Σχετικά με την κατάσταση της εργατικής τάξης μετά την εφαρμογή των μνημονίων – ΜΕΡΟΣ ΙI

Συνέχεια του πρώτου μέρους

Του Βασίλη Λιόση – Σύλλογος διάδοσης Μαρξιστικής σκέψης “Γ. Κορδάτος”

Γ. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ

Όπως είναι φυσικό όλο το νομικό πλαίσιο που παραθέσαμε δε θα μπορούσε παρά να επιφέρει καταιγιστικές αλλαγές στη ζωή της εργατικής τάξης: τις εργασιακές σχέσεις, την ψυχική και σωματική της υγεία, στα εισοδήματά της.

Γ1. Οι μισθοί και το εισόδημα

Ο κατώτατος μηνιαίος μισθός στην Ελλάδα αποκλίνει πλέον σημαντικά και υστερεί ακόμη περισσότερο έναντι των κατώτατων μισθών των πλουσιότερων κρατών-μελών της ΕΕ (1250 ευρώ). Με βάση την ΕΓΣΣΕ που υπήρχε πριν το μνημόνιο ΙΙ ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα έφτανε το 60% του κατώτατου μισθού των πλουσιότερων χωρών της ΕΕ, ενώ σήμερα το ποσοστό έχει πέσει στο 46%. Ταυτόχρονα η απόσταση από τους κατώτατους μισθούς της Πολωνίας και της Ουγγαρίας έχει μειωθεί, αφού οι προαναφερθέντες χώρες είναι χαμηλά στη σχετική κατάταξη. Με άλλες χώρες πάλι, η διαφορά στον κατώτατο μισθό είναι αρκετά μεγάλη π.χ. με Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ολλανδία. Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε τους κατώτατους μισθούς για ορισμένες από τις χώρες της ευρωζώνης[10].

Η σύγκλιση των πραγματικών μισθών έναντι του μέσου όρου της ΕΕ-15 έχει οπισθοχωρήσει περίπου κατά μια τριακονταετία, δηλαδή σε επίπεδα της δεκαετίας του 1980[11]. Με βάση τις μισθολογικές μειώσεις κατά μέσο όρο ο Έλληνας εργαζόμενος απώλεσε σε ετήσια βάση τρεις μισθούς![12] Η απώλεια αυτή οφείλεται στη μείωση των μισθών, την αύξηση της τιμής των προϊόντων αλλά και την άγρια φορολογία που επιβλήθηκε τα τελευταία χρόνια με τα πάσης φύσεως χαράτσια.
Η μείωση των εργατικών μισθών σημαίνει και αναδιανομή εισοδήματος. Υπολογίζεται ότι 13,2 δις ευρώ άλλαξαν χέρια σε λιγότερο από 2,5 χρόνια, ενώ μόνο με την εφαρμογή των ρυθμίσεων του Ν.4046/12 που επέβαλλε μειώσεις μισθών στον ιδιωτικό τομέα, υπολογίζεται ότι 6 δις ευρώ ετησίως μεταφέρονται από τους εργαζόμενους στις επιχειρήσεις[13],[14].
Η ίδια η Eurostat επιβεβαιώνει το άγριο ψαλίδισμα του εργατικού εισοδήματος. Σύμφωνα με σχετικά στοιχεία μεταξύ 2008-2013, το ωριαίο κόστος εργασίας στο σύνολο της οικονομίας, εκπεφρασμένο σε ευρώ, αυξήθηκε κατά 10,2% στην ΕΕ των 28 και κατά 10,4% στην ευρωζώνη.

Εντός της ζώνης του ευρώ, οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στην Αυστρία (+18,9%), στη Σλοβακία (+17%) και στη Φινλανδία (+15,9%), ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα (-18,6%, η μεγαλύτερη μείωση στην ευρωζώνη αλλά και στην ΕΕ των 28) και στην Πορτογαλία (-5,1%).

Το 2013 το μέσο ωριαίο κόστος εργασίας στην ΕΕ των 28 στο σύνολο της οικονομίας (εξαιρείται ο αγροτικός τομέας και η δημόσια διοίκηση) διαμορφώθηκε στα 23,7 ευρώ στην ΕΕ των 28 και στα 28,4 ευρώ στην ευρωζώνη.

Ωστόσο, καταγράφονται μεγάλες αποκλίσεις: το ωριαίο κόστος εργασίας στην ΕΕ κυμαίνεται από 3,7 ευρώ στη Βουλγαρία, 4,6 ευρώ στη Ρουμανία, 6,2 ευρώ στη Λιθουανία και 6,3 ευρώ στη Λετονία και φτάνει έως τα 40,1 ευρώ στη Σουηδία, 38,4 ευρώ στη Δανία, 38 ευρώ στο Βέλγιο, 35,7 ευρώ στο Λουξεμβούργο και 34,3 ευρώ στη Γαλλία.

Στην Ελλάδα το μέσο ωριαίο κόστος εργασίας το 2008 ήταν 16,7 ευρώ, αυξήθηκε στα 17 ευρώ το 2009 και μειώθηκε στα 13,6 ευρώ το 2013.

Το υψηλότερο ωριαίο κόστος εργασίας σημειώνεται στον βιομηχανικό τομέα (24,6 ευρώ στην ΕΕ των 28, 31,0 ευρώ στην ευρωζώνη), στις υπηρεσίες (23,9 ευρώ και 28 ευρώ αντίστοιχα) και στις κατασκευές (21,0 ευρώ και 24,5 ευρώ).

Η Eurostat σημειώνει ότι το κόστος εργασίας αποτελείται από τους μισθούς και το μη μισθολογικό κόστος, όπως οι εισφορές των εργοδοτών. Το μερίδιο του μη μισθολογικού κόστους στο σύνολο της οικονομίας ήταν 23,7% στην ΕΕ των 28 και 25,9% στη ζώνη του ευρώ και κυμαίνεται μεταξύ 8,0% στη Μάλτα και 33,3% στη Σουηδία. Στην Ελλάδα το μερίδιο του μη μισθολογικού κόστους ήταν 19,1%[15].

Όσον αφορά στο εισόδημα (δεν ταυτίζεται με το μισθό) η εξέλιξη του μέσου εισοδήματος των ελληνικών νοικοκυριών φαίνεται στον επόμενο πίνακα[16]:

 

Το βασικό συμπέρασμα από τον παραπάνω πίνακα είναι πως η καθοδική τάση των εισοδημάτων δεν αφορά μόνο στην εργατική τάξη, αλλά και στα μεσαία στρώματα. Από το 2010 ως το 2014 είναι της τάξης των 8.862 ευρώ, δηλαδή έχει σημειώσει πτώση κατά 23%! Επειδή πρόκειται για μέσο όρο αυτό σημαίνει πως για κάποια νοικοκυριά η πτώση είναι πολύ μεγαλύτερη του 23%. Η μείωση του εισοδήματος είναι αποτέλεσμα της μείωσης των μισθών, της ανεργίας, της μείωσης της αγοραστικής δύναμης της εργατικής τάξης που μεταφέρεται στους μικρομεσαίους και στην έμμεση και άμεση φορολογία. Η Ελλάδα είναι η χώρα που ο φορολογούμενος φορολογείται πιο σκληρά από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους, από το 2009 έως σήμερα η φορολόγηση των εισοδημάτων έχει επταπλασιαστεί για μισθωτούς και συνταξιούχους και εννεαπλασιαστεί για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Σημειώνουμε επίσης πως ο ΦΠΑ στην Ελλάδα διαμορφώνεται στο 23% έναντι 21,5% στην ΕΕ και 20,5% στην ευρωζώνη.

Γ2. Αγοραστική δύναμη

Η μείωση των μισθών επέδρασε όπως είναι φυσικό και στην αγοραστική δύναμη των εργαζομένων. Η αγοραστική δύναμη κατά την περίοδο 2010-2013 μειώθηκε σωρευτικά κατά 37,2%. Επομένως, ο μέσος μισθωτός, πριν φορολογηθεί το εισόδημά του, έχει απολέσει περίπου το ¼ της αγοραστικής δύναμης που είχε το 2009, ενώ οι μισθωτοί έχουν απολέσει εξαιτίας και της υψηλής ανεργίας κατά τι περισσότερο από το 1/3 της αγοραστικής τους δύναμης. Τελικά το 2014 οι εργαζόμενοι θα έχουν χάσει το 50% της αγοραστικής δύναμης που είχαν το 2009![17]
Αναφέρουμε ενδεικτικά πως σύμφωνα με έρευνα του ΚΕ.Π.ΚΑ[18]. (Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών και η εταιρία ερευνών και επικοινωνίας) που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2013:

• Το 94,6% των καταναλωτών έχουν μειώσει, γενικά την κατανάλωση, τον τελευταίο χρόνο.
• Από αυτούς, που δήλωσαν ότι έχουν μειώσει την κατανάλωση, 71,7% μείωσε τις αγορές ένδυσης – υπόδησης, το 57,3% τη διασκέδαση, το 48,4% την αγορά τροφίμων, το 21,2% τις μετακινήσεις κ.λπ.
• Είναι χαρακτηριστικό ότι 7 στους 10 καταναλωτές, με μηνιαίο εισόδημα κάτω από 600 ευρώ, μείωσαν την αγορά τροφίμων.
• Οι καταναλωτές, σε ποσοστό 40,3% χρησιμοποιούν την τιμή, ως πρώτο και βασικό κριτήριο, για τις αγορές τροφίμων.

 

Γ3. Ανεργία

Μάλλον, η πιο βαριά επίπτωση στη ζωή της εργατικής τάξης είναι αυτή της ανεργίας που έχει πάρει στην Ελλάδα πρωτοφανείς διαστάσεις. Παρά τις διαφορές που υπάρχουν στη μεθοδολογία για τον υπολογισμό του ποσοστού της ανεργίας, τα νούμερα είναι χωρίς προηγούμενο. Για παράδειγμα πρόσφατα προέκυψε διαφορά ανάμεσα σε ΕΛΣΤΑΤ και ΓΣΕΕ. Η μεν πρώτη υποστήριζε πως για τον Οκτώβριο του 2013 η ανεργία ήταν στο 27,8% η μεν δεύτερη στο 33%. Βεβαίως, δε θα πρέπει να μας διαφύγει πως η ΕΛΣΤΑΤ χάλκευσε πριν την εφαρμογή των μνημονίων τα στοιχεία για το δημόσιο έλλειμμα όπως έχει ομολογηθεί από στελέχη της. Επίσης να πούμε πως το ποσοστό της ανεργίας υπολογίζεται από το κλάσμα   .

 

Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η εξέλιξη του ποσοστού της ανεργίας από το 1990 ως το 2012.

Ορισμένες παρατηρήσεις:

1. Η Ελλάδα μαζί με την Ισπανία έχουν το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ των 28.

2. Στην ανεργία των νέων 15-24 ετών η Ελλάδα έσπασε όλα τα ρεκόρ αφού για το 2012 η ανεργία σε αυτή την ηλικιακή ομάδα έφτασε το 55,3%, ενώ σήμερα που μιλάμε πιθανώς να έχει προσεγγίσει το 60%.

3. Ας σημειωθεί πως τα παραπάνω ποσοστά θα ήταν πολύ υψηλότερα α) αν δεν είχε σημειωθεί νέο μεταναστευτικό ρεύμα στην Ελλάδα που θυμίζει το αντίστοιχο των δεκαετιών το 1950 και 1960. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ το διάστημα 2010-2013 έχουν μεταναστεύσει μόνο προς τη Γερμανία 100.000 άτομα[19] και β) αν σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ ο εργαζόμενος που εργάζεται έστω και μία ώρα την εβδομάδα δε θεωρούνταν άνεργος.

4. Όσον αφορά στο 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι θα σημειωθεί μείωση και το ποσοστό να φτάσει στο 26%. Ωστόσο οι προβλέψεις του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ βρίσκονται σε άλλη κατεύθυνση αφού εκτιμάται περαιτέρω αύξηση με το ποσοστό να φτάνει στο 31,5%[20]. Αν λάβουμε υπόψη ότι συχνά οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν επαληθεύονται, μάλλον έχουμε λόγο να πιστέψουμε περισσότερο τη δεύτερη εκτίμηση.

5. Ενώ η ανοδική πορεία της ανεργίας παρουσίασε αντιστροφή μετά το 1933 στις ΗΠΑ[21], στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία τέτοια πρόβλεψη. Υπολογίζεται δε πως για την κάλυψη 1.000.000 θέσεων εργασίας θα χρειαστούν 20 χρόνια και πάντα υπό την προϋπόθεση ότι σε ετήσια βάση η ανάκαμψη είναι της τάξης 3%-4%[22].

Γ4. Εργασιακές σχέσεις

Κατακλυσμιαίες είναι και οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις:

1. Οι ευέλικτες μορφές εργασίας από 21% το 2009 έφτασαν το 45% το 2012, ενώ οι συμβάσεις πλήρους εργασίας το 2009 έφτασαν στο 45% το 2012[23].

2. Την περίοδο 2009-2012 η ανασφάλιστη και αδήλωτη εργασία παρουσιάζει σημαντική αύξηση το ποσοστό της οποίας υπερέβαινε το 2012 το 36%[24].

3. Την ίδια περίοδο πενταπλασιάστηκε ο αριθμός των επιχειρησιακών συμβάσεων εργασία. Από 238 το 2010 έφτασαν τις 976 το 2012, από τις οποίες το 72,6% υπογράφεται με ενώσεις προσώπων και μόνο το 17,4% υπογράφεται από επιχειρησιακά σωματεία[25].

4. Μεγάλη έκταση παίρνει και η ενοικίαση των εργαζόμενων.  Οι εταιρίες ενοικίασης εργαζομένων (επίσημη ονομασία Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης) λειτουργούν στην Ελλάδα από το 2010. Ο τζίρος τους έχει φτάσει ήδη τα 100.000.000 ευρώ, ενώ αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια. Στο πρόσφατο πολυνομοσχέδιο υπάρχει διάταξη που δίνει το δικαίωμα στις εν λόγω εταιρίες να νοικιάζουν εργαζόμενους σε επιχειρήσεις που εκτελούν έργα  χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους και διεξάγονται από το Δημόσιο, τα ΝΠΔΔ των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού, των δημόσιων, δημοτικών και κοινοτικών επιχειρήσεων δημόσιας ή κοινής ωφέλειας και γενικά των επιχειρήσεων και των οργανισμών του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Εκτιμάται ότι οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι έχουν φτάσει τους 70.000, δεν έχουν συλλογική σύμβαση, αμείβονται με το κατώτερο ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη, δε δικαιούνται επιδόματα και δώρα και δεν μπορούν να γραφτούν σε κλαδικό σωματείο. Η αμοιβή τους καθορίζεται από την εταιρία ενοικίασης και παρακράτηση μισθού από την εταιρία φτάνει μέχρι και 18%[26].

5. Μαζί με όλα τα παραπάνω δεν πρέπει να ξεχνάμε πως υπάρχει και η «κλασική» παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας. Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΠΕ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας) για το 2011σε δειγματοληπτικούς ελέγχους που πραγματοποίησε η υπηρεσία διαπιστώθηκαν 21.345 εργασιακές διαφορές που αφορούσαν: καθυστέρηση ή μη καταβολή δεδουλευμένων, καταχρηστική καταγγελία της σύμβασης της εργασίας, μη καταβολή άδειας κι επιδομάτων άδειας κ.ά.[27]
Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται μέρος των αλλαγών που έχουν επέλθει στις εργασιακές σχέσεις στο διάστημα 2009-2012.

 

Μετατροπή σύμβασης πλήρους απασχόλησης σε ευέλικτη μορφή εργασίας

ΕΤΟΣ	ΜΕΡΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ	ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΣΥΜΦΩΝΗ ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ	ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΓΝΩΜΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗ	ΣΥΝΟΛΟ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ	ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ
2009	12219	4146	612	4758	16977
2010	18713	6527	1013	7540	26253
2011	32420	19128	7414	26542	58962
2012	49640	21478	13372	34850	84490
ΑΠΟΚΛΙΣΗ 2009-2012	37421	17332	12760	30092	67513
ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΠΟΚΛΙΣΗ2009-2012	306,25%	418,04%	2084,97%	632,45%	397,67%

Πηγή: ΣΕΠΕ

Επεξεργασία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ

Θα πρέπει να σημειώσουμε πως η στήλη που δείχνει την αποδοχή του εργαζομένου στη μετατροπή της σύμβασής του από πλήρους απασχόλησης σε ευέλικτης μορφής, δίνει μια ψευδή εικόνα της πραγματικότητας, αφού η «σύμφωνη γνώμη» δεν είναι τίποτα άλλο παρά το προϊόν του φόβου και της ανάγκης να κρατήσει ο εργαζόμενος την εργασία του, έστω και με λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες από αυτές που επικρατούσαν.

Οπωσδήποτε η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί δεν είναι η τελική. Οι επιδιώξεις του κεφαλαίου δεν έχουν όριο. Η τάση είναι η θέσπιση συμβάσεων «μηδενικών ωρών». Οι συγκεκριμένες συμβάσεις προβλέπουν ότι:

Δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αφού εργασιακές συμβάσεις όπως αυτές που περιγράφονται λίγο παραπάνω εφαρμόζονται σε ΗΠΑ και Αγγλία.

Γ5. Άλλες επιπτώσεις στη ζωή της εργατικής τάξης

Φυσικό επακόλουθο των μνημονιακών πολιτικών και της κρίσης είναι η φτώχια. Επί συνόλου 1,4 εκατ. ανέργων, μόνον οι 200.000 άνεργοι της τελευταίας χρονιάς λαμβάνουν ένα επίδομα ίσο με το 60% του κατώτατου μισθού (δηλαδή περίπου 360 ευρώ) και αυτό για ένα έτος. Οι υπόλοιποι 1,2 εκατ. δεν επιδοτούνται ενώ και όσοι επιδοτούνται δεν μπορούν να ζήσουν μόνο με το επίδομα. Όμως, επειδή υπάρχουν ενδεχομένως άλλα εισοδήματα περιουσίας (νοίκια, μερίσματα κ.λπ.), δεν μπορούν να λογαριαστούν στο σύνολό τους ως φτωχοί. Με την υπερφορολόγηση όμως των ακινήτων, την κάμψη των τιμών τους, τη συσσώρευση χρεών και την απουσία εναλλακτικών απασχόλησης, η συντριπτική πλειονότητα (τουλάχιστον 1,2 εκατ.) των ανέργων πρέπει πλέον να θεωρείται άμεσα ή δυνητικά φτωχή.

Στη συνέχεια, μία πηγή φτώχειας είναι οι απασχολούμενοι με χαμηλά ή πολύ χαμηλά εισοδήματα. Μια μελέτη της Ε.Ε. έδειξε ότι το 2007 οι πολύ φτωχοί εργαζόμενοι στην Ελλάδα ήταν 14% του συνόλου. Με βάση την εξέλιξη του συνολικού ποσοστού φτώχειας, το 2011 έπρεπε να είχαν φθάσει το 19% ενώ σήμερα πρέπει να ξεπερνούν το 25% εξαιτίας τόσο της μείωσης των μισθών κατά 30% όσο και της ελαστικοποίησης των σχέσεων εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι από τους 3,62 εκατ. απασχολούμενους οι 900.000 τουλάχιστον είναι σήμερα φτωχοί έως πολύ φτωχοί.

Από τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό των 3,3 εκατ. (Μάιος 2013) τα 1,6 εκατ. είναι ανήλικα παιδιά έως 14 ετών. Αν, λοιπόν, από τα παραπάνω προκύπτει ότι τα 2/3 του εργατικού δυναμικού της χώρας είναι φτωχά (2 εκατ. στα 5 συνολικά), τότε από τα 1,6 εκατ. ανήλικων παιδιών τουλάχιστον τα 640.000 είναι στο όριο της φτώχειας. Το ίδιο ή και ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό φτώχειας πρέπει λογικά να ισχύει για τους φαντάρους, φοιτητές, αδήλωτους μακροχρόνια ανέργους (κρυφή ανεργία) και υπερήλικους χωρίς συντάξεις, που αναλογούν στο υπόλοιπο 1,7 εκατ. του μη ενεργού οικονομικού πληθυσμού. Συνολικά, δηλαδή, από τα 3,3 εκατ. του ανενεργού οικονομικά πληθυσμού πρέπει τουλάχιστον 1,3 εκατ. να είναι κάτω από το όριο της φτώχειας.

Όσον αφορά τους συνταξιούχους, οι οποίοι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ανέρχονται σε 2,7 εκατ., τα 1,3 εκατ. παίρνουν συντάξεις κάτω των 900 ευρώ το μήνα, που είναι η μέση σύνταξη, και αυτό πριν τις κρατήσεις για την περίθαλψη και το φόρο. Επιπλέον, από τις συντάξεις τους ζουν πολλοί άνεργοι ή τα φτωχά εργαζόμενα παιδιά τους που δεν τα φέρνουν βόλτα… Αυτό, λοιπόν, το 1,3 εκατ. των συνταξιούχων πρέπει να θεωρείται δικαιολογημένα φτωχό.

Το ζήτημα είναι ότι και από το υπόλοιπο των 600.000 της μαύρης εργασίας η πλειονότητα, αν όχι το σύνολο, εντάσσονται στην κατηγορία του φτωχού πληθυσμού. Ας πούμε για λόγους συντηρητικούς ότι οι 400.000 είναι φτωχοί.

Αν κάνουμε το λογαριασμό της φτώχειας, έχουμε: 400.000 από μαύρη εργασία, 900.000 από χαμηλά αμειβόμενη απασχόληση, 1.200.000 από το σύνολο των ανέργων, 1.300.000 από τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό και 1.300.000 από το σύνολο των συνταξιούχων. Σύνολο 5,1 εκατ. φτωχοί Ελληνες ή το 46% του πληθυσμού της χώρας! [29]

Η κατάθλιψη είναι μια από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις λόγω κρίσης. Τα ευρήματα μελέτης του 2013 συγκρινόμενα με τα στοιχεία προηγούμενων ετών, καταδεικνύουν συνεχή αύξηση της μείζονος κατάθλιψης στον ελληνικό πληθυσμό.

Επομένως, από το 2008 ως το 2013 σημειώθηκε τετραπλασιασμός των ανθρώπων που πάσχουν από μείζονα κατάθλιψη. Στα σχετικά ερωτηματολόγια φαίνεται πως τα κρούσματα αυτά συνδέονται με τη δυσκολία αποπληρωμής των δανείων, της δόσης του αυτοκινήτου, των τρεχόντων λογαριασμών, των πιστωτικών καρτών, των εξόδων ένδυσης, υπόδησης και τροφίμων, των διδάκτρων των φροντιστηρίων και του ενοικίου[30].

Στο τέλος του 2013 διαπιστώθηκε πως το προσδόκιμο επιβίωσης σταδιακά μειώνεται και από τα 81 έτη έπεσε στα 78 έτη. Η μείωση των μισθών και των συντάξεων, η διάλυση του συστήματος δημόσιας υγείας, το εργασιακό άγχος, η ανεργία και οι ψυχολογικές επιπτώσεις, η κατάργηση των διακοπών, η κατανάλωση λιγότερο ποιοτικών τροφίμων λόγω του σχετικού κόστους, εξηγούν αυτή τη μείωση του προσδόκιμου. Όσον αφορά στην υγεία χαρακτηριστικό της επικρατούσας κατάστασης είναι τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποίησε η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας:

• Ένας στους τρεις Έλληνες ασθενείς αναγκάζεται να διαφοροποιήσει τη θεραπεία του, αραιώνοντας τη συχνότητα λήψης φαρμάκου, ώστε να διαρκέσει περισσότερο, λόγω οικονομικής αδυναμίας να αγοράζει φάρμακα.
• Το 60% των χρονίως πασχόντων αντιμετωπίζουν οικονομικούς περιορισμούς ή λίστες αναμονής στην πρόσβασή τους σε υπηρεσίες Υγείας.
• Οι χρονίως πάσχοντες έχουν μειώσει κατά 30% τις επισκέψεις τους σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, κατά την τριετία 2011-2013.
• Οι χρονίως πάσχοντες έχουν μειώσει κατά 50% τις δαπάνες τους για πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, κατά την τριετία 2011-2013.
• Το επίπεδο της αυτοεκτίμησης της υγείας των χρονίως πασχόντων έχει μειωθεί κατά 60% από το 2012[31].

Μία άλλη παραγνωρισμένη αλλά σοβαρή επίπτωση εντοπίζεται στην κατανάλωση ψυχοτρόπων ουσιών. Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται η στροφή των χρηστών τοξικών ουσιών σε φθηνές ουσίες όπως η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη, που είναι πιο επικίνδυνη για την ψυχική και σωματική τους υγεία. Το εν λόγω ναρκωτικό γνωστό και με το όνομα «Σίσα» καταναλώνεται κυρίως από τους μετανάστες και από τους νέους χρήστες. Κύριες επιδράσεις της είναι η επιθετικότητα, η αϋπνία και οι παραισθήσεις[32].