5 Και Πλαστήρας και Παπάγος

image002Ο Αλέξανδρος Παπάγος στηρίχτηκε από το Συγκρότημα όταν αποφάσισε να πολιτευτεί.

Η ΠΙΟ ΑΝΑΠΑΝΤΕΧΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ του Δημητρίου Λαμπράκη υπήρξε χωρίς αμφιβολία η υποστήριξη της λύσης Παπάγου το 1951-1952. Για το Συγκρότημα που είχε πάντοτε εμφανιστεί ως θεματοφύλακας του βενιζελισμού και εν συνεχεία ο εμπνευστής κεντρώων πολιτικών σχηματισμών, η επιλογή αυτή ξαφνιάζει μέχρι και σήμερα. Υπάρχει βέβαια και η μαρτυρία του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, σύμφωνα με την οποία είχε αναπτυχθεί «πολύ φιλικός προσωπικός δεσμός μεταξύ Παπάγου και Δημητρίου Λαμπράκη».1 Μάλιστα, κατά το συνήθειό του, ο Λαμπράκης δεν περιορίστηκε στη στήριξη, αλλά «πήρε μέρος στην προετοιμασία και την άνοδο του Ελληνικού Συναγερμού στην εξουσία».2

Η εμπλοκή του Λαμπράκη στην ανάδειξη του Παπάγου σε πολιτικό ηγέτη εξιστορείται από τον Ανδρέα Παπανδρέου στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο που εκδόθηκε την περίοδο της δικτατορίας στο εξωτερικό: «Η Βουλή διαλύθηκε στις 30 Ιουλίου 1951 και προκηρύχθηκαν εκλογές για την 9η Σεπτεμβρίου 1951.0 Παπάγος αμέσως ανακοίνωσε την απόφασή του να πολιτευτεί και να συμμετάσχει στις εκλογές. Σχεδόν ταυτόχρονα, οι Στεφανόπουλος και Κανελλόπουλος ανήγγειλαν τη διάλυση του Λαϊκού Ενωτικού Κόμματος και την προσχώρησή τους στο κόμμα που ίδρυε ο στρατάρχης. Ο κύβος ερρίφθη. Το σχέδιο του Πιουριφόι για την ανανέωση της Δεξιάς είχε αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά, αν και κάτω από σχετικά δυσμενείς συνθήκες, γιατί η εχθρότητα μεταξύ βασιλιά Παύλου και Παπάγου έγινε πιο οξεία μετά την προσπάθεια του τελευταίου να περιλάβει φιλοβασιλικά συνθήματα στο πρόγραμμά του, που έμμεσα αναμείγνυαν το Στέμμα στην εκλογική αναμέτρηση. Εκτός από τον Κανελλόπουλο και τον Στεφανόπουλο, προσχώρησε στον Παπάγο και ο αρχηγός του Νέου Κόμματος Σπύρος Μαρκεζίνης. Και οι τρεις όμως αντιπροσώπευαν την “πεφωτισμένη” Δεξιά, και αυτό δεν ικανοποιούσε τους Αμερικανούς στην Ελλάδα, που ήλπιζαν πως η είσοδος του Παπάγου στην πολιτική θα αποτελούσε την απαρχή της δημιουργίας ενός μεγάλου πολιτικού οργανισμού που θα περιλάμβανε τις πολιτικές δυνάμεις από τη Δεξιά ώς το Κέντρο. Στις κρίσιμες αυτές ώρες, ο Δημήτρης Λαμπράκης, εκδότης των κεντρώων εφημερίδων “Το Βήμα” και “Τα Νέα”, έριξε την υποστήριξή του στον Παπάγο. Ο Λαμπράκης δεν ήταν μόνο εκδότης, ήταν και σημαντικός παρασκηνιακός πολιτικός παράγοντας στις τάξεις του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Η εκπληκτική αυτή πολιτική στροφή προμηνούσε μετεκλογική συνεργασία μεταξύ των Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου και του Παπάγου σε περίπτωση που ο τελευταίος δεν κατόρθωνε να αποσπάσει απόλυτη πλειοψηφία στις εκλογές».3

1Οταν για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 1951 διατύπωσε ο Παπάγος την πρόθεσή του να πολιτευθεί, το Συγκρότημα κράτησε επιφυλακτική θέση. Αμέσως βέβαια το «Βήμα» φρόντισε να ξεκαθαρίσει ότι «δεν υπήρξε ποτέ κομματική εφημερίδα και θα διατηρήση και εις το μέλλον την απόλυτον ανεξαρτησίαν του, δηλαδή την πλήρη ελευθερίαν τον να κρίνη τα πολιτικά κόμματα». Πάει το παρελθόν του Λαμπράκη ως κομματάρχη των Φιλελευθέρων. Με τη δήλωση του Παπάγου ότι κατεβαίνει στις εκλογές, ο Λαμπράκης φροντίζει να κρατά ίσες αποστάσεις μεταξύ των τριών «εθνικοφρόνων» παρατάξεων της περιόδου: του Ελληνικού Συναγερμού (Αλ. Παπάγος), των Φιλελελευθέρων (Σ. Βενιζέλος) και της ΕΠΕΚ (Ν. Πλαστήρας). Σκοπός του να επιτευχθεί κάποια συμμαχία μεταξύ τους και κυρίως «να αποκλεισθούν από την νέαν Βουλήν όχι μόνον ο Κομμουνισμός, αλλά και τα ασήμαντα μικρά κόμματα των οποίων η παρουσία επενεργεί διαλυτικώς και αποσυνθετικώς, και διευκολύνει διά της ακυβερνησίας την κομμουνιστικήν διείσδυσιν».4

Η στάση του Λαμπράκη ξένισε τους πάντες και ο ίδιος υποχρεώθηκε να δικαιολογηθεί με κάθε τρόπο. Η αρθρογραφία των εφημερίδων του μιλά για «ομαδικά πυροβόλα της έξαλλης συκοφαντίας» τα οποία «εκπυρσοκροτούν και πάλιν εναντίον του “Βήματος”, εξαιτίας της στάσεως την οποίαν έλαβε μετά την αναγγελίαν της καθόδου του Στρατάρχου κ. Παπάγου εις την πολιτικήν». Το επιχείρημα του Λαμπράκη είναι ότι «όσα υποστηρίζει το “Βήμα” είναι φανερά και δημόσια, και απευθύνονται καθημερινώς προς τον ελληνικόν λαόν, μόνον αρμόδιον να τα κρίνη- Και αυτός τα επεδοκίμασε και αυτήν την φοράν όπως και πάντοτε. Διότι γνωρίζει ότι δεν προέρχονται ούτε από “σκοτεινούς υπολογισμούς” ούτε από “ταπεινά ελατήρια”, αλλά μόνον από τας εκ παραδόσεως ιδεολογικός τάσεις του “Βήματος” και από την προσήλωσή του όχι προς τα συμφέροντα των προσώπων ή των κομμάτων, αλλά προς τα συμφέροντα και τας ανάγκας της ελληνικής ολότητος. Και ασφαλώς, από της απόψεως αυτής η κάθοδος του κ. Παπάγου εις την πολιτικήν ζωήν δεν πρόκειται να είναι επιζήμια. Επιζήμια δύναται να είναι εις την προσωπικήν ησυχίαν και εις το παλαιόν γόητρον του Στρατάρχου, ασφαλώς όμως θα φέρη σημαντικήν ωφέλειαν εις την ελληνικήν πολιτικήν ζωήν, εάν η κίνησις του κ. Παπάγου προσλάβη και διατηρήση μέχρι τέλους τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ιδικής του φυσιογνωμίας, δηλαδή την ευπρέπειαν, την τάξιν και την εντιμότητα».5

Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951, το Συγκρότημα φρόντισε να τηρήσει τα προσχήματα, κρατώντας μια στάση ίσης απόστασης από τα τρία «εθνικόφρονα» κόμματα. Αλλά με κάθε ευκαιρία έστελνε το μήνυμα ότι απεκδύεται τους παραδοσιακούς του δεσμούς με το κόμμα των Φιλελευθέρων: «Δεν συνδεόμεθα με τους Φιλελευθέρους με κανένα δεσμό κομματικής φύσεως που να μας υποχρεώνη να συνηγορήσωμεν ειδικώς υπέρ αυτών. Περιοριζόμεθα να διαπιστώσωμεν τα πράγματα. Αναγνωρίζομεν ότι ούτε η σημερινή ηγεσία του κόμματος, ούτε οι επιτελικοί του παράγοντες είναι του βάρους και της αποδόσεως ενός Ελευθερίου Βενιζέλου και των μεγάλων συνεργατών του της πρώτης περιόδου του βίου τον κόμματος».6

Το «άδειασμα» των Φιλελευθέρων και η ένταξη στη Δεξιά αιφνιδίασε ακόμα και τους πιο στενούς συνεργάτες του Λαμπράκη. Σύμφωνα με την αφήγηση του Μιχάλη Κυριακίδη, «μας κάλεσε όλους τους στενούς του συνεργάτες, τον Συριώτη, τον Φτέρη, τον Κοτσαρίδα και άλλους». Και τους είπε τα εξής: «Για πρώτη φορά στη σταδιοδρομία μας, τη δημοσιογραφική, αισθάνομαι ότι το επιτελείο μου δεν είναι κοντά μου. Σέβομαι τη γνώμη σας, αλλά θα δικαιωθώ».7 Και για να μη μείνει αμφιβολία για το πόσο «σεβόταν τη γνώμη τους», φρόντισε να τοποθετήσει στις εκλογικές λίστες του Παπάγου έναν απ’ αυτούς, τον Γεράσιμο Λύχνο.

Εναν χρόνο αργότερα, η εύθραυστη συμμαχική κυβέρνηση Πλαστήρα κατέρρευσε. Ο Λαμπράκης ήταν πλέον ελεύθερος να στηρίξει ανοιχτά τον Παπάγο και τη Δεξιά. Διαβάζουμε και πάλι στο βιβλίο του Ανδρέα Παπανδρέου: «Στις 9 Οκτωβρίου 1952 ο Πλαστήρας υπέβαλε την παραίτησή του και προκηρύχθηκαν εκλογές για τη 16η Νοεμβρίου. Τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές, 24 βουλευτές και πολιτευτές του Κέντρου, υπό την καθοδήγηση του Λαμπράκη, προσχώρησαν στον Ελληνικό Συναγερμό του Παπάγου».8 Στις εκλογές κέρδισε ο Παπάγος και σχηματίστηκε η κυβέρνηση που επιθυμούσαν οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ. Μάλιστα στην κυβέρνηση Παπάγου, σύμφωνα με τον Ανδρέα Παπανδρέου, υπήρξε και προσωπικός τοποτηρητής του Δ. Λαμπράκη, ο Εμμανουήλ Τσουδερός.9

image004Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε ο τρόπος που απαντούσε στους επικριτές του από το Κέντρο ο Λαμπράκης και κυρίως η υποστήριξη που παρείχε στην πρώτη αυτή «αποστασία», δηλαδή τους πολιτευτές που εγκατέλειψαν τον Σ. Βενιζέλο και βρήκαν θαλπωρή στον Συναγερμό: «Συνεχίζεται με λύσσαν από τας εφημερίδας του τέως Κέντρου η επίθεσις κατά των εξήντα μέχρι της στιγμής Φιλελευθέρων πολιτευτών, οι οποίοι είχαν το θάρρος να εγκαταλείπουν την παλαιάν Φιλελευθέραν και Δημοκρατικήν Παράταξιν και να ενταχθουν εις το ανανεωτικόν πολιτικόν κίνημα του Στρατάρχου Παπάγου. […] Δεν αρκεί να φέρη κανείς εκ κληρονομικότητας το όνομα του “Βενιζελικού”, διά να είναι και εις την πραγματικότητα Βενιζελικός»10

Τις παραμονές των εκλογών οι εφημερίδες του Συγκροτήματος μετατρέπονται σε φανατικούς υποστηρικτές του Παπάγου, τον οποίον προβάλλουν ως μοναδικό σωτήρα της Ελλάδας: «Ο Στρατάρχης Παπάγος είναι ο μόνος Ελλην σήμερα, που δύναται να αναλάβη με αισιόδοξον προοπτικήν τον δύοκολον αγώνα της σωτηρίας τον Εθνους και τον αστικού καθεστώτος. […] Οι άλλοι, ας ομιλούν όσον θέλουν από τους εξώστας περί “Κοινωνικής Δικαιοσύνης”. Κανείς δεν τους πιστεύει, διότι ως Κυβερνήται απέδειξαν ότι δεν είναι εις θέσιν να την πραγματοποιήσουν».11

Σύμφωνα με την πολιτική κατάταξη των εφημερίδων που έχει συντάξει ο Μανώλης Χαιρετάκης, το «Βήμα» εξακολούθησε να στηρίζει τη Δεξιά τα επόμενα χρόνια, ενώ στράφηκε στο Κέντρο από το 1956. Τα «Νέα» πραγματοποίησαν τη στροφή έναν χρόνο νωρίτερα.12 Πάντως την κρίσιμη στιγμή που ο Παύλος Γκλίξμπουργκ έχρισε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή πρωθυπουργό, μόλις πέθανε ο Παπάγος, τον Οκτώβριο του 1955, το Συγκρότημα φρόντισε να δικαιολογήσει την ωμή παρέμβαση των Ανακτόρων: «Οσοι, επί τη αναγγελία της εντολής σχηματισμού κυβερνήσεως εις τον κ. Καραμανλήν, ωμίλησαν, υπό το κράτος των πρώτων εντυπώσεων και υπό την επήρειαν αδικαιολογήτου εκνευρισμού περί βασιλικού “πραξικοπήματος”, υπέπεσαν εις προφανή υπερβολήν. Πραξικόπημα δεν έγινεν. Ο Βασιλεύς ενήργησεν σύμφωνα με το Σύνταγμα. […] Ο κ. Καραμανλής υπήρξε κατά γενικήν αναγνώρισιν ένας απολύτως επιτυχών υπουργός, ένας αληθινός πραγματοποιός, ο οποίος παλαιών προς μύρια εμπόδια, κατώρθωσε με την δραστηριότητα του και την επιβολήν του, να πλουτίση την Ελλάδα με εκτεταμένα και μεγάλης κλίμακος δημόσια έργα, τα οποία θα μείνουν. Ελπίζομεν και ως Πρωθυπουργός να δώση τα ίδια δείγματα επιβολής και δραστηριότητος, ώστε να εξαγάγη τον κρατικόν μηχανισμόν από την νάρκην, εις την οποίαν είχε τελευταίως βυθισθή».13 

1. Σπύρος Λιναρδάτος, Από τον Εμφύλιο στη Χούντα, τ. Β’ (1952-1955), εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα 1978, σ. 74. ι
2. Στο ίδιο, τ. Γ’ (1955-1961), εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα 1978, σ. 251. (
3. Ανδρέας Παπανδρέου, Η Δημοκρατία στο απόσπασμα, εκδ. Λιβάνπ, Αθήνα 2006 [1972], σ. 125-126.
4. «Ενώπιον της νέας καταστάσεως», εφ. Το Βήμα, 1.8.1951.
5. Στο ίδιο.
6. «Αι εκλογαί και οι Φιλελεύθεροι», εφ. Το Βήμα, 15.8.1951.
7. Τάκης Ψαράκπς, Εφημερίδες και δημοσιογράφοι, εκδ. Λιβάνπ, Αθήνα 1993, σ. 63.
8. Ανδρέας Παπανδρέου, Η Δημοκρατία…, ό.π„ σ. 131.
9. Στο ίδιο, σ. 133.
10. «Ηκουσαν την φωνήν του Βενιζέλου», εφ. Το Βήμα, 1.11.1952.
11. «Θα είναι η υστάτη προσπάθεια υπέρ του αστικού καθεστώτος», εφ. Το Βήμα, 11.11.1952.
12. Μανώλης Χαιρετάκης, «Ελληνικός ημερήσιος πολιτικός Τύπος και πολιτική επικοινωνία (1952-1984)», Διατριβή, Αθήνα 1985, σ. 259-260.
13. «Μόνον διά του λαού», εφ. Το Βήμα, 7.10.1955.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Μία απάντηση στο “5 Και Πλαστήρας και Παπάγος”

Γράψτε απάντηση στο Βαθύ Κόκκινο | 4 Αντίσταση έξω, δωσιλογισμός μέσα Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *