Μια ανάδειξη-υπενθύμιση βασικών θέσεων που είχε η κομμουνιστική αριστερά επί Λένιν – όχι τίποτα άλλο, αλλά σήμερα επικρατεί “σύγχυση” [και] στο θέμα του “πατριωτισμού”, της “πατρίδας”, της “εθνικής ανεξαρτησίας”, κτλ.
Από το blog “οπορτουνιστική παρέκκλιση” (!) λοιπόν αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα από το έργο του Λένιν “Σχετικά με τη γελοιογραφία του μαρξισμού και τον ιμπεριαλιστικό οικονομισμό” και ακολουθούν μερικά σύντομα σχόλια του blog:
Ο ιμπεριαλισμός είναι οικονομικά μονοπωλιακός καπιταλισμός. Για να είναι το μονοπώλιο ολοκληρωτικό, πρέπει να εκτοπιστούν οι ανταγωνιστές όχι μόνο από την εσωτερική αγορά αλλά και από την εξωτερική, από όλο τον κόσμο. Υπάρχει άραγε η οικονομική δυνατότητα στην εποχή του χρηματιστικού κεφαλαίου να εκτοπιστεί ο συναγωνισμός ακόμη και σε ένα ξένο κράτος; Και βέβαια υπάρχει: το μέσο είναι η χρηματιστική εξάρτηση και η ιδιοποίηση των πηγών πρώτων υλών και σε συνέχεια και όλων των επιχειρήσεων του ανταγωνιστή.
Τα αμερικάνικα τραστ είναι η ανώτατη έκφραση της οικονομίας του ιμπεριαλισμού ή του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Για την εκτόπιση του ανταγωνιστή τα τραστ δεν περιορίζονται στα οικονομικά μέσα, αλλά καταφεύγουν συνεχώς σε πολιτικά και ακόμη και σε εγκληματικά μέσα. Ωστόσο θα ήταν μέγιστο λάθος να θεωρηθεί το μονοπώλιο των τραστ οικονομικά απραγματοποίητο με μεθόδους πάλης καθαρά οικονομικές. Αντίθετα, η πραγματικότητα σε κάθε βήμα αποδείχνει το “πραγματοποιήσιμο” του: τα τραστ υποσκάπτουν την πίστη του ανταγωνιστή μέσω των τραπεζών (τα αφεντικά των τραστ είναι αφεντικά των τραπεζών: αγορά μετοχών). Τα τραστ υπονομεύουν τη μεταφορά υλικών στους ανταγωνιστές (οι αφέντες των τραστ είναι αφέντες των σιδηροδρόμων: αγορά μετοχών). Τα τραστ ρίχνουν για ένα ορισμένο διάστημα τις τιμές κάτω από το κόστος, ξοδεύοντας γι’ αυτό εκατομμύρια, για να καταστρέψουν τον ανταγωνιστή και να εξαγοράσουν τις επιχειρήσεις του, τις πηγές του πρώτων υλών (ορυχεία, γη κλπ). Να μια καθαρά οικονομική ανάλυση της δύναμης των τραστ και της επέκτασής τους. Να ένας καθαρά οικονομικός δρόμος για την επέκταση: αγορά επιχειρήσεων, καταστημάτων, πηγών πρώτων υλών.
Το μεγάλο χρηματιστικό κεφάλαιο μιας χώρας μπορεί πάντα να εξαγοράσει τις επιχειρήσεις των ανταγωνιστών και μιας ξένης, πολιτικά ανεξάρτητης, χώρας και πάντα το κάνει αυτό. Οικονομικά τούτο είναι πέρα για πέρα πραγματοποιήσιμο. Η οικονομική “προσάρτηση” είναι πέρα για πέρα πραγματοποιήσιμη χωρίς την πολιτική και συναντιέται συνεχώς. Στη βιβλιογραφία τη σχετική με τον ιμπεριαλισμό θα συναντήσετε σε κάθε βήμα μαρτυρίες λ.χ. σαν κι αυτές, ότι η Αργεντινή είναι στην πραγματικότητα “εμπορική αποικία” της Αγγλίας, ότι η Πορτογαλία είανι στην πράξη “υποτελής” της Αγγλίας κτλ. Αυτό είναι σωστό: η οικονομική εξάρτηση από τις αγγλικές τράπεζες, τα χρέη προς την Αγγλία, η αγορά τοπικών σιδηροδρόμων, ορυχείων, γαιών κτλ απομέρους της Αγγλίας, όλα αυτά κάνουν τις προαναφερόμενες χώρες “προσαρτήματα” της Αγγλίας από οικονομική άποψη, χωρίς την παραβίαση της πολιτικής ανεξαρτησίας αυτών των χωρών.
Αυτοδιάθεση των εθνών ονομάζεται η πολιτική ανεξαρτησία τους. Ο ιμπεριαλισμός τείνει να την παραβιάσει, γιατί σε συνθήκες πολιτικής προσάρτησης η οικονομική προσάσρτηση είναι συχνά βολικότερη, φτηνότερη (είναι ευκολότερο να εξαγοράσει κανείς τους υπαλλήλους, να πετύχει εκχωρήσεις, να περάσει έναν ευνοϊκό νόμο κτλ), ευκολότερη, ησυχότερη – έτσι ακριβώς όπως ο ιμπεριαλισμός τείνει να αντικαταστήσει τη δημοκρατία γενικά με την ολιγαρχία […]
Οποιαδήποτε πολιτική μορφή κι αν έχει η Πολωνία, αδιάφορο αν θα είναι κομματάκι της τσαρικής Ρωσίας ή της Γερμανίας ή αυτόνομη περιοχή ή πολιτικά ανεξάρτητο κράτος, δεν είναι δυνατό ούτε να απαγορευτεί, ούτε να καταργηθεί η εξάρτησή της από το χρηματιστικό κεφάλαιο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η αγορά των μετοχών των επιχειρήσεών της από μέρους αυτού του κεφαλαίου. Το 1905 πραγματοποιήθηκε μόνο η πολιτική ανεξαρτησία της Νορβηγίας. Αυτή δε σκόπευε και δε μπορούσε να θίξει την οικονομική εξάρτηση. […]
Ο εθνικός αγώνας, η εθνική εξέγερση, ο εθνικός αποχωρισμός είναι πέρα για πέρα “πραγματοποιήσιμα” και στην πράξη παρατηρούνται στον ιμπεριαλισμό και μάλιστα εντείνονται, επειδή ο ιμπεριαλισμός δε σταματά την εξέλιξη του καπιτλισμού και την ανάπτυξη των δημοκρατικών τάσεων στη μάζα του πληθυσμού, αλλά οξύνει τον ανταγωνισμό ανάμεσα σ’ αυτές τις δημοκρατικές επιδιώξεις και στην αντιδημοκρατική τάση των τραστ. […]
Θα ήταν βασικό λάθος να νομιστεί ότι ο αγώνας για τη δημοκρατία μπορεί να αποσπάσει το προλεταριάτο από τη σοσιαλιστική επανάσταση ή να τη φέρει σε δεύτερη μοίρα, να την επισκάσει κτλ. […]
Δεν θα ήταν μικρότερο λάθος, αν αφαιρούσαμε ένα από τα άρθρα του δημοκρατικού προγράμματος, λχ το άρθρο για την αυτοδιάθεση των εθνών, με τη δικαιολογία ότι αυτή είναι δήθεν “απραγματοποίητη” ή ότι αποτελεί “αυταπάτη” μέσα στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού. […]
Το δυνάμωμα της εθνικής καταπίεσης στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού επιβάλλει στη σοσιαλδημοκρατία όχι να εγκαταλείπει την ουτοπική, όπως τη λέει η αστική τάξη, πάλη για την ελευθερία αποχωρισμού των εθνών, αλλά αντίθετα να χρησιμοποιεί εντατικά τις συγκρούσεις που προκύπτουν πάνω και σε αυτό το έδαφος σαν αφορμές για μαζική δράση και επαναστατικές ενέργειες ενάντια στην αστική τάξη.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Τρεις παρατηρήσεις-συμπεράσματα πάνω στο κείμενο του Λένιν:
1. Η εθνική υποτέλεια-εξάρτηση είναι δυνατή ακόμα και μετά την απόκτηση της τυπικής ανεξαρτησίας ενός κράτους. Το ότι η Ελλάδα, ή η τάδε πρώην αποικία, έγινε ανεξάρτητο κράτος δε σημαίνει ότι είναι και εθνικά/οικονομικά/πολιτικά ανεξάρτητη.
2. Τα μέσα των ιμπεριαλιστών για την υποδούλωση μιας χώρας είναι τόσο οικονομικά (λεηλασία πλουτοπαραγωγικών πηγών μιας χώρας, αγορά επιχειρήσεων, χρέος κτλ) όσο και πολιτικά (εξαγορά κυβερνήσεων, υπαλλήλων κτλ).
3. Ο αγώνας για εθνική ανεξαρτησία είναι όχι μόνο δυνατός αλλά και απαραίτητος. Πρόκειται για ένα δημοκρατικό αίτημα το οποίο ο καπιταλισμός δεν έλυσε και δε μπορεί να λύσει και επομένως πεδίο πάλης και σύγκρουσης με την αστική τάξη.
ΥΓ. Αφιερωμένο σε όσους επί χρόνια μιλούσαν για ισχύρη ή και ιμπεριαλιστική Ελλάδα και σήμερα μιλάνε για “ξένη κατοχή”. Αφιερωμένο και σε όσους δε στοχοποιούν ΔΝΤ/τρόικα επειδή έτσι “βγαίνει λάδι ο Παπανδρέου”.
Επίσης, από το blog “της γης οι κολασμένοι” αναδημοσιεύουμε μερικές ακόμα θέσεις του Λένιν:
[..]Σε μεγάλος μέρος της αριστεράς υπάρχει σύγχυση επί του θέματος και υιοθετούνται αυτούσιες αυτές οι κατηγορίες, μερικές φορές μάλιστα με επίκληση του Λένιν. Στην πραγματικότητα ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι διέκριναν τους πολέμους σε δίκαιους και άδικους και πολεμούσαν τη γραμμή υπεράσπισης της πατρίδας μόνο στην πρώτη περίπτωση, όπως στην περίπτωση ενδοϊμπεριαλιστικού πολέμου. (Ντεφετισμός = επαναστατική ηττοπάθεια, η τακτική του να στρέφεσαι σε περίπτωση πολέμου ενάντια στην κυβέρνηση της δικής σου χώρας με στόχο την επαναστατική ανατροπή της. Την τακτική αυτή ακολούθησαν με επιτυχία οι μπολσεβίκοι κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Οκτωβριανή Επανάσταση).
Αντίθετα στην περίπτωση καταπιεσμένων εθνών, αποικιών, εξαρτημένων από τον ιμπεριαλισμό ο Λένιν πίστευε ότι ο πόλεμος υπεράσπισης της πατρίδας είναι δίκαιος και οι κομμουνιστές πρέπει να τον υποστηρίζουν χωρίς όρους.
Ακολουθεί μια συλλογή με αποσπάσματα απο γραπτά του γύρω απ’ το θέμα:
«Στο “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” λέγεται ότι οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα.
Όμως, εκεί δεν λέγεται μόνο αυτό. Εκεί λέγεται ακόμη ότι με τη διαμόρφωση των εθνικών κρατών, ο ρόλος του προλεταριάτου γίνεται κάπως ιδιόμορφος. Αν πάρουμε την πρώτη θέση (οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα) και ξεχάσουμε τη σ ύ ν δ ε σ ή της με το δεύτερο (οι εργάτες διαμορφώνονται ως τάξη εθνικά, όχι όμως με την ίδια έννοια που διαμορφώνεται η αστική τάξη), θα κάνουμε πολύ μεγάλο λάθος.
Πού βρίσκεται η σύνδεση αυτή; Κατά τη γνώμη μου, ακριβώς στο γεγονός ότι, όταν έχουμε δημοκρατικό κίνημα (σε μια τέτοια στιγμή, σε μια τέτοια συγκεκριμένη κατάσταση), το προλεταριάτο δεν μπορεί να μην το υποστηρίξει (συνεπώς δεν μπορεί να μην υπερασπίσει και την πατρίδα σε ένα εθνικό πόλεμο)».
Λένιν: «Γράμμα προς την Ι. Φ. Αρμάντ»
Άπαντα, τομ. 49, σελ. 329«Όσο η αστική τάξη του καταπιεζόμενου έθνους παλεύει ενάντια στο έθνος που καταπιέζει, τόσο είμαστε πάντα και σε κάθε περίπτωση και πιο αποφασιστικά απ’ όλους υπέρ, γιατί είμαστε οι πιο τολμηροί και συνεπείς εχθροί της καταπίεσης. Εφ’ όσον η αστική τάξη του καταπιεζόμενου έθνους είναι υπέρ του δικού της αστικού εθνικισμού, εμείς είμαστε κατά. Πάλη ενάντια στα προνόμια και τη βία του έθνους που καταπιέζει και καμιά ανοχή της επιδίωξης προνομίων από μέρους του καταπιεζόμενου έθνους.
…
Σε κάθε αστικό εθνικισμό καταπιεζόμενου έθνους υπάρχει πανδημοκρατικό περιεχόμενο ενάντια στην καταπίεση κι αυτό ακριβώς το περιεχόμενο το υποστηρίζουμε χωρίς όρους, ξεχωρίζοντας αυστηρά την τάση προς την εθνική του αποκλειστικότητα, καταπολεμώντας την τάση του Πολωνού αστού να καταπιέζει τον εβραίο κ.λπ. κ.λπ».
Λένιν: «Για το Δικαίωμα Αυτοδιάθεσης των Εθνών» σελ. 61«Ο Μαρξ και ο Ένγκελς είπαν στο “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” ότι οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα. Ο ίδιος, όμως, ο Μαρξ, επανειλημμένα καλούσε να πάρουν μέρος σε εθνικό πόλεμο: ο Μαρξ το 1849, ο Ένγκελς το 1859 (το τέλος της μπροσούρας του “Πάδος και Ρήνος”, όπου διεγείρεται ανοιχτά το εθνικό αίσθημα των Γερμανών, τους καλούν ανοιχτά σε εθνικό πόλεμο). Το 1891 ο Ένγκελς, λόγω της απειλής και του επερχόμενου τότε πολέμου της Γαλλίας (Μπουλανζέ) και του Αλέξανδρου του Γ’ ενάντια στη Γερμανία, αναγνώριζε ανοιχτά την “υπεράσπιση της πατρίδας”.
Μήπως ο Μαρξ και ο Ένγκελς τα μπέρδευαν και έλεγαν άλλα σήμερα και άλλα αύριο; Όχι. Κατά τη γνώμη μου, η αναγνώριση της “υπεράσπισης της πατρίδας” στον εθνικό πόλεμο ανταποκρίνεται απόλυτα στο μαρξισμό. Το 1891 οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες πραγματικά θα έπρεπε να υπερασπίσουν τη χώρα τους στον πόλεμο ενάντια στον Μπουλανζέ και τον Αλέξανδρο τον Γ’. Αυτό θα ήταν μια ιδιόμορφη παραλλαγή εθνικού πολέμου».
Λένιν: «Γράμμα στην Ι. Φ. Αρμάντ», 30 του Νοέμβρη του 1916
Άπαντα, τομ. 49ος, σελ. 328-330«Κοντολογίς: ο πόλεμος ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές μεγάλες δυνάμεις (δηλαδή σε δυνάμεις που καταπιέζουν μια ολόκληρη σειρά ξένους λαούς, που τους τυλίγουν με τα δίχτυα της εξάρτησης από το χρηματιστικό κεφάλαιο κ.τ.λ.) ή σε συμμαχία μ’ αυτές, είναι ιμπεριαλιστικός πόλεμος.
Τέτοιος είναι ο πόλεμος του 1914-1916. Η “υπεράσπιση της πατρίδας” σ’ αυτό τον πόλεμο είναι απάτη, είναι δικαίωσή του. Ο πόλεμος από μέρους των καταπιεζόμενων (λ.χ. των αποικιακών λαών) ενάντια στις ιμπεριαλιστικές, δηλαδή στις καταπιεστικές δυνάμεις, είναι πραγματικά εθνικός πόλεμος. Αυτός είναι δυνατός και τώρα. Η “υπεράσπιση της πατρίδας” από μέρους της εθνικά καταπιεζόμενης χώρας ενάντια στην καταπιέζουσα δεν είναι απάτη και οι σοσιαλιστές δεν είναι διόλου ενάντια στην “υπεράσπιση της πατρίδας” σ’ ένα τέτοιο πόλεμο.
Η αυτοδιάθεση των εθνών είναι το ίδιο με τον αγώνα για πλήρη εθνική απελευθέρωση, για πλήρη ανεξαρτησία, ενάντια στην προσάρτηση και οι σοσιαλιστές δεν μπορούν να παραιτηθούν από ένα τέτοιο αγώνα -όποια μορφή κι αν πάρει μέχρι την εξέγερση ή τον πόλεμο- χωρίς να πάψουν να είναι σοσιαλιστές».
Λένιν: «Σχετικά με τη Γελοιογραφία του Μαρξισμού και τον “Ιμπεριαλιστικό Οικονομισμό”»
Γράφτηκε Αύγουστο-Οκτώβρη του 1916
Εκδόσεις ΠΡΟΓΚΡΕΣ, σελ. 11-12«… η αστική τάξη των καταπιεζόμενων εθνών μόνο φλυαρεί για εθνική εξέγερση, ενώ στην πράξη έρχεται σε αντιδραστικές συναλλαγές με την αστική τάξη του καταπιεστικού έθνους, πίσω από την πλάτη και ενάντια στο λαό της, στις περιπτώσεις αυτές η κριτική των επαναστατών μαρξιστών πρέπει να στρέφεται όχι ενάντια στο εθνικό κίνημα, αλλά ενάντια στον εκφυλισμό, στον εκχυδαϊσμό, στη μετατροπή του σε μικροκαβγά».
Λένιν: «Σχετικά με τη Γελοιογραφία του Μαρξισμού και τον “Ιμπεριαλιστικό Οικονομισμό”»
Γράφτηκε Αύγουστο-Οκτώβρη του 1916
Εκδόσεις ΠΡΟΓΚΡΕΣ, σελ. 41«Από μαρξιστική άποψη, όμως, τέτοιοι γενικοί και αφηρημένοι ορισμοί, όπως ο “μη πατριωτισμός”, δεν έχουν καμιά απολύτως αξία. Η πατρίδα, το έθνος, είναι ιστορικές κατηγορίες. Αν σε καιρό πολέμου πρόκειται για την υπεράσπιση της δημοκρατίας ή για αγώνα ενάντια στο ζυγό που καταπιέζει ένα έθνος, εγώ δεν είμαι καθόλου ενάντια σ’ ένα τέτοιο πόλεμο και δεν φοβάμαι τις λέξεις “υπεράσπιση της πατρίδας” όταν αναφέρονται σ’ ένα τέτοιου είδους πόλεμο ή εξέγερση. Οι σοσιαλιστές τάσσονται πάντοτε με το μέρος των καταπιεζόμενων και συνεπώς δεν μπορούν να είναι αντίπαλοι των πολέμων που έχουν σκοπό τη δημοκρατική ή σοσιαλιστική πάλη ενάντια στην καταπίεση».
Λένιν : «Γράμμα προς τον Μπορίς Σουβάριν»
Γράφτηκε το Δεκέμβρη του 1916
Άπαντα, τομ. 30, σελ. 262«Είναι ολοφάνερο πως σ’ αυτό το ζήτημα (όπως και στην αντίληψη για τον “πατριωτισμό”), δεν είναι ο αμυντικός ούτε ο επιθετικός χαρακτήρας του πολέμου, μα τα συμφέροντα της ταξικής πάλης του προλεταριάτου ή μάλλον τα συμφέροντα του διεθνούς κινήματος του προλεταριάτου, που αποτελούν τη μοναδική δυνατή σκοπιά από την οποία μπορεί να εξεταστεί και να λυθεί το ζήτημα της στάσης των σοσιαλδημοκρατών απέναντι στο ένα ή το άλλο φαινόμενο στις διεθνείς σχέσεις»
Λένιν : «Ο Πολεμοχαρής Μιλιταρισμός και η Αντιμιλιταριστική Τακτική της Σοσιαλδημοκρατίας»
Δημοσιεύτηκε τον Ιούλη του 1908
Άπαντα, τομ. 17, σελ. 198
Αφήστε μια απάντηση