Το παρόν κείμενο αποτελεί παρέμβαση του συλλόγου “Γ.Κορδάτος” στην εκδήλωση με θέμα «ΜΙΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ»
του Βασίλη Λιόση
Συντρόφισσες και σύντροφοι, κατ΄ αρχάς να σας ευχαριστήσω εκ μέρους του Συλλόγου Γιάννης Κορδάτος, για την πρόσκληση στη σημερινή εκδήλωσή σας.
Πριν να διατυπώσω οποιαδήποτε σκέψη, οφείλω να σημειώσω πως τέτοιες πρωτοβουλίες όπως η σημερινή, αποτελούν πρωτότυπες και ελπιδοφόρες κινήσεις. Η συνάντηση κομμουνιστικών οργανώσεων που αγωνιωδώς αναζητούν απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα για το πολιτικό υποκείμενο της εποχής μας, δεν είναι ό,τι πιο συνηθισμένο στην ελληνική εμπειρία και όχι μόνο σε αυτήν.
Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Η κομμουνιστική αριστερά έχει εισέλθει σε μια βαθιά κρίση εδώ και δεκαετίες. Κρίσιμη καμπή αυτής της εποχής υπήρξε η δεκαετία του 1980, μετά την οποία οι σοσιαλιστικές χώρες διαλύθηκαν, ο νεοφιλελευθερισμός επικράτησε, πολλά κομμουνιστικά κόμματα στη Δύση έγιναν πλήρως ρεφορμιστικά ή εξαφανίστηκαν, το εργατικό κίνημα υποχώρησε, οι αστικοδημοκρατικές ελευθερίες συρρικνώθηκαν, νεοναζιστικές ομάδες έκαναν διακριτή την παρουσία τους, εμφανίστηκαν ιδεολογήματα όπως αυτό της παγκοσμιοποίησης, της σύγκρουσης των πολιτισμών, του τέλους της ιστορίας, του κοινοτισμού, της άυλης εργασίας, του καπιταλισμού καζίνο.
Όταν ενέσκηψε η οικονομική κρίση του 2008 και ειδικά στην Ελλάδα μετά το 2010 και την αλλεπάλληλη εφαρμογή των μνημονίων, η πολιτική κρίση στους κόλπους του κομμουνιστικού κινήματος υπερμεγεθύνθηκε. Χρόνιες παθογένειες βγήκαν με ορμή στην επιφάνεια αποδεικνύοντας τη συνολική γύμνια μας.
Ο μεγαλύτερος φορέας της κομμουνιστικής αριστεράς στην Ελλάδα, το ΚΚΕ, αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια στροφή ξένη προς την ιστορία του, αναζητώντας τον επαναστατικό του χαρακτήρα στις τροτσκιστικές ρίζες. Απεμπόλησε την έννοια της πατρίδας και της εθνικής ανεξαρτησίας, ταύτισε την τακτική με τη στρατηγική, αναθεώρησε την ηρωική ιστορία του, υποστήριξε ότι η Ελλάδα είναι ιμπεριαλιστική χώρα, ακολούθησε μια ακραία σεχταριστική πολιτική.
Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ παρά τα θετικά της βήματα, εξακολουθεί να μη διευκρινίζει το χαρακτήρα του Μεταβατικού Προγράμματος, αρνείται να χρησιμοποιήσει την έννοια της οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης, έχει υιοθετήσει τη λογική του αντικαπιταλιστικού προγράμματος και των αντικαπιταλιστικών αιτημάτων που την εγκλωβίζουν σε μια αριστερίστικη ρητορεία και πρακτική.
Η ΛΑΕ που βεβαίως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως κομμουνιστική οργάνωση, αλλά έχει κομμουνιστογενή παράδοση, ενώ έκανε το βήμα απογαλακτισμού από το ΣΥΡΙΖΑ, παρουσιάζεται συχνά ως η καλή εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, συνεχίζει να συμπλέει συνδικαλιστικά και στην τοπική αυτοδιοίκηση με τις δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ακόμη και σήμερα μετά από ό,τι έχει συμβεί δεν αποφασίζει να θέσει το αίτημα εξόδου από την Ε.Ε..
ΤΑ ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ
Οι δυνάμεις της κομμουνιστικής και της κομμουνιστογενούς αριστεράς δεν μπόρεσαν να συντονιστούν στοιχειωδώς, να βρουν κοινή γλώσσα και να βαδίσουν μαζί. Κι όλα αυτά στην πιο κρίσιμη για το λαό στιγμή μεταπολιτευτικά. Είναι σαφές ότι έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο. Οι κομμουνιστικές οργανώσεις δεν ασκούν στο ελάχιστο την έλξη που ασκούσαν σε προηγούμενες δεκαετίες, έχουν χάσει τη συνδικαλιστική, πολιτική, κινηματική, οργανωτική, ιδεολογική και ηθική τους δύναμη. Η κατάσταση αυτή θα ενταθεί, και ήδη έχει ενταθεί, με την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Στη συνείδηση πλατιών λαϊκών μαζών η έννοια της αριστεράς θα ταυτιστεί με την έννοια της συντήρησης, της ανυποληψίας κι εν τέλει το στερεότυπο «όλοι τα ίδια είναι», θα αποκτήσει ισχύ δίχως προηγούμενο. Σε αυτή την επερχόμενη δύσκολη στιγμή θα χρειαστεί οι πρωτοπόρες δυνάμεις να κρατηθούν όρθιες. Να μη λυγίσουν, να μην επιλέξουν τον καναπέ και την αποστράτευση, να δείξουν πίστη στην επαναστατική κοσμοθεωρία του μαρξισμού λενινισμού. Όμως, επιχειρώντας κάτι πραγματικά νέο, ρηξικέλευθο και πρωτοπόρο θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ορισμένα προαπαιτούμενα:
[1] Οι επιταγές του Μαρξ με βάση την Κομμούνα (εκλογή, εναλλαγή, ανάκληση κ.λπ.) θα πρέπει επιτέλους να εφαρμοστούν στη λειτουργία μιας νέας κομμουνιστικής οργάνωσης. Η γραφειοκρατικοποίηση είναι ένα καρκίνωμα στο σώμα των κομμουνιστικών κομμάτων. Ίσως είναι υπερβολικά αισιόδοξος ο στόχος της εξάλειψής της, τουλάχιστον όμως απαιτείται λειτουργία και καταστατικό που να εξασφαλίζουν τον εντοπισμό και τον περιορισμό της. Ο κομμουνιστής όχι μόνο δεν πρέπει να είναι γραφειοκράτης, αλλά και πρότυπο ανθρώπου για το κοινωνικό του περιβάλλον: πρωτοπόρος στη σκέψη και στη δράση.
[2] Η γραφειοκρατία δεν είναι η μοναδική νεοπλασία. Εξίσου σημαντική είναι η γνωστή και απολύτως αποτυχημένη πρακτική του φραξιονισμού και του εισοδισμού. Η ειλικρίνεια και οι καθαρές κουβέντες πρέπει να είναι ίδιον των κομμουνιστών και της λειτουργίας των οργανώσεών τους.
[3] Το όποιο πολιτικό υποκείμενο οφείλει να αποκτήσει στενές σχέσεις με την εργατική τάξη και τη νεολαία. Αυτό σημαίνει πρακτικά συγκεκριμένο σχέδιο δουλειάς στους εργασιακούς και νεολαιίστικους χώρους. Χωρίς αυτή τη σύνδεση δεν υπάρχει κανένα απολύτως μέλλον.
[4] Μεγάλο κενό παρουσιάζεται σήμερα και στη θεωρία. Ο καπιταλισμός αλλάζει και οι αλλαγές πρέπει να καταγράφονται, να ερμηνεύονται και να επηρεάζουν την τακτική. Έτσι, καλούμαστε α) να εντοπίσουμε τις αλλαγές στην παραγωγή, β) να δούμε τη σχέση βιομηχανικού και χρηματιστηριακού κεφαλαίου, γ) να κατανοήσουμε τις διαφοροποιήσεις στην ταξική διάρθρωση, δ) να καταγράψουμε τις ροές των κεφαλαίων σε παγκόσμιο επίπεδο, ε) να μελετήσουμε την παραγωγή των νέων αστικών ιδεολογημάτων, στ) να επανεκτιμήσουμε την ιστορία του επαναστατικού κινήματος, ζ) να συντάξουμε ένα επιστημονικό μεταβατικό πρόγραμμα και η) να αποφανθούμε για το χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού.
[5] Ταυτόχρονο μέλημα με τη δημιουργία κομμουνιστικής οργάνωσης, πρέπει να είναι και η δημιουργία ενός αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού μετώπου. Όχι μόνο ο ένας στόχος δεν αναιρεί τον άλλο, αλλά αντιθέτως λειτουργεί ο ένας συμπληρωματικά για τον άλλο. Το απαράμιλλο παράδειγμα του ΚΚΕ του μεσοπολέμου και του ΕΑΜ, είναι το πλέον διαφωτιστικό και αποδεικτικό του παραπάνω ισχυρισμού. Στις σύγχρονες, λοιπόν, συνθήκες θα πρέπει να οριστεί η πολιτική των συμμαχιών: πότε, με ποιον, γιατί, σε ποια βάση. Τελικά τα ερωτήματα Κόμμα ή Μέτωπο και ποιο από τα δύο πρώτο, είναι ψευτοδιλήμματα.
Η ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
Τέλος, θα πρέπει να ξεφύγουμε από τους μικρομεγαλισμούς και να συνειδητοποιήσουμε πως υπάρχει μία διαβάθμιση ανάμεσα σε διάφορους τύπους συλλογικότητας. Άλλο ο Σύλλογος, άλλο η κομμουνιστική οργάνωση και άλλο το κομμουνιστικό κόμμα. Το καθένα από αυτά έχει διαφορετικές προϋποθέσεις και αφορά σε διαφορετικές ποιότητες. Η πρώτη μορφή συλλογικότητας έχει μια σχετικά χαλαρή λειτουργία και μάλλον μικρή εμβέλεια. Η δεύτερη μορφή είναι περισσότερο συνεκτική, τουλάχιστον θεωρητικά, έχει μεγαλύτερη επιρροή και δικτύωση, μπορεί να λαμβάνει μέρος και σε εκλογικές διαδικασίες. Το κόμμα τέλος, έχει πανελλαδική δικτύωση, διακριτή επιρροή, σύνδεση με την εργατική τάξη, κατέρχεται στις εκλογικές διαδικασίες παντός τύπου, πραγματοποιεί συνέδρια κι εκτός από καταστατικό έχει και πρόγραμμα. Το κυριότερο, όμως, είναι πως το κόμμα έχει άλλη ειδική βαρύτητα στην κοινωνική κίνηση, ως αιτία και αποτέλεσμα των προηγουμένων παραγόντων. Στην παρούσα στιγμή δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία κόμματος και οι ενδόμυχοι πόθοι πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένοι από την πραγματικότητα.
Οι προαναφερθείσες συνθήκες, ωστόσο, εξασφαλίζουν μόνο τυπικά την ύπαρξη κόμματος αλλά όχι απαραίτητα την ύπαρξη πραγματικού κομμουνιστικού κόμματος. Τίθεται ένα νόμιμο ερώτημα: ένα κομμουνιστικό κόμμα που ισχυρίζεται ότι είναι τέτοιο, είναι πράγματι κομμουνιστικό; Κάθε φορά θα πρέπει να εξεταστούν α) η ταξική σύνθεση του κόμματος, β) το ποια κοσμοθεωρία πρεσβεύει και με ποιο τρόπο, γ) το πρόγραμμά του, δ) ο τρόπος λειτουργίας του, ε) η στάση της αστικής τάξης απέναντί του και στ) αν εναρμονίζεται η θεωρία με την πράξη. Οι κρίσεις δεν υπόκεινται πάντα στη λογική του άσπρου-μαύρου. Υπάρχουν και οι γκρίζες ζώνες όπου ένα κόμμα μπορεί να είναι οιονεί κομμουνιστικό, μπορεί να τείνει να γίνει κομμουνιστικό ή να τείνει να αποκομμουνιστικοποιηθεί, μπορεί να εκπροσωπεί τα συμφέροντα της εργατικής τάξης με στρεβλό τρόπο κ.λπ. Αν όμως οι βλέψεις μας είναι για τη δημιουργία ενός πραγματικού κομμουνιστικού κόμματος, θα πρέπει από τώρα στις μικρές μας συλλογικότητες ή αύριο σε κάτι ευρύτερο, τα κριτήρια αυτά να μην τα ξεχνάμε. Αλλιώς η επανάληψη και η αναπαραγωγή όλων των ελαττωμάτων θα είναι νομοτελειακή.
Παράλληλα φέρουμε και μία μεγάλη ιστορική ευθύνη. Οφείλουμε να μην ξεχνάμε τις στρατηγικές μας βλέψεις και το στόχο της αναγέννησης του κομμουνιστικού οράματος, καθήκοντα ιδιαίτερα σύνθετα και δύσκολα. Είναι το κομβικό σημείο το οποίο μας διαχωρίζει από τις ρεφορμιστικές δυνάμεις, είναι το σημείο που γίνεται η ιδεολογική τομή, όπου είναι σαφές ότι η τελική λύση δεν μπορεί παρά να δοθεί με οξύτατη κοινωνική σύγκρουση, δηλαδή με κοινωνική επανάσταση. Αν αυτά δεν υπάρχουν στην οπτική μας, τότε θα χάσουμε την ψυχή μας μετατρεπόμενοι σε τακτικιστές δίχως προοπτική για το αύριο.
* * * *
Συντρόφισσες και σύντροφοι, ανεξάρτητα ποιοι από εμάς θα συμμετάσχουν στο νέο εγχείρημα για το οποίο συζητάμε, θεωρώ πως είναι εκ των ων ουκ άνευ, η συμπόρευσή μας στους κινηματικούς δρόμους. Σε κάθε περίπτωση ας αποδείξουμε πως «τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμη». Σας ευχαριστώ.
Αφήστε μια απάντηση