσίας του ΚΚΕ, που την κατηγορεί για πολιτικές «διαχείρισης» της καπιταλιστικής κρίσης.
Προκειμένου να ενισχύσουν το προγραμματικό τους πλαίσιο, σύμφωνα με πληροφορίες, στελέχη της ΛΑ.Ε, με επικεφαλής τον Κώστα Λαπαβίτσα, ετοιμάζουν και αναμένεται να παρουσιάσουν σύντομα, ένα πρόγραμμα παραγωγικής και οικονομικής ανασυγκρότησης της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής, που θα έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις επιταγές της ΕΕ. Ένα σχέδιο που θα περιλαμβάνει και τις στρατηγικές υποδομές της χώρας που θα εθνικοποιηθούν και θα λειτουργούν κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο, προκειμένου να στηρίξουν την ανασυγκρότηση της χώρας με γνώμονα την κοινωνική ευημερία.

Οι εγκλωβισμοί στους «ηγεμονισμούς»

Για τα στελέχη της ΛΑ.Ε η εκπόνηση του μεταβατικού προγράμματος, αποτελεί τον πρώτο από τους δύο στόχους τους. Ο δεύτερος είναι η «Λαϊκή Ενότητα» να λειτουργήσει ως μετωπικό σχήμα «πολλαπλών συλλογικοτήτων» και προσωπικοτήτων.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα κορυφαία στελέχη της αναφέρονται όλο και συχνότερα σε μέτωπο, αποφεύγοντας να χρησιμοποιούν τον όρο κόμμα. Οι διατυπώσεις τους, όμως, φαίνεται ότι δεν συνάδουν με τις πρακτικές τους. Τα στελέχη της ΛΑ.Ε, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, λειτούργησαν με «αρχηγοκεντρική» νοοτροπία στις συναντήσεις που πραγματοποίησαν με μια σειρά από κόμματα και πολιτικές κινήσεις.
Πριν μπουν καν οι βάσεις για τη δημιουργία του μετώπου, η γνωστή παθογένεια της Αριστερός για το ποια πολιτική δύναμη θα έχει την πρωτοκαθεδρία στο εγχείρημα, που πάντα λειτούργησε σαν «μυλόπετρα» για τις συλλογικές διαδικασίες, βγήκε στην επιφάνεια. Τα στελέχη της ΛΑ.Ε φέρονται να έθεσαν σαν αφετηρία συζήτησης το πρόγραμμα της ΛΑ.Ε, ενώ απέρριψαν το αίτημα να γίνει μια συνάντηση όλων των εκπροσώπων των συλλογικοτήτων για μια συνολική τοποθέτηση επί του προγράμματος και εκτίμηση των εξελίξεων. Αντίθετα, επέλεξαν τις ξεχωριστές συναντήσεις, προκειμένου να διατηρήσουν τον απόλυτο έλεγχο και πιθανά να μπουν στη λογική των ξεχωριστών διαπραγματεύσεων.

Με τέτοιους «τακτικισμούς», όπως κατήγγειλαν εκπρόσωποι πολιτικών κινήσεων, απειλείται μελλοντικά η πραγματική συμμετοχή της λαϊκής βάσης στο εγχείρημα. Ο αντίλογος από την ηγεσία της ΛΑ.Ε εδράζεται στα ασφυκτικά χρονικά πλαίσια μέχρι τις κάλπες. «Μετά τις εκλογές, είναι αυτονόητο ότι θα υπάρξει ένας ανοιχτός προγραμματικός διάλογος, με τη συμμετοχή κινήσεων αλλά και των πολιτικών» μας ανέφερε μέλος της Πολιτικής Γραμματείας της ΛΑ.Ε.

Παρά τη συγκεκριμένη τακτική, μέχρι στιγμής στη ΛΑ.Ε έχουν προσχωρήσει το Σχέδιο Β’ του Αλέκου Αλαβάνου και η Παρέμβαση, που συμμετείχαν στη ΜΑΡΣ και στις προηγούμενες εκλογές είχαν συνεργαστεί με την ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Στη ΛΑ.Ε πέρασαν και κάποια στελέχη των «53+», που προηγουμένως είχαν αποχωρήσει μαζικά από τον ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, και η Ελένη Πορτάλιου και η πολιτική κίνηση «ανοιχτή λίστα: Το ΟΧΙ διαρκεί πολύ» προσανατολίζονται στη συνεργασία. Επίσης η πασοκογενής κίνηση «Νέος Αγωνιστής» αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ και συμπορεύεσαι με τη ΛΑ.Ε.

Στο νέο κόμμα προσχώρησαν και οι συλλογικότητες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ΑΡΑΝ και ΑΡΑΣ, οι οποίες διαφώνησαν με την απόφαση του Πανελλαδικού Συντονιστικού Οργάνου της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για εκλογική συνεργασία. Σύμφωνα με πληροφορίες, στελέχη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ κατηγορούν τους επικεφαλής της ΛΑ.Ε για τακτικές αδιαλλαξίας συνοδευόμενες από προσπάθειες «προσάρτησης». Ανάμεσα στη Λαϊκή Ενότητα και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις. Η πρώτη στις 21 Αυγούστου στα γραφεία του ΜΑΧΩΜΕ, στο κέντρο της Αθήνας, και η δεύτερη στις 27 Αυγούστου στην Βουλή.

Το κλιμάκιο στελεχών της ΑΝΤΑΡΣΥΑ συνάντησαν την πρώτη φορά ο Π. Λαφαζάνης και ο Γιάννης Τόλιος, ενώ τη δεύτερη φορά ο επικεφαλής της Λαϊκής Ενότητας δεν παραβρέθηκε στη συνάντηση επικαλούμενος φόρτο λόγω της διερευνητικής εντολής που είχε λάβει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μια απουσία που εκτιμήθηκε πάντως από την πλευρά της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ως… σημειολογικού χαρακτήρα, αφού την ίδια περίπου ώρα ο Παναγιώτης Λαφαζάνης είχε ορίσει συνάντηση με αντιπροσωπεία της Πολιτικής Κίνησης Αριστερών Σοσιαλιστών, με επικεφαλής τον προερχόμενο από το χώρο του ΠΑΣΟΚ συνδικαλιστή της ΔΕΗ Νίκο Φωτόπουλο, κίνηση η οποία εντέλει συντάχθηκε με την ΛΑΕ.
Σύμφωνα με κύκλους της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, στις συναντήσεις υπήρξαν απαντήσεις «κοφτές» προκειμένου να ξεκαθαριστεί ότι δεν είναι δυνατή μια κοινή προσπάθεια διαμόρφωσης προγραμματικής πρότασης. «Βάση κάθε εκλογικής συνεργασίας είναι το πρόγραμμα της ΛΑΕ» επισημάνθηκε, ακόμη και όταν προτάθηκαν εναλλακτικές διατυπώσεις σε σχέση με την προγραμματική θέση της ΛΑ.Ε για «ρήξη με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της ΕΕ».

Όσον αφορά το θέμα του μετεκλογικού σκηνικού, από την πλευρά της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ζητήθηκε μια αποσαφήνιση των πολιτικών προθέσεων της Λαϊκής Ενότητας σε σχέση με την πιθανότητα συνεργασίας με τον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα πρόγραμμα «απεγκλωβισμού από τα μνημόνια», την οποία οι εκπρόσωποι της ΛΑ.Ε απάντησαν με τη «θολή», όπως χαρακτηρίστηκε, διαβεβαίωση ότι «αποκλείεται η συμμετοχή σε μνημονιακές κυβερνήσεις». Σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους, ξεκαθαρίστηκε ότι ακόμη και στο υποθετικό επίπεδο, μια και δεν υπήρξε τέτοιο αίτημα, δεν νοείται διακριτή πολιτική συνεργασία ανάμεσα σε Λαϊκή Ενότητα και ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αλλά μόνον προσχώρηση στο ήδη διαμορφωμένο μέτωπο, αφού «δεν μπορούμε να βάλουμε παύλες στη ΛΑ.Ε».

Επαφές, τέλος, πραγματοποίησε ο Π. Λαφαζάνης και με δύο πολιτικές κινήσεις, τον «Εργατικό Αγώνα» και τον «Σύλλογο Γ. Κορδάτος», που αποτελούνται από μέλη που έχουν αποχωρήσει ή διαγράφει από το ΚΚΕ, χωρίς τελικά να εξευρεθεί κοινό πλαίσιο συνεργασίας.
Επόμενο μεγάλο στοίχημα για την ηγεσία της ΛΑ.Ε αποτελεί και η προσέγγιση της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, η οποία ουσιαστικά αυτοδιαλύθηκε, μετά την απόφαση 37 μελών του κεντρικού συμβουλίου να αποχωρήσουν, μεταξύ αυτών ο πρώην γραμματέας Ηλίας Χρονόπουλος, αλλά και ο νυν Ηλίας Παντελεάκος, από την κίνηση των «53+». Ειδικά μάλιστα μετά την ανακοίνωσή τους, με την οποία καλούν να στηριχθούν σε αυτές τις εκλογές ψηφοδέλτια αντιμνημονιακά.

Σε κάθε περίπτωση, για να μπορέσει η ΛΑ.Ε, να μετουσιωθεί σε πραγματική μετωπική συσπείρωση πολιτικών οργανώσεων -όπως αυτοπροσδιορίζεται- πρέπει να ανοίξει διάπλατα τις πύλες της και να επιδιώξει τη μαζική είσοδο προοδευτικών ανθρώπων και κυρίως της νέας γενιάς στο μέτωπο. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρξει ένας πραγματικά δημοκρατικός τρόπος συγκρότησης. Πραγματικά πλατιές συλλογικές διαδικασίες, που θα πείσουν την κοινωνία ότι δεν πρόκειται για ένα μέτωπο ηγεσιών. Τέτοιες που θα μπορέσουν να μετατρέψουν τη λαϊκή οργή, αγανάκτηση και ελπίδα σε ένα συνειδητό και όχι «ευκαιριακό» πολιτικό προσανατολισμό ρήξης και ανατροπής.