Γράφει ο Μπαγλαμάς ο Αϊβαλιώτης
Το ρεμπέτικο δεν είναι μόνο τραγούδι· είναι τόπος. Είναι οι γειτονιές όπου ζύμωσε ο λαός τη φτώχεια, την προσφυγιά, τη φυλακή, την αλληλεγγύη και το μεράκι. Αν θέλουμε να καταλάβουμε τον ήχο και το λόγο του, πρέπει να περπατήσουμε στους δρόμους του Πειραιά, της Δραπετσώνας και της Θεσσαλονίκης.
Πειραιάς – το λιμάνι της ψυχής
Ο Πειραιάς, το μεγάλο λιμάνι, έγινε το καμίνι του ρεμπέτικου:
Εκεί εγκαταστάθηκαν χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία μετά το 1922, κουβαλώντας μαζί τους τα σαντούρια, τα ούτια και τον αμανέ.
Στις παράγκες και τα τεκέδικα, ο καημός γινόταν μπουζούκι και μπαγλαμάς.
Ο Μάρκος Βαμβακάρης έγραψε από τον Πειραιά την «Ανθολογία της φτώχειας», τραγούδια που γέννησαν ολόκληρη σχολή: το λεγόμενο «πρωτορεμπέτικο» ή «πειραιώτικη κομπανία».
Η μυρωδιά της θάλασσας μπλέχτηκε με τη μυρωδιά του χασίς, κι από αυτό το μείγμα βγήκε μια μουσική που μιλούσε κατευθείαν στο περιθώριο αλλά και στην καρδιά του λαού.
Δραπετσώνα – η σκιά του λιμανιού
Η Δραπετσώνα, δίπλα στο λιμάνι, έγινε σύμβολο της φτωχολογιάς:
Προσφυγικές παράγκες, εργοστάσια, καμίνια και χαμοκέλες. Εκεί βρέθηκαν οι πιο σκληρές συνθήκες ζωής για τον λαό.
Η Δραπετσώνα δεν ήταν μόνο τόπος κατοικίας· ήταν στάση ζωής. Εδώ το ρεμπέτικο τραγούδησε την πείνα, τον ξεριζωμό, το παράπονο και την περηφάνια.
Αργότερα, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης θα την αποτυπώσει με τον πιο εμβληματικό στίχο: «Η Δραπετσώνα πια δεν υπάρχει, την έσβησε το κύμα…». Αλλά στην ιστορία του ρεμπέτικου η Δραπετσώνα θα υπάρχει πάντα, ως μήτρα μνήμης και πόνου.
Θεσσαλονίκη – η συμπρωτεύουσα του μπουζουκιού
Η Θεσσαλονίκη υπήρξε το δεύτερο μεγάλο λίκνο:
Με το λιμάνι της, τις αγορές, τα καφέ αμάν και τους τεκέδες, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην εξάπλωση του ρεμπέτικου.
Στη Θεσσαλονίκη βρήκαν καταφύγιο και έκφραση πολλοί μουσικοί της Μικρασίας, φτιάχνοντας κομπανίες που ένωσαν το ανατολίτικο ιδίωμα με τον ήχο του μπουζουκιού.
Από τις φυλακές του Γεντί Κουλέ και τα σοκάκια της Βαλαωρίτου ως τις λαϊκές ταβέρνες της Καλαμαριάς, η πόλη έδωσε δικούς της τόνους στο τραγούδι: περισσότερο μελωδικούς, πιο ανατολίτικους, με μπόλικο παράπονο.
Οι ρεμπέτες της Θεσσαλονίκης (π.χ. Γιοβάν Τσαούς) έδωσαν ξεχωριστό στίγμα, που διαφοροποιήθηκε από τον «πειραιώτικο» ήχο.
Γειτονιές που έγιναν τραγούδι
Το ρεμπέτικο είναι το παιδί των τόπων του:
➤ του Πειραιά που το γέννησε,
➤ της Δραπετσώνας που το πόνεσε,
➤ και της Θεσσαλονίκης που του έδωσε φωνή βυζαντινή και ανατολίτικη.
Είναι οι γειτονιές όπου ο λαός έμαθε να μετατρέπει τη δυστυχία σε τέχνη και να τραγουδάει τον καημό του με πείσμα και περηφάνια.
Αφήστε μια απάντηση