Πηγή: Έμυ Ντούρου – Documento
Ο συγγραφέας Μπασίμ Καντάκτζι (γενν. 1983) ήταν ένας από τους περίπου 2.000 Παλαιστίνιους κρατουμένους που απελευθερώθηκαν πριν από λίγες μέρες στο πλαίσιο της συμφωνίας της κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας. Συνελήφθη το 2004 σε ηλικία 21 ετών και καταδικάστηκε από ισραηλινό δικαστήριο στα πρότυπα του απαρτχάιντ σε τρις ισόβια για τη συμμετοχή του –σύμφωνα με το κατηγορητήριο– σε θανατηφόρα βομβιστική επίθεση στο Τελ Αβίβ. Είκοσι χρόνια μετά, κι ενώ ήταν ακόμη κρατούμενος, τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Αραβικής Μυθοπλασίας (IPAF) για το μυθιστόρημά του «Μια μάσκα στο χρώμα του ουρανού», το οποίο έγραψε μέσα από τις ισραηλινές φυλακές.
«Γράφει πριν από την καταμέτρηση των κρατουμένων και πριν ο φύλακας αρχίσει να κάνει φασαρία, πράγμα το οποίο έχει την επιδεξιότητα να βρίσκει νέους τρόπους να το κάνει», περιγράφει ο αδερφός του Γιούσεφ. Το «Μια μάσκα στο χρώμα του ουρανού» μεταφράστηκε πριν από λίγο καιρό στα ελληνικά από την Πέρσα Κουμούτση –μία από τις σημαντικότερες μεταφράστριες μεταξύ αραβικής και ελληνικής γλώσσας– για τη σειρά Κάλλιστος του εκδοτικού οίκου Σάλτο που για άλλη μια φορά αποδεικνύει ότι έχει ευαίσθητες κεραίες για όσα συμβαίνουν στον κόσμο μας σήμερα.
Στο μυθιστόρημα του Καντάκτζι ο αναγνώστης ακολουθεί την πορεία του Νουρ, ενός Παλαιστίνιου αρχαιολόγου που ζει σε έναν προσφυγικό καταυλισμό στη Ραμάλα, με όσα σημαίνει αυτό για τις συνθήκες διαβίωσης και τις απαγωγές Παλαιστινίων. Όταν ο Νουρ βρίσκει τυχαία μια ταυτότητα Ισραηλινού αποφασίζει να τη χρησιμοποιήσει και να ζήσει τη ζωή ενός άλλου. Έτσι αποκτά πρόσβαση σε μέρη που ποτέ δεν θα είχε και γίνεται μέλος μιας αρχαιολογικής ανασκαφής σε έναν από τους εποικισμούς των Ισραηλινών. Σύντομα η αντίληψή του περί της ταυτότητά του θα κλονιστεί καθώς πλέον αρχίζει να βλέπει τον κόσμο από την απέναντι πλευρά. Από το βιβλίο του Καντάκτζι περνούν τα μεγάλα θέματα που συνθέτουν το παλαιστινιακό ζήτημα, μέσα από μια λιτή και ουσιαστική αφήγηση.
Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, αυτή τη φορά σε μετάφραση του Νασίμ Αλάτρα που γνωρίζει πολύ καλά την ιστορία της περιοχής, κυκλοφορεί επίσης η συλλογή διηγημάτων «Από τη γη των πικραμένων πορτοκαλιών» του Γασσάν Καναφάνι ο οποίος θεωρείται σύμβολο του παλαιστινιακού αγώνα. Ο Παλαιστίνιος συγγραφέας που γεννήθηκε το 1936 στην πόλη Άκκα έζησε τη Νάκμπα σε ηλικία 12 ετών, όταν εκείνος και η οικογένειά του εκτοπίστηκαν από τους σιωνιστές. Έζησε στη Συρία, στο Κουβέιτ και στον Λίβανο και δολοφονήθηκε το 1972 από τη MOSSAD, την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών του Ισραήλ – τοποθετήθηκαν τρία κιλά εκρηκτικά στο αυτοκίνητό του, στο οποίο επέβαινε με τη δεκαεπτάχρονη ανιψιά του.
Ο Έντουαρντ Σαΐντ θεωρούσε ότι η πεζογραφία του Καναφάνι, στην οποία συνενώνεται το πολιτικό με το προσωπικό, αποτελεί μορφή αντίστασης: «Οι ιστορίες του δεν είναι απλές αφηγήσεις αλλά πράξεις προκλητικές ενάντια στη διαγραφή. Δεν είναι απλά συγγραφέας, ήταν ένας διανοούμενος-μαχητής, κάποιος που κατανοούσε ότι ο πολιτισμός είναι πεδίο μάχης». Ο Ελιάς Χούρι θεωρούσε ότι ο Καναφάνι είναι οι αρχές της παλαιστινιακής λογοτεχνίας, «ο δάσκαλος όλων μας». Στα διηγήματα της συλλογής η λογοτεχνία και το συνολικό έργο του Καναφάνι «αντικατόπτριζαν πάντα τη ζωή του και τη ζωή των ανθρώπων» όπως επισημαίνει ο Νασίμ Αλάτρας στην εισαγωγή του βιβλίου που περιλαμβάνει 20 από τα 64 διηγήματα που γράφτηκαν από το 1959 έως το 1962 – εξαιρετικά διαφωτιστικές για την κατανόηση των προσώπων, του τόπου και της εποχής είναι οι εκτενείς σημειώσεις του μεταφραστή.
Τα πορτοκάλια της Γιάφας ήταν στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα το πιο διάσημο εξαγωγικό προϊόν της Παλαιστίνης. Έπειτα από τη Νάκμπα (τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων το 1948), τα πορτοκάλια από σύμβολο της παλαιστινιακής γης και της γονιμότητας έγιναν η υπενθύμιση της χαμένης πατρίδας και της αντίστασης. Γύρω από αυτή τη θεματική περιστρέφονται τα διηγήματα του Καναφάνι, όπως άλλωστε και το «Άνθρωποι στον ήλιο» (εκδ. Καστανιώτη, μτφρ. Νασίμ Αλάτρας). Η νουβέλα που εκδόθηκε το 1962 εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια της Νάκμπα και ακολουθεί την πορεία τριών Παλαιστινίων οι οποίοι περνούν κρυφά από τον Λίβανο στο Κουβέιτ αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.
Το πορτοκάλι έχει χρησιμοποιηθεί ως σύμβολο και από άλλους συγγραφείς και ποιητές όλες αυτές τις δεκαετίες. Για τον Μαχμούντ Νταρουίς συμβολίζει την πατρίδα που χάθηκε μαζί με την παιδική αθωότητα:
«Βροχή απαλή φθινοπώρου μακρινού
και τα παράθυρα λευκά… λευκά
ο ήλιος πορτοκαλεώνας στο ηλιοβασίλεμα
κι εγώ κλεμμένο πορτοκάλι»
γράφει στο ποίημα «Βροχή απαλή φθινοπώρου μακρινού» από τη συλλογή «Τα πουλιά πεθαίνουν στη Γαλιλαία» (1969), ενώ στο «Ο δρόμος για τη Δαμασκό» από τη συλλογή «Απόπειρα αριθμός 7» (1973) –και τα δύο περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Δεν μου ανήκω» (εκδ. Καστανιώτη, μτφρ. Αγγελική Σιγούρου) διαβάζουμε:
«Γίνε η Δαμασκός
και δεν θα διαβούν!
απ’ το πορτοκαλί ξεκινά το πορτοκάλι
κι απ’ τη σιωπή της ξεκινά το χθες
ή γεννιέται ο τάφος»
Αφήστε μια απάντηση