Διχασμός στην τρόικα για την αναδιάρθρωση του χρέους

Από το Δ. Καζάκη στο “Ποντίκι“:

Ξανά στην επιφάνεια η ιστορία της αναδιάρθρωσης του χρέους. Με το μνημόνιο να βυθίζει την ελληνική οικονομία στη χειρότερη ύφεση της μεταπολεμικής ιστορίας της, με απρόβλεπτη κατάληξη και χρονική διάρκεια, άρχισαν πάλι να βγαίνουν στον αφρό διάφορα σενάρια αναδιάρθρωσης του χρέους της χώρας ως «εναλλακτική λύση» στη σημερινή κατάσταση.

1. Ο ίδιος ο κ. Σαμαράς υιοθέτησε επίσημα αυτή τη λογική προτείνοντας την μείωση του δημόσιου χρέους της χώρας έως το 2013 στο 100% του ΑΕΠ από 125% που ήταν το 2009. Στην πράξη προτείνει αναδιάρθρωση του χρέους με «κούρεμα» κατά 25% μέσα σε τρία χρόνια. Τις λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου ο κ. Σαμαράς τις κρατά για τον εαυτό του και τα συγκεκριμένα κυκλώματα κερδοσκόπων που φαίνεται να έχουν επενδύσει σε μια τέτοιου τύπου αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους. Κι όμως, αυτή υποτίθεται ότι αποτελεί εναλλακτική πρόταση σε σχέση με το μνημόνιο.

2. Η κυβέρνηση από την πλευρά της επιμένει:

«Εμείς δηλώνουμε πολύ καθαρά αυτό το οποίο έχουμε πει επανειλημμένα. Ποτέ δεν τέθηκε και δεν πρόκειται να τεθεί ζήτημα αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους. Αυτό το οποίο τίθεται και στο οποίο η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί είναι στην υλοποίηση ενός συγκεκριμένου οικονομικού προγράμματος και σε μέτρα με τα οποία θα μπορέσει να μετασχηματιστεί η ελληνική οικονομία, να ανακάμψει και να ξαναβρεθεί σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτή είναι η απάντηση σε όλους όσοι εξακολουθούν να προβλέπουν ένα ζοφερό μέλλον για την ελληνική οικονομία».

Τάδε έφη ο υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου στη Βουλή στις 25.8. Και για μια ακόμη φορά είπε ψέματα. Ο πρώτος που αναγνώρισε ανοιχτά ότι τίθεται ζήτημα αναδιάρθρωσης του χρέους της χώρας είναι το ίδιο το ΔΝΤ στην πρόσφατη έκθεση των ελεγκτών του:

«Η εκτίμηση ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ίσως μόνο να έχει αναβληθεί, αντί να έχει αποσοβηθεί μια και καλή, είναι φανερό ότι βαραίνει στο αίσθημα [σ.σ.: των αγορών]. Πρέπει να οικοδομηθούν αποδείξεις ότι το πρόγραμμα εφαρμόζεται πλήρως, υποστηριζόμενο από κοινωνική συναίνεση και με προοπτικές για μια ανάκαμψη της ανάπτυξης».

Επομένως οι ίδιες οι αγορές θέτουν ζήτημα άμεσης αναδιάρθρωσης του χρέους της Ελλάδας, ενώ το ΔΝΤ εκτιμά ότι δεν υπάρχουν ακόμη οι «αποδείξεις» που χρειάζονται ώστε να πειστούν για το αντίθετο. Πρέπει να «οικοδομηθούν», όπως λέει.

Μάλιστα, την ημέρα που ο κ. Παπακωνσταντίνου είπε ότι «ποτέ δεν τέθηκε και δεν πρόκειται να τεθεί ζήτημα αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους», το spread του ελληνικού 10ετούς ομολόγου ανέβηκε στα ύψη, φθάνοντας τις 945 μονάδες βάσης, ύψος ρεκόρ από τις 10 Μαΐου, οπότε ανακοινώθηκε το Μνημόνιο με το ΔΝΤ και την Ε.Ε. Ήταν ο τρόπος των αγορών για να πουν στον κ. υπουργό να κόψει τα φούμαρα, που όποτε τα ξεστομίζει στοιχίζουν πανάκριβα στην ελληνική οικονομία.

Προς μεγάλη βέβαια ικανοποίηση «ημετέρων» και μη κερδοσκόπων. Για να κερδίσει την εμπιστοσύνη αυτής της αγοράς δεν παλεύει η κυβέρνηση, όπως τόσες και τόσες φορές μας έχει διαβεβαιώσει ο κ. Παπακωνσταντίνου; Προς τι λοιπόν τα παραμύθια ότι δεν τίθεται ζήτημα αναδιάρθρωσης;

Αιφνιδιασμός των Ευρωπαίων

Το γεγονός ότι το ΔΝΤ δεν έχει δεδομένο πως το «πρόγραμμα εφαρμόζεται πλήρως, υποστηριζόμενο από κοινωνική συναίνεση και με προοπτικές για μια ανάκαμψη της ανάπτυξης», τουλάχιστον με τρόπο που να πείθει τις αγορές, αιφνιδίασε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ. Γι’ αυτό και στη δική της έκδοση με τις εκτιμήσεις για την πορεία του προγράμματος στην Ελλάδα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να πείσει ότι οι «φόβοι της αγοράς» είναι αβάσιμοι:

«Οι αγορές κρατικών ομολόγων και CDS τιμολογούν με πολύ υψηλή πιθανότητα μια ελληνική κρατική πτώχευση, παρά το πρόγραμμα διαρθρωτικής προσαρμογής. Ορισμένοι φοβούνται ότι το πρόγραμμα ίσως να μην δουλέψει καθώς απαιτεί τεράστια δημοσιονομική προσπάθεια και ριζικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες είναι δύσκολο να εφαρμοστούν και είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν σθεναρή αντιπολίτευση από τις ελληνικές αρχές ή τον πληθυσμό.

Άλλοι αμφισβητούν την διαχειρισιμότητα του ελληνικού χρέους και ειδικότερα την ικανότητα της χώρας να αντλήσει χρήμα από την αγορά μετά το πέρας του χρηματοδοτικού προγράμματος. Τέλος, μερικοί ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα διαθέτει ένα ισχυρό κίνητρο για να αναδιαρθρώσει το χρέος της εθελοντικά και μονομερώς μόλις αποκτήσει πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της. Αυτοί οι φόβοι είναι αβάσιμοι».

Στο ίδιο πνεύμα και ο επίτροπος Όλι Ρεν έκανε δημόσια παρέμβαση από τις στήλες της Wall Street Journal (24.8) για να μιλήσει περί «ελληνικής αναγέννησης» γράφοντας:

«Γνωρίζω ότι η προσπάθεια της ελληνικής μεταρρύθμισης δεν έχει σκοτώσει τις ανησυχίες πως η Αθήνα είναι ακόμη πιθανό να αναγκαστεί να αναδιαρθρώσει το χρέος της. Για πολλούς αλληλοσυνδεόμενους λόγους, βρίσκω αυτές τις ανησυχίες αβάσιμες».

Σε ποιους απευθύνεται ο Όλι Ρεν; Προφανώς σε κύκλους των αγορών. Και μάλιστα μιλάμε για τόσο ισχυρούς κύκλους, ώστε ο ίδιος ο επίτροπος χρειάστηκε να τους απευθυνθεί δημοσίως μέσα από τις στήλες της κορυφαίας χρηματιστικής εφημερίδας των ΗΠΑ. Η δημόσια αυτή παρέμβαση δείχνει δυο πράγματα:

● Αφενός το κρίσιμο σημείο στο οποίο έχουν φτάσει οι διαπραγματεύσεις στην αγορά για την τύχη του ελληνικού χρέους, αλλά και της ίδιας της Ελλάδας, που έχουν ουσιαστικά αρχίσει στο παρασκήνιο αφότου επιβλήθηκαν στη χώρα το μνημόνιο και η δανειακή σύμβαση.

● Κι αφετέρου την αυξανόμενη ανησυχία των ευρωκρατούντων ότι η διεθνής αγορά και οι παράγοντές της δεν πρόκειται για πολύ ακόμη να ανέχονται την πρωτοκαθεδρία της Κομισιόν, της ΕΚΤ και των ευρωπαϊκών τραπεζών στη διαχείριση του ελληνικού προβλήματος.

Αυτός είναι και ο λόγος που ο Όλι Ρεν, στο άρθρο που αναφέραμε, λέει ότι:

«Αυτοί που υποστηρίζουν την αναδιάρθρωση του χρέους τείνουν να υποτιμούν τα τεράστια κόστη. Θα σημάνει σοβαρές αλυσιδωτές συνέπειες μέσα από μια παρατεταμένη αναστάτωση της ευρύτερης οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ελλάδα, ενώ θα έχει αρνητικές συνέπειες για ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ και την παγκόσμια οικονομία. Τα πολιτικά κόστη θα είναι εξαιρετικά επιζήμια όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τη ζώνη του ευρώ, όπως και για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Επιχειρεί δηλαδή να φοβίσει τις αγορές με τα κόστη και τις ζημιές που θα επιφέρει μια αναδιάρθρωση του χρέους. Γιατί;

Την άπαντηση βέβαια στο ερώτημα αυτό την έχουμε δει σε παλιότερα άρθρα – πχ σε παλιότερη ανάρτηση-μετάφραση άρθρου του M. Pettis με τίτλο “Τι θα μπορούσε να μας πει η ιστορία για την ελληνική κρίση;” είχαμε δει μεταξύ άλλων τα εξής:

..4. Η οικονομική ανάκαμψη στις χώρες που επλήγησαν από την κρίση δεν θα ξεκινήσει μέχρι να αναγνωριστούν ως χρεωκοπημένα και λάβουν άφεση του χρέους από τους πιστωτές τους.

Πριν από κάθε κήρυξη πτώχευσης υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι η πιστώτρια χώρα αντιμετωπίζει απλώς ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα χρηματοδότησης, καθώς και ότι με πολλή πειθαρχία και λίγη καλή θέληση θα είναι σε θέση να συνεχίσει την πορεία της από την κρίση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου πολλές «λύσεις» αναδιάρθρωσης του χρέους προτείνονται – οι οποίες συνεπάγονται την αύξηση του χρέους, και συχνά με τον πιο οικονομικά αποσταθεροποιητικό τρόπο – που καθιστούν αναπόφευκτα την τελική επίλυση της κρίσης πολύ πιο δύσκολη και οι οποίες αυξάνουν σημαντικά τα ασφάλιστρα για την περίπτωση χρεωκοπίας. Το πιο διαβόητο πρόσφατο παράδειγμα των τρομερών αυτών «λύσεων» ήταν το χρέος της Αργεντινής το 2001, με την οποία ναδιάρθρωση του οποίου αυξήθηκε δραματικά το σύνολο των υποχρεώσεων της χώρας ενώ απεγνωσμένα προσπαθούσε να διατηρήσει την ψευδαίσθηση ότι κάπως θα μπορούσε να έχει ανάπτυξη και έτσι να αποπληρώσει το χρέος της.

Η Ελλάδα, και ίσως δύο ή τρεις άλλες χώρες, απλά δεν μπορούν να επιστρέψουν ποσά που χρωστάνε.
Τελικά πρόκειται να χρεωκοπήσουν, και στη συνέχεια, στη διαδικασία αναδιάρθρωσης, θα λάβουν επαρκή μείωση του χρέους που θα τους επιτρέπει να επιστρέψουν σε μια υγιή βάση και με μια εύλογο προοπτική αποπληρωμής. Αλλά για όσο διάστημα διατηρούν το πρόσχημα ότι μπορούν και θα επιστρέψουν το πλήρες οφειλόμενο ποσό, οι προκύπτουσες στρεβλώσεις στην οικονομία θα σημαίνουν ότι οι επιχειρήσεις θα από-επενδύουν και η χώρα δεν θα έχει ανάπτυξη.

Το ιστορικό προηγούμενο καθιστά σαφές ότι, όσο το κράτο-δανειολήπτης είναι αναγκασμένο να αποπληρώνει ένα μη-αποπληρώσιμο χρέος, δεν θα έχει ανάπτυξη. Τελικά, όπως έχει συμβεί σχεδόν σε κάθε προηγούμενη παρόμοια περίπτωση, οι πιστωτές και οι οφειλέτες θα αναγνωρίσουν την πραγματικότητα και θα βρουν ένα ένα σχέδιο για haircut του χρέους που θα επιτρέψει στην οικονομία να επιστρέψει στην ανάπτυξη. Μέχρι τότε, αναμένουμε χαμηλή ανάπτυξη, υψηλή ανεργία, και συνεχείς μάχες για το χρέος.

Πόσο καιρό θα χρειαστεί για τον κόσμο να το πάρει απόφαση ότι είναι αναπόφευκτο; Αυτό μας οδηγεί στο πέμπτο πράγμα που μπορούμε να μάθουμε από τα ιστορικά προηγούμενα.

5. Η χρεωκοπία της Ελλάδας δεν θα αναγνωριστεί επίσημα για πολλά χρόνια.

Όταν οι περισσότερες από τις υποχρεώσεις του χρεωκοπημένου κράτους ήταν κατανεμημένες σε μια ευρεία ποικιλία ομολογιούχων, οι δυνάμεις της αγοράς ενεργούσαν αρκετά γρήγορα για να αναγκάσουν άφεση (haircut) χρέους. Ανεξόφλητα ομόλογα λαμβάνουν μεγάλες εκπτώσεις, και είναι πολύ πιο εύκολο για κάποιον που αγόρασε το χρέος στο 1/3 της ονομαστική αξία του να συμφωνήσει με 50% άφεση του χρέους από ό, τι για κάποιον που έκανε το αρχικό δάνειο.

Αλλά τα πράγματα είναι διαφορετικά με την τρέχουσα κατανομή των χρεών των χρεωκοπημένων ευρωπαϊκών κρατών, όπως ήταν και με τα κρατικά δάνεια της δεκαετίας του 1970. Είναι συγκεντρωμένα στο εσωτερικό του τραπεζικού συστήματος, και οι τράπεζες δεν μπορούν να αντέξουν τις απώλειες χωρίς οι ίδιες να καταρρεύσουν σε χρεοκοπία.
Αυτό δεν μπορεί να επιτραπεί να συμβεί. Η κρίση του χρέους των ΛΑΧ της δεκαετίας του 1980 μαινόταν για σχεδόν μια ολόκληρη δεκαετία – μια δεκαετία παύσης πληρωμών, φυγής κεφαλαίων, και έντονα χαμηλής ανάπτυξης – πριν οι πιστωτές επισήμως αναγνώρισαν ότι οι περισσότεροι αγωνιζόμενοι δανειολήπτες δεν θα μπορούσαν να εξοφλήσουν το χρέος τους και χρειάζονταν μερική άφεση χρέους. Η πρώτη επίσημη αναγνώριση της διαγραφής χρεών συνέβη με το σχέδιο αναδιάρθρωσης του Μεξικού Brady το 1990. Η ανάπτυξη επέστρεψε στις περισσότερες χώρες μόνο αφότου κατέστη σαφές ότι θα λάβουν άφεση χρέους.

Γιατί πήρε τόσο καιρό; Ήταν οι τράπεζες ηλίθιες; Όχι, οι τράπεζες γνώριζαν πολύ καλά ότι δεν επρόκειτο να πάρουν πίσω τα χρήματά τους ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, αλλά για να το αναγνωρίσουν επίσημα αυτό θα έπρεπε να χάσουν περισσότερα κεφάλαια για την απορρόφηση των ζημιών από όσα είχαν.
Η αναγνώριση του προφανούς έπρεπε λοιπόν να καθυστερήσει σχεδόν μία ολόκληρη δεκαετία, ώστε οι τράπεζες να οικοδομήσουν ένα επαρκές κεφάλαιο ως «μαξιλάρι» για την απορρόφηση των ζημιών. [σημ.: χάστε τώρα εσείς μισθούς, συντάξεις, θέσεις εργασίας, ωράρια, κτλ, ώστε να αρπάξουν οι τράπεζες τα “πακέτα σωτηρίας” τους, ώστε να βγουν αυτές αλώβητες, και εσείς να ζήσετε σα νέοι κολλίγοι του μεσαίωνα]

Το ίδιο και με την Ευρωπαϊκή κρίση. Ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους κατέχεται από ευρωπαϊκές τράπεζες, και απλά δεν έχουν αρκετό κεφάλαιο για να απορροφήσουν τις ζημίες του ελληνικού χρέος, πόσο μάλλον αν η Ελλάδα συνοδεύεται από την Πορτογαλία, την Ισπανία και άλλες. Οι τράπεζες θα πρέπει πρώτα να ανοικοδομήσουν τις κεφαλαιακές βάσεις τους για να μπορέσουν να παραδεχτούν το αυτονόητο, και αυτό θα μπορούσε να διαρκέσει αρκετά χρόνια. [σημ.: Και μάλιστα, όχι μόνο οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες είναι οι κύριοι δανειστές, και θα χρεωκοπήσουν αν εμείς τους πούμε στάση πληρωμών, αλλά αυτό θα έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις – για παράδειγμα και η τράπεζα της Αγγλίας παραδέχτηκε πρόσφατα ότι θα έχει σοβαρό πρόβλημα, μιας και όλες οι τράπεζες του κόσμου είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους: “The Bank of England said the sovereign debt crisis in Europe had increased the risk of instability in the U.K. financial system, and banks need to raise more capital to guard against shocks.. U.K. banks are “particularly exposed” to the French and German banking systems, which account for about a quarter of their claims on banks globally, the central bank said”. Την ίδια ώρα, ο Ζαν Κλοντ Τρισέ αναφέρει ότι “Όλες [οι τράπεζες] θα είχαν εξαφανιστεί εάν δεν τις είχαμε σώσει, αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε”, χωρίς βέβαια να βγάζει τσιμουδιά ποιος πληρώνει το μάρμαρο για αυτή τη σωτηρία των τραπεζών, που αποδεικνύει ότι το “αόρατο χέρι της αγοράς” δεν υπάρχει, υπάρχουν όμως οι -εντελώς ορατές- χερούκλες των τραπεζιτών που επιδίδονται σε πλιάτσικο εναντίον μας]

Έτσι, είμαστε καταδικασμένοι να περάσουμε το μεγαλύτερο μέρος της επόμενης δεκαετίας, με αναβολή της επίλυσης της κρίσης, ενώ οι τράπεζες ανοικοδομήσουν την οικονομική τους βάση. Μέχρι να το κάνουν, όλοι θα προσποιηθούμε ότι η Ελλάδα δεν είναι χρεωκοπημένη και ότι οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν θα έχουν κρίση. Εν τω μεταξύ, καμία από αυτές τις χώρες δε θα μπορέσει να έχει ανάπτυξη.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *