6 Ολίγη βία και ολίγη νοθεία

image002Καραμανλής και Παπανδρέου. Η πρώτη μεγάλη σύγκρουσή τους έγινε στις εκλογές του 1961. Το Συγκρότημα κράτησε πολιτική ίσων αποστάσεων πριν τις εκλογές (6/8/1961 και 22/9/1961)

Ο ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ TOY 1957 πέθανε ο Δημήτριος Λαμπράκης και τον διαδέχτηκε ο γιος του Χρήστος. Υστερα από λίγους μήνες διεξάχθηκαν βουλευτικές εκλογές. Το Συγκρότημα υποστήριξε το Κόμμα των Φιλελευθέρων, το οποίο όμως ήρθε τρίτο, μετά τη νικήτρια ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αλλά και την ΕΔΑ που αναδείχτηκε πρώτη φορά αξιωματική αντιπολίτευση. Η πρώτη αντίδραση του Χρ. Λαμπράκη ήταν να υποδείξει τον κομμουνιστικό κίνδυνο: «Το πολιτικός σοβαρώτερον συμπέρασμα από την χθεσινήν ετυμηγορίαν του ελληνικού λαού δεν είναι ότι έρχεται πρώτος ο Καραμανλής. Είναι ότι έρχεται εις τα μεγάλα αστικά κέντρα πανίσχυρος η ΕΔΑ και όχι ευκαταφρόνητος εις την ύπαιθρον. Αυτό πρέπει να κάμη τους Ελληνας να σκεφθούν διά το μέλλον – το άμεσον μέλλον».1

Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, η αρθρογραφία του Συγκροτήματος εξακολουθούσε να στρέφεται κατά της Αριστερός. Στόχος της ήταν να πείσει την ΕΡΕ να αλλάξει πολιτική, προκειμένου να ανακόψει την ενίσχυση της ΕΔΑ: «Το μήνυμα της 11ης Μαΐου είναι άκρως ανησυχητικόν διά το κοινωνικόν και εθνικόν μας μέλλον και θα πρέπει να αφύπνιση πολλάς συνειδήσεις εις τον τόπον μας. Απευθύνεται πρώτα εις τα κόμματα της Δεξιάς και γενικώς εις τα εθνικά κόμματα, διά να τους υπόδειξη τον δρόμον, τον οποίον οφείλουν εφεξής να ακολουθήσουν, αν δεν θέλουν να ίδουν κατακλυζομένην την Ελλάδα από την κομμουνιστικήν πλημμυρίδα. Απευθύνεται όμως και εις τους Ελληνας όσους αγαπούν τας ελευθερίας των και την Δημοκρατίαν, όσους σκέπτονται πράγματι ελληνικά και δεν θα ήθελαν να μεταβληθή η χώρα εις θλιβερόν δορυφόρον».2

Η πρώτη μεγάλη πολιτική δοκιμασία του νέου ισχυρού άνδρα του Συγκροτήματος υπήρξαν οι εκλογές του 1961 που έχουν μείνει στην Ιστορία ως οι εκλογές της βίας και της νοθείας, με δράστη το παρακράτος της Δεξιάς και των Ανακτόρων. Τουλάχιστον αυτή ήταν η πεποίθηση των δυνάμεων του Κέντρου και της Αριστερός, με αποτέλεσμα να εκδοθούν γι’ αυτές τις εκλογές μέσα σε λίγο καιρό δύο βιβλία με πανομοιότυπο τίτλο: «Μαύρη Βίβλος». Το ένα είχε εκδοθεί από την ΕΔΑ και το άλλο από την Ενωση Κέντρου. Από την επομένη άλλωστε αυτών των εκλογών ξεκίνησε ο λεγόμενος «ανένδοτος αγώνας» του Γεωργίου Παπανδρέου που οδήγησε το κόμμα του Κέντρου στην εξουσία.

Και το Συγκρότημα; Τι έκανε το Συγκρότημα εκείνη την κρίσιμη για τη δημοκρατία στιγμή; Είναι γεγονός ότι συστηματικά πριν από τις εκλογές του 1961 και όταν ήδη είχαν φανεί τα σημάδια των παρακρατικών μηχανισμών που είχαν τεθεί σε κίνηση, το Συγκρότημα πάσχιζε να πείσει την Ενωση Κέντρου ότι ο αντίπαλος δεν είναι η ΕΡΕ, αλλά η ΕΔΑ. Και με κάθε ευκαιρία επανέφερε ως πρόταση διεξόδου το παλιό μοντέλο διακυβέρνησης που είχε συλλάβει ήδη από τον Μεσοπόλεμο ο Δημήτριος Λαμπράκης, τη συγκυβέρνηση δηλαδή Κέντρου (Φιλελευθέρων, Βενιζελικών) και Δεξιάς (Λαϊκού Κόμματος, Συναγερμού, Βασιλικών).

Οταν συζητιόταν ο εκλογικός νόμος, το Συγκρότημα υποστήριξε ότι χρειάζεται να ενωθεί η «εθνικόφρων αντιπολίτευσις». «Η θέσις μας εναντίον της επαναλήψεως του ολέθριου πειράματος του λαϊκού μετώπου είναι σαφής». Με τα άρθρα του μάλιστα απαντούσε σε όσους το κατηγορούσαν ότι θεωρεί δεδομένη τη νίκη της ΕΡΕ: «Επεκριθήκαμεν και διά κάτι άλλο: ότι δηλαδή προδιαγράφομεν διά την εθνικόφρονα αντιπολίτευσιν την δευτέραν θέσιν ενώ η ιδία η αντιπολίτευσις διεκδικεί την πρώτην: Η επίκρισις είναι εντελώς άδικος διότι και ημείς από μακρού προωρίζαμε το Κέντρον διά την πρώτην θέσιν και όχι διά την δευτέραν. Από ρεαλισμόν όμως διηνκρινίσαμεν εις την προχθεσινήν μας ειδησεογραφίαν, ότι τα κόμματα της εθνικόφρονος αντιπολιτεύσεως οφείλουν, εις περίπτωσιν κατά την οποίαν δεν κατόρθωναν να καταλάβουν την πρώτην, να καταλάβουν τουλάχιστον την δευτέραν θέσιν και να μη την καταλάβη η ΕΔΑ, όπως συνέβη κατά τας παρελθούσας εκλογάς».3

Και όταν ανακοινώθηκε η διενέργεια εκλογών το φθινόπωρο, η αρθρογραφία του Συγκροτήματος στράφηκε και πάλι εναντίον της ΕΔΑ, κατηγορώντας την ως «ανθελληνικό» κόμμα: «Αι πιθανότητες δημιουργίας λαϊκού μετώπου έχουν τελευταίως μειωθεί εις το ελάχιστον. 0 λόγος είναι ότι εγενικεύθη εις τον πολιτικόν κόσμον της Ελλάδος και εις τον ελληνικόν λαόν η πεποίθησις ότι η Ακρα Αριστερά, η έστω και υπό το προσωπείον της ΕΔΑ εμφανιζομένη, απέδειξε τόσον παταγωδώς την δουλικήν της εξάρτησιν από πολιτικά και ιδεολογικά κέντρα ευρισκόμενα έξω των εθνικών συνόρων. […] Η ΕΔΑ τελεί υπό εξωελληνικήν αν όχι και ανθελληνικήν διενθυνσιν».4

Την ημέρα που ξεκίνησε επισήμως η προεκλογική περίοδος το «Βήμα» κράτησε στην πρώτη του σελίδα επιδεικτικά ίση απόσταση, με τον τίτλο «Η Ενωσις Κέντρου και η ΕΡΕ αρχίζουν εκλογικόν αγώνα». Και το κύριο άρθρο της εφημερίδας εξηγούσε: «Πιθανόν η ΕΔΑ, εκ λόγων εκλογικής τακτικής, είτε διότι θα έχη λάβει τοιαύτας οδηγίας έξωθεν, να θελήση να οξύνη την κατάστασιν διά προσωπικών επιθέσεων εναντίον ηγετικών παραγόντων της εθνικόφρονος Ελλάδος. Οι υποψήφιοι όμως των εθνικοφρόνων κομμάτων, δηλαδή του Κέντρου και της ΕΡΕ, επ’ ουδενί λόγω πρέπει να κάνουν το ίδιον. Οχι μόνον διότι το επιβάλλει η πολιτική και κοινωνική ευπρέπεια, αλλά κυρίως διότι το επιβάλλει η πολιτική σκοπιμότητα. Ενδέχεται πράγματι ο Ελληνικός Λαός να μη δώση την απόλυτον πλειοψηφίαν εις κανένα κόμμα. Εν τοιαύτη περιπτώσει και διά να μη ριφθή ο τόπος εις την δίνην νέων εκλογών θα χρειασθή να σχηματισθή μετεκλογικώς συμμαχική εθνικόφρων κυβέρνησις».5

image004Η Ενωση Κέντρου θεώρησε τις εκλογές του 1961 προϊόν βίας και νοθείας και εξέδωσε ειδική “Μαύρη Βίβλο”. Το Συγκρότημα επέλεξε να κρατήσει χαμηλούς τόνους. Κύριος αντίπαλος του εξακολουθούσε να είναι η Αριστερά. Και για να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι, άλλα έλεγαν τα “Νέα” (30/10/1961) και άλλα το “Βήμα” (30/10/1961, 31/10/1961, 2/12/1961, 27/5/1961)

Ο ίδιος ο Χρήστος Λαμπράκης υπέγραψε δυο μεγάλα προεκλογικά άρθρα, στα οποία ανέλυσε τις θέσεις αυτές, κάνοντας χρήση σιβυλλικών διατυπώσεων για τη στάση του μεταξύ Κέντρου και Δεξιάς. Ηταν κατηγορηματικός μόνο ως προς την ανάγκη να μην επαναληφθεί εκείνο που έγινε το 1958, να μην αναδειχθεί δηλαδή η ΕΔΑ αξιωματική αντιπολίτευση.6

Οταν τελικά εξαπολύθηκε σε όλη τη χώρα η τρομοκρατία το Συγκρότημα επέλεξε τη στάση του Ποντίου Πιλάτου. Αλλά επειδή δεν ήταν δυνατόν να εξυπηρετηθεί αυτή η επιλογή στο ίδιο έντυπο, ο Λαμπράκης αποφάσισε να ακολουθήσει κάπως διαφορετική γραμμή σε καθεμιά από τις δύο εφημερίδες του, έτσι ώστε και κάθε αναγνώστης να μένει ικανοποιημένος.

Αν διαβάσει κανείς τα «Νέα» της επομένης των εκλογών θα δει στον κύριο τίτλο ότι «θα καταγγελθή η εγκυρότης των εκλογών λόγω της απροκάλυπτης τρομοκρατίας». Και το κύριο άρθρο καταλήγει πως «αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων ότι δεν υπερέβαλλαν καθόλου τα κόμματα της Αντιπολιτεύσεως όταν, κατά την προεκλογικήν περίοδον, ωμιλούσαν περί αχαλινώτου τρομοκρατίας και όταν εκάλουν τον ελληνικόν λαόν εις νόμιμον άμυναν εναντίον των αυθαιρεσιών των οργάνων της διοικήσεως και των ανεύθυνων μπράβων».7

Αντίθετα το «Βήμα» προβάλλει τα αποτελέσματα ασχολίαστα. Αποδίδει στο Κέντρο την πρόθεση να τα αμφισβητήσει, αλλά τα σχετικά επιχειρήματα μένουν στα ψιλά. Στο κύριο άρθρο της η εφημερίδα προβάλλει ως βασική επιτυχία το γεγονός ότι μειώθηκε η δύναμη της ΕΔΑ και έπαψε να είναι αξιωματική αντιπολίτευση, θέση την οποία είχε καταλάβει μετά τις εκλογές του 1958: «Το πρώτον και βασικόν συμπέρασμα από τας μέχρι τούδε συγκεντρωθείσας πληροφορίας ως προς το αποτέλεσμα των εκλογών είναι ότι η ΕΡΕ έρχεται πρώτον κόμμα. Αλλά από απόψεως πολιτικής αξιολογήσεως, το σοβαρώτερον στοιχείον της λαϊκής ετυμηγορίας είναι η απώθησις της ΕΔΑ εις την τρίτην θέσιν [σ.σ. η τελευταία φράση είναι με κεφαλαία] και πολύ κάτω τον ποσοστού που είχε συγκεντρώσει εις τας εκ λογάς τον 1958. Είναι τούτο ένα εθνικώς βαρυσήμαντον αποτέλεσμα εις το οποίον συνετέλεσε κυρίως η ένωσις των κομμάτων τον Κέντρου και η ευθύτης του αγώνος τον οποίον τούτο διεξήγαγε. Ο ελληνικός λαός, εις το σύνολόν του, δεν ηθέλησε -ή δεν ηδυνήθη- να δώση εις το Κέντρον την πρώτην θέσιν, όπως τον ήξιζε. Ολοι εν τούτοις οι Ελληνες, ακόμη και εκείνοι που το κατεψήφισαν, είμεθα βέβαιοι ότι εις το βάθος της σννειδήσεώς των αναγνωρίζουν το μέγεθος της υπηρεσίας την οποίαν προσέφερεν εις το Εθνος με την σωστικήν τον παρεμβολήν. Ανεξαρτήτως των τελικών ποσοστών, είναι από τούδε βέβαιον ότι ο ελληνικός Λαός εξισφάλισεν εθνικόφρονα κυβέρνησιν όσον και εθνικόφρονα αντιπολίτευσιν, πράγμα το οποίον αι στήλαι αυταί σαφώς είχαν υποδείξει κατά την προεκλογικήν περίοδον και ως προς το οποίον αισθάνονται ιδιαιτέραν ικανοποίησιν ότι εδικαιώθησαν. Ο αντίκτυπος ως προς την λειτουργίαν του Κοινοβουλίου και γενικώτερα ως προς την στερεότητα των ελευθέρων θεσμών θα είναι και εκ του γεγονότος τούτου άμεσος. Διότι ο διάλογος μεταξύ της δρώσης Κυβερνήσεως και της ελεγχούσης Αντιπολιτεύσεως θα γίνεται εφεξής μεταξύ αυθυποστάτων και εθνικοφρόνων πολιτικών οργανισμών, που δεν λαμβάνουν οδηγίας από φανεράς ή αφανείς πηγάς ευρισκομένας έξω των συνόρων της Ελλάδος, αλλά καθορίζουν την πολιτικήν των κατ’ εκτίμησιν του εθνικού συμφέροντος και μόνον».8

Μάλιστα την επομένη το «Βήμα» αισθάνθηκε υποχρεωμένο να επικρίνει και ως μικρόψυχους όσους αμφισβητούσαν το αποτέλεσμα των εκλογών: «Τα τελικά αποτελέσματα των εκλογών δίδουν εις τον Αρχηγόν της ΕΡΕ κ. Καραμανλήν πλειοψηφίαν κυριολεκτικώς παταγώδη, ομοίαν της οποίας δεν είχε κατορθώσει να συγκεντρώση ούτε αυτός ο στρατάρχης Παπάγος. Η αναγνώρισις της εκτάσεως της νίκης του κ. Καραμανλή αποτελεί πράξιν ευθύτητος και διά τον λόγον αυτόν είναι η αναγνώρισις αυτή καθολική εκ μέρους όλων της καλής πίστεως πολιτών.

Εγιναν βέβαια εις τας μακρυνάς ιδία περιοχής υπερβασίαι τον κρατικού μηχανισμού αι οποίαι είναι απαράδεκτοι εις μίαν γνησίαν και αληθινήν Δημοκρατίαν. Ομως από τους τελικούς αριθμούς καθίσταται φανερόν ότι και αν δεν εγίνοντο, πάλιν η ΕΡΕ θα είχε κερδίσει τας εκλογάς με μικροτέραν ίσως κατά τι πλειοψηφίαν, με αρκετήν όμως πάντως διά να σχηματίση αντοδύναμον και σταθεράν κυβέρνησιν».9

Αυτή η απόκλιση της γραμμής μεταξύ της πρωινής και της απογευματινής εφημερίδας του Συγκροτήματος είναι από τότε κάτι συνηθισμένο, με στόχο να εκφράζεται πολιτικά όσο μεγαλύτερο φάσμα αναγνωστών, αλλά και να συγκαλύπτεται η διαχρονική ταύτιση με κυβερνήσεις που δεν συνάδουν με την «κεντρώα» και «φιλελεύθερη» βιτρίνα τους. Μη φανταστεί βέβαια κανείς ότι αυτή η απόκλιση έφτανε σε σημείο αντίθεσης ή σαφούς ρήξης. Τη δεύτερη μέρα μετά τις εκλογές τα «Νέα» έχουν ήδη υποβιβάσει στην τέταρτη θέση της πρώτης σελίδας τους την καταγγελία της εκλογικής βίας και νοθείας, ενώ σπεύδουν και να μεταδώσουν την είδηση πως είναι «ανακριβής η φήμη ότι η Ενωσις Κέντρου θα απόσχη της νέας Βουλής».10

Και ένα σημείο επίσης σημαντικό: όλοι οι τίτλοι και τα σχόλια που αναφέρονται στην προεκλογική τρομοκρατία και στην αμφισβήτηση του αποτελέσματος αποδίδονται συστηματικά στην αντιπολίτευση. Κατονομάζονται ως καταγγέλλοντες η Ενωση Κέντρου, η ΕΔΑ ή ακόμα και ο «ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας», Οι ίδιες οι εφημερίδες και οι ρεπόρτερ του Συγκροτήματος εμφανίζονται αμέτοχοι, λες και δεν μπορούσαν να ερευνήσουν με τις δικές τους δυνάμεις το αν ευσταθούν οι καταγγελίες αυτές.
Μόνο μετά την επίσημη ανακοίνωση του Γεωργίου Παπανδρέου ότι το αποτέλεσμα των εκλογών είναι «προϊόν βίας, πιέσεων και νοθείας», θα αποφασίσουν τα «Νέα» να προβάλουν ως κύριο τίτλο την καταγγελία του.

image006Τη στιγμή που κορυφωνόταν ο Ανένδοτος τον Μάιο του 1962, το Συγκρότημα άδειασε τον Γεώργιο Παπανδρέου

Είχαν περάσει ήδη 17 μέρες από τη διενέργεια των εκλογών. Αλλά και τότε ακόμα η εφημερίδα απέφυγε να υιοθετήσει στο κύριο άρθρο της την ουσία των καταγγελλόμενων. Και την επομένη περιορίστηκε στην έκκληση «να τιμωρηθούν δεόντως τα παρεκτραπέντα κρατικά όργανα», λες και λειτούργησαν εκτός διατεταγμένης υπηρεσίας.12 Οσο για το «Βήμα», ακολούθησε κι αυτό την ίδια γραμμή, επισημαίνοντας ως αρνητικό ότι «αι πιέσεις, εκεί όπου ησκήθησαν, δεν εστράφησαν μόνον κατά της Ακρας Αριστερός, αλλά είχαν ως στόχον των, ιδία κατά τας τελευταίας προ των εκλογών ημέρας, και την Ενωσιν Κέντρου».13 Προφανώς αν περιοριζόταν η βία και η νοθεία κατά της ΕΔΑ δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα.

Η ίδια γραμμή ακολουθήθηκε από το Συγκρότημα ακόμα και μετά την κήρυξη του Ανένδοτου Αγώνα. Με κάθε ευκαιρία, η αρθρογραφία -του «Βήματος» κυρίως- υπενθυμίζει το ποιος είναι ο κύριος εχθρός. Και ιεραρχεί ως εξής τους πολιτικούς στόχους της Ενωσης Κέντρου: «Πρώτον, να διατρανωθεί η ενότης της, […] δεύτερον να υπογραμμισθή το αγεφύρωτον χάσμα που χωρίζει το Κέντρον από την Ακραν Αριστερήν και τρίτον να διατυπωθή η τακτική τον αγώνος […] προς πλήρη εκκαθάρισιν τον ζητήματος των κρουσμάτων νοθείας και άλλων ανωμαλιών κατά τας εκλογάς». Και αφού απορρίπτει μετά βδελυγμίας τις πληροφορίες ότι η Ενωση Κέντρου προτίθεται να θέσει πολιτειακό ζήτημα, το άρθρο καταλήγει ότι «το Κέντρον είναι σήμερον ο μόνος τιμητής των δυο άκρων».14 ·

Τη στιγμή, μάλιστα, που κορυφωνόταν ο Ανένδοτος με την ομιλία του αρχηγού της Ενωσης Κέντρου στη Θεσσαλονίκη, τον Μάιο του 1962, το Συγκρότημα επέλεξε να ζητήσει το χαμήλωμα των τόνων, αδειάζοντας έτσι ανοιχτά τον Γεώργιο Παπανδρέου. «Ποίον θα ωφελήση η έντασις εις τας σχέσεις Κυβερνήσεως και Αντιπολιτεύσεως συνεπεία της αμφισβητήσεως του αποτελέσματος των εκλογών; Μήπως την προσπάθειαν της οικονομικής αναπτύξεως; Μήπως την προσπάθειαν της προσελκύσεως ξένων κεφαλαίων εις την Ελλάδα; [,..] Ή μήπως την Κυβέρνησιν και αυτήν την Αντιπολίτευσιν; Ασφαλώς κανένα. […] Ιδού διατί πρέπει πανταχόθεν να καταβληθή προσπάθεια να μην αυξηθή και περαιτέρω η έντασις εις τας σχέσεις μεταξύ των εθνικών κομμάτων και αντιθέτως να μειωθή κατά την διάρκειαν των κοινοβουλευτικών διακοπών διά να προετοιμασθή ψυχολογικώς το έδαφος προς αναζήτησιν και εξεύρεσιν τιμίας λύσεως εις το πολιτικόν μας θέμα».15

1. «Πρώτα συμπεράσματα», εφ. Το Βήμα, 12.5.1958.
2. «Είναι σεβαστή η κρίσις ίου αλλά πιστεύομεν ότι επλανήθη», εφ. Το Βήμα, 13.5.1958.
3. «Η εθνικόφρων αντιπολίτευσις και το εκλογικόν», εφ. Το Βήμα, 14.4.1961.
4. «Αποκλείεται συγκρότησις σοβαρού λαϊκού μετώπου», εφ. Το Βήμα, ■ 6.8.1961.
5. «0 τόνος ίου αγώνος», εφ. Το Βήμα, 22.9.1961.
6. Εφ. Το Βήμα, 30.9 και 8.10.1961.
7. «Η μόνη εξήγηοις», εφ. Τα Νέα, 30.10.1961.
8. «0 λαός εψήφισεν εθνικήν κυβέρνησιν και αντιπολίτευσιν», εφ. Το
Βήμα, 30.10.1961.
9. «Με πυξημένας ιας ευθύνας της», εφ. Το Βήμα, 31.10.1961.
10. «Η Ενωσις Κέντρου συγκεντρώνει στοιχεία διά να καταγγείλπ την βίαν και νοθείαν», εφ. Τα Νέα, 31.10.1961.
11 «Προϊόν βίας, πιέσεων και νοθείας είναι το αποτέλεσμα των εκλογών κατήγγειλε σήμερα ο κ. Παπανδρέου», εφ. Τα Νέα, 16.11.1961.
12. «Αυτά απαιτούνται», εφ. Τα Νέα, 17.11.1961.
13. «Τα πρώτα συμπεράσματα μετά τας καταγγελίας του Κέντρου», εφ. Το Βήμα, 17.11.1961.
14. «Ηνωμένοι εις τον σθεναρόν αγώνα υπέρ της Δημοκρατίας», εφ. Το Βήμα, 2.12.1961.
15. «Αι προϋποθέσεις διά την λύσιν του πολιτικού μας προβλήματος», εφ. Το Βήμα, 27.5.1962.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Μία απάντηση στο “6 Ολίγη βία και ολίγη νοθεία”

Γράψτε απάντηση στο Βαθύ Κόκκινο | 5 Και Πλαστήρας και Παπάγος Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *