Χούντα είναι ας περάσει

image002Η ηγεσία της χούντας χαμογελά. Το Συγκρότημα συμπαρίσταται στην “Εθνική Κυβέρνηση” μετά το αντικίνημα του Κωνσταντίνου (14/12/1967)

ΕΙΝΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ ότι ανεξάρτητα από τους χειρισμούς του Λαμπράκη στα παρασκήνια της πολιτικής ζωής, οι εφημερίδες του αγοράζονταν από τους οπαδούς του Κέντρου και απευθύνονταν στη λεγάμενη «δημοκρατική παράταξη», στη μερίδα εκείνη δηλαδή των πολιτών που είχε σφυρηλατήσει δεσμούς ενότητας την περίοδο του Ανένδοτου Αγώνα. Χάρη στον εκδοτικό ανταγωνισμό με την «Ελευθερία», η οποία εκπροσωπούσε την «Αποστασία» των Κόκκα-Μητσοτάκη, ο Λαμπράκης μπορούσε να καλύπτει την υπονόμευση της Ενωσης Κέντρου κάτω από τον μανδύα του ενωτικού και του ρεαλιστή.

Με την κήρυξη της δικτατορίας βρέθηκε μεταξύ των στόχων των πραξικοπηματιών. Και ενώ ο ίδιος δεν ανέστειλε την κυκλοφορία των εφημερίδων του, είχε πολύ σκληρότερη αντιμετώπιση από τις στρατιωτικές αρχές σε σχέση με την Ελένη Βλάχου, η οποία επιδεικτικά διέκοψε την κυκλοφορία των δικών της. Η Βλάχου συνελήφθη στις 28.9.1967 και στις 4.10.1967 τέθηκε υπό επιτήρηση, έως ότου αναχωρήσει για το εξωτερικό. Αντίθετα ο Χρ. Λαμπράκης, ο οποίος κρύφτηκε μετά την κήρυξη του πραξικοπήματος, συνελήφθη στις 2.6.1967 σε φιλικό του σπίτι από την ασφάλεια «και έκτοτε κρατούνταν σε απομόνωση στη Σχολή Χωροφυλακής στο Μαρούσι, σε συνθήκες κράτησης, κατά τα φαινόμενα, ιδιαίτερα επαχθείς».1

Είναι γεγονός ότι οι δικτάτορες επιθυμούσαν διακαώς να εξακολουθήσουν την έκδοσή τους οι μεγάλες εφημερίδες. Την αγωνία τους περιγράφει στις αναμνήσεις της η Ελένη Βλάχου, η οποία εξηγεί και τη σχετικά καθυστερημένη σύλληψή της. Ηδη στις 25.4.1967 την επισκέφτηκε ο Παττακός και της ζήτησε να εκδώσει αμέσως τις εφημερίδες της, υποσχόμενος ότι η λογοκρισία θα αρθεί πολύ γρήγορα. Ακολούθησε σε λίγες μέρες ο Παπαδόπουλος, ο οποίος με διαδοχικές επισκέψεις στην αρχή την καλόπιασε, της ορκίστηκε «στη στρατιωτική του τιμή» ότι θα άρει τη λογοκρισία και στο τέλος την απείλησε, με τον ίδιο στόχο. Στην τελευταία επίσκεψή του στο σπίτι της Βλάχου τον Ιούνιο του 1967, ο Παπαδόπουλος ήταν ο γνωστός δικτάτορας: «Θα σας αναγκάσω να εκδώσετε τις εφημερίδες σας!». Η Βλάχου θυμάται τη σκηνή: «Ηταν πλέον θυμωμένος, βλοσυρός και γελοίος. Του απήντησα ότι όλη του η δύναμη ήταν αρνητική. Μπορούσε να κλείση μια εφημερίδα, να την εμποδίση να κυκλοφορήση, να εξορίση και να φυλακίση έναν εκδότη, αλλά να τον αναγκάση να βγάλη μια εφημερίδα αν δεν θέλη… δεν γίνεται».2

Ομως οι εφημερίδες του Συγκροτήματος από την πρώτη στιγμή αποδέχτηκαν να λειτουργήσουν υπό καθεστώς λογοκρισίας. Το παραδέχεται με εύσχημο τρόπο ο Ριχάρδος Σωμερίτης: «Την περίοδο της δικτατορίας “Τό Βήμα” συνέχισε την έκδοσή του καλύπτοντας την ειδησεογραφία στο ήδη οριοθετημένο από τη λογοκρισία πλαίσιο».3

Αυτή η αποδοχή του «ήδη οριοθετημένου πλαισίου» θα σημαδέψει τη δημοσιογραφική παρουσία του Συγκροτήματος σε όλη την περίοδο της εφτάχρονης τυραννίας. Και είναι εύκολα ανιχνεύσιμη σε πάμπολλα φύλλα των εφημερίδων του. Μετά την πτώση της δικτατορίας επιχειρήθηκε να διασκεδαστεί αυτή η εκούσια ένταξη στην υπηρεσία της χούντας, με την επίκληση ορισμένων «αντιπολιτευτικών» τίτλων και σκίτσων ή με την υπόμνηση ορισμένων στηλών ή ρεπορτάζ, τα οποία, όταν χαλάρωσαν τα δεσμά της προληπτικής λογοκρισίας, βοηθούσαν και στήριζαν την αντίσταση, με πιο χαρακτηριστική τη στήλη του Μηνά Παπάζογλου για το φοιτητικό κίνημα.4

Αλλά είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί το γεγονός ότι ταυτόχρονα οι εφημερίδες του Συγκροτήματος δεν περιορίζονταν στην απλή αναπαραγωγή των ειδήσεων και των σχολίων που επέβαλλε το καθεστώς, αλλά συμπλήρωναν με δικούς τους επαίνους τη χουντική προπαγάνδα. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στα σχόλια των «Νέων» και του «Βήματος» ύστερα από σημαντικά πολιτικά γεγονότα για να διαπιστώσει τον υπερβάλλοντα ζήλο του Συγκροτήματος στην υποστήριξη της δικτατορίας. Ισχύει η μετριοπαθής εκτίμηση του Κ. Στρατού, ότι «είναι δύσκολο αυτά να χαρακτηρισθούν εκδηλώσεις αντίθεσης».5

Μετά το βασιλικό αντικίνημα-οπερέτα στις 13 Δεκεμβρίου 1967, διατάχθηκαν όλες οι εφημερίδες να καταγγείλουν την απόπειρα του Γκλίξμπουργκ. Αλλά ενώ η άλλη εφημερίδα του Κέντρου, το «Εθνος», στο δικό της σχόλιο καλούσε σε «ψυχραιμία» για να αποφευχθεί «ο αδελφοκτόνος σπαραγμός»,6 τα «Νέα» ξεσπάθωναν σε παραλήρημα: «Την 2Ιην Απριλίου η Ελλάς επανεύρε την εθνικήν ενότητά της και εισήλθεν εις την μεγάλην λεωφόρον της οικονομικής ανόδου της, γεγονός το οποίον προοιώνιζε την εθνικήν ανάπλασιν τον ελληνικού λαού. Σύσσωμος ο ελληνικός λαός, απ’ άκρου εις άκρον εις ολόκληρον την Ελλάδα, εξέφρασε την αγαλλίασίν του, διότι πλέον έπαυον αι πολιτικοί θύελλαι, αι οποίαι ως λαίλαψ διέλνον και συμπαρέσυρον επί μίαν ολόκληρον διετίαν κάθε τι, το οποίον εδημιουργήθη εις τον πολύχρονον νεοελληνικόν βίον και το οποίον έδιδε την υπόστασιν εις το Ελληνικόν Εθνος. Αλλ’ εκείνοι, οι οποίοι έζησαν εις τους βυθούς της πολιτικής κολάσεως, εκείνοι οι οποίοι ούτε νόμον εσεβάσθησαν, όλα εκείνα τα αποδιοπομπαία μιάσματα της κομματικής φαυλότητος, όλοι εκείνοι, οι οποίοι επί σειράν ετών εταλαιπώρουν και κατετυράννουν, αλυσόδετον εις τα προσωπικά συμφέροντα και τας φιλοδοξίας των την Ελλάδα, δεν ήτο δυνατόν να αποδεχθούν την Επανάστασιν Στρατού και Λαού. Εγνώριζον ότι το τέλος των, η ολοκληρωτική συντριβή των, ο αιώνιος θάνατός των είχε πλέον επέλθει, Ως σκώληκες, εξέλαβον την μεγαλοψυχίαν της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου, ως δήθεν αδυναμίαν αυτής και επεδίωξαν να την κτυπήσουν διά διαφόρων τρόπων και μέσων».7
image004“Βήμα¨και ¨Νέα¨στο πλευρό του Παπαδόπουλου

Πολλά παρόμοια δημοσιεύματα κοσμούν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων του Συγκροτήματος. Ας σημειωθεί ότι σε άλλο κείμενο, το οποίο δόθηκε έτοιμο και πανομοιότυπο από τη χούντα προς όλες τις εφημερίδες, ενώ στο «Εθνος» επισημαίνεται ότι πρόκειται για «σχόλιον του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών», τα «Νέα» το δημοσιεύουν χωρίς καμιά εισαγωγική προειδοποίηση.8 Ούτε τα προσχήματα δεν τηρούσε δηλαδή το Συγκρότημα.

Ισως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για την ευθεία υποστήριξη της χούντας από το Συγκρότημα είναι η δημοσίευση στο πρωτοσέλιδο του Βήματος, μιας επιστολής «παλαιού φιλελεύθερου», η οποία συνοψίζει και υιοθετεί όλα τα επιχειρήματα της χουντικής προπαγάνδας: «Η Επανάστασις της 21ης Απριλίου πιστεύω ότι είναι μία επανάληψις της Επαναστάσεως τον 1909. […] Αι μέχρι τούδε πράξεις της, η αγροτική της πολιτική, η κοινωνική της πολιτική, η εξυγίανσις του δημοσίου βίου, η αναδιοργάνωσή τον Κράτους, το κήρυγμα της ενότητος, η προσπάθεια να ταφή οριστικώς ο διχασμός, πάντα ταύτα, δεν είναι δυνατόν να αγνοηθούν από οιονδήποτε ορθώς φρονούντα Ελληνα.
[…] Εάν η Επανάστασις της 21ης Απριλίου υπόσχεται και εκτελεί αυτήν την Αλλαγήν, τότε νομίζω ότι ουδείς έχει δικαίωμα, έναντι του Λαού και τον Εθνους, να της αρνηθή την συμπαράστασίν τον».9

Η δημοσίευση αυτής της επιστολής υπήρξε οικειοθελής προσφορά του Συγκροτήματος προς τη χούντα, εφόσον αρνήθηκε να τη δημοσιεύσει η άλλη εφημερίδα του «φιλελεύθερου Κέντρου», δηλαδή το «Εθνος».10

Μάλιστα το «Βήμα» δημοσίευσε έπειτα από λίγες μέρες και νέα πρωτοσέλιδη επιστολή με την ίδια υπογραφή και παρόμοιο υμνητικό για τον Παπαδόπουλο περιεχόμενο.11

Η προσπάθεια του Συγκροτήματος να πατά και στις δύο βάρκες, να ικανοποιεί δηλαδή κάπως το δημοκρατικό αναγνωστικό του κοινό, αλλά και να μη δυσαρεστεί τους χουντικούς, έφτασε στο όριό της μετά τις 3.10.1969, όταν καταργήθηκε η προληπτική λογοκρισία στον Τύπο.
Το «Βήμα» επέλεξε να αποφύγει την πολιτική αρθρογραφία, επικαλούμενο το πραγματικό γεγονός ότι η ελευθερία του Τύπου δεν είχε αποκατασταθεί: «Το “Βήμα” κρίνει ότι δεν υπάρχουν δι’ αυτό περιθώρια πολιτικής αρθρογραφίας. Θα εξακολούθηση συνεπώς να απέχη κάθε πολιτικού σχολιασμού μέχρι της άρσεως της καταστάσεως πολιορκίας και της πλήρους αποκαταστάσεως όλων των πολιτικών και ατομικών ελευθεριών».12

Ετσι όμως η εφημερίδα αρνούνταν να αξιοποιήσει τις χαραμάδες ελευθερίας που της προσέφερε η εσωτερική αντίφαση του καθεστώτος. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνεται το Συγκρότημα και ο ίδιος ο Χρ. Λαμπράκης περίγελως των δημοσιογραφικών οργάνων της χούντας: «Η δημοσίευσις της δηλώσεως αυτής [ότι θα απέχη κάθε πολιτικού σχολιασμού] αποτελεί συγχρόνως και αυτοδιάψευσίν της! […] Πώς λοιπόν δεν έχει περιθώρια σχολιασμού το συγκρότημα; Ή μήπως κατά την τακτικήν που ηκολούθει και άλλοτε έχει αποφασίσει ν’ αντιπολιτεύεται την κυβέρνησιν διά της απογευματινής του εφημερίδος και να παριστά την σεμνήν αρσακειάδα διά τής πρωινής;».

Στο ίδιο άρθρο προβάλλεται κατ’ αντιπαράσταση η συνέπεια που επέδειξε η Ελένη Βλάχου ενώ «ο κ. Χρ. Λαμπράκης έπραξε το αντίθετον. Επροτίμησε να επίδειξη νομιμοφροσύνην προς το νέον καθεστώς και να συνέχιση την έκδοσιν των εφημερίδων του. Αναμφιβόλως, προσέφερε, διά της αποφάσεώς του, υπηρεσίαν σημαντικήν προς την Επανάστασιν. Και ετακτοποίησε την συνείδησίν του η οποία εδυσφόρει φαίνεται δι’ αυτήν του την απόφασιν κατά ένα χαριέστατον τρόπον. Επαυσε να προσέρχεται εις τα γραφεία της εφημερίδος του και απεσύρθη εις την οικίαν του. Από εκεί διευθύνει τας εφημερίδας του και εκεί προφανώς του εστέλλοντο αι εισπράξεις των. Αλλ’ ο ιδιότυπος αυτός τρόπος διευθύνσεως ενός δημοσιογραφικού συγκροτήματος από ουδένα θα ερμηνευθή ως μορφή παθητικής αντιστάσεως. […] Και η Επανάστασις συμπεριεφέρθη απέναντι του με άκραν μεγαλοψυχίαν και αβρότητα. […] Αλλ’ η διπρόσωπος τακτική, η οποία εξησφάλισεν εις το Συγκρότημα την δυνατότητα να επιζή και να ακμάζη με όλας τας Κυβερνήσεις και όλα τα καθεστώτα πρέπει κάποτε να λήξει».13

Οχι μόνο δεν έληξε αυτή η «διπρόσωπη τακτική», αλλά χάρη στην πειθήνια αυτή στάση των εφημερίδων του, ο Λαμπράκης έπεισε τη χούντα ότι μπορεί να τον συγκαταλέγει στους συνομιλητές της και στους εν δυνάμει υποστηρικτές της. Και πολύ γρήγορα άρχισε και πάλι να κινείται στο παρασκήνιο, να συναντιέται τακτικά με τον Παπαδόπουλο και να διεκδικεί την οικονομική στήριξη του καθεστώτος.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις κρυφές κινήσεις του Λαμπράκη την περίοδο της δικτατορίας περιλαμβάνει το Ημερολόγιο του Λεωνίδα Παπάγου, γιου του στρατάρχη, ο οποίος ανέλαβε τη θέση του αυλάρχη του Κωνσταντίνου Γκλίξμπουργκ κατά την περίοδο της δικτατορίας. Στο Ημερολόγιο περιλαμβάνονται, λ.χ„ πληροφορίες του Γιάγκου Πεσμαζόγλου, οι οποίες θεωρούνται «σημαντικές» από τον Παπάγο, επειδή αυτός «χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές ως σύνδεσμος Ενώσεως Κέντρου-ΕΡΕ». Σύμφωνα με τον Πεσμαζόγλου, «ο Χρ. Λαμπράκης ασχολείται με τη διάσωση του Κέντρου, παρ’ ότι το θεωρεί διαλυμένο λόγω της εσωτερικής φαγωμάρας. Επίσης προσπαθεί για την απεξάρτηση του Κέντρου από τον Ανδρέα».14 Πρόκειται για μια περιγραφή που συμπίπτει με όσα έκανε και προδικτατορικά ο Λαμπράκης από τα παρασκήνια της πολιτικής ζωής.

Διάσπαρτες, όμως, στο Ημερολόγιο υπάρχουν και πολλές αναφορές σε συναντήσεις του Λαμπράκη με τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Αυτές τις συναντήσεις δεν τις έχει ο ίδιος κοινολογήσει ποτέ μέχρι τον θάνατό του, αλλά περιγράφονται από πολλές πηγές. Μια απ’ αυτές είναι ο καθηγητής φιλοσοφίας του ΕΜΠ Δημήτριος Νιάνιας, έμπιστος του Γκλίξμπουργκ, ο οποίος έγινε βουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία και ευρωβουλευτής με τη Δημοκρατική Ανανέωση, ενώ διατέλεσε και υπουργός Πολιτισμού το 1978 στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. «Το βράδυ δείπνησε σπίτι μας ο κ. Νιάνιας με τη σύζυγό του», θυμάται ο Παπάγος. «Ανησυχεί πολύ για τις κινήσεις του Λαμπράκη. Από τον Οκτώβριο [του 1970] είχε ο Λαμπράκης συχνότατες επαφές με τον Παπαδόπουλο και του ζητά να ανακηρύξει τη Δημοκρατία υποσχόμενος, τότε, την ενίσχυσή του. Επίσης, στενά συνεργάζεται ο Λαμπράκης με τον Γιάγκο Πεσμαζόγλου, τον οποίο θέλει να εκμεταλλευθεί πολιτικά».15

image006Η απόπειρα του Παναγούλη, άλλη μια αφορμή για ύμνους στον Παπαδόπουλο (αριστερά 14/8/1968). Οι εφημερίδες της χούντας αναγνωρίζουν τη θετική στάση του Συγκροτήματος αλλά θέλουν πλήρη στήριξη (7/10/1969)

Σε άλλη εγγραφή αναφέρονται και πάλι πληροφορίες από τον Πεσμαζόγλου: «Γνωρίζει ότι ο Λαμπράκης βλέπει τον Παπαδόπουλο, αλλά αγνοεί τι διαμείβεται. Εξάλλου, ο Λαμπράκης παρίσταται σε κάποιες συγκεντρώσεις τους και ενισχύει την κίνησή τους. Ποτέ όμως δεν έθιξε το θέμα του Βασιλέως στον Γιάγκο. Κάποτε τον ρώτησε τι πιστεύει, και ο Πεσμαζόγλου τού απάντησε ότι, αν ποτέ τεθεί ζήτημα “πρέπει να εμείνομεν εις την άγνοιαν της επαναστάσεως και επάνοδον εις την προτέραν κατάστασιν”. Επειδή, μάλιστα αν η κυβέρνηση προβεί σε δημοψήφισμα εναντίον του Βασιλέως θα το κερδίσει οπωσδήποτε, δεν θα πρέπει ούτε να διεξαχθεί αγώνας για το δημοψήφισμα. Πρέπει να αγνοείται όχι μόνο η κυβέρνηση, αλλά και οι πράξεις της. Γι’ αυτό ο Πεσμαζόγλου αναγνωρίζει σαν αντιπολιτευτική εφημερίδα μόνο το “Βήμα”, γιατί η εφημερίδα αυτή αρνείται το principe της επανάστασης ενώ, π.χ. η “Βραδυνή” δέχεται το principe και μετά διαχωρίζει τη θέση της».16

Ο εκδότης της «Βραδυνής» Τζώρτζης Αθανασιάδης εκμυστηρεύθηκε στον Λ. Παπάγο τα ακόλουθα: «Σήμερα δύο δρόμους έχει να ακολουθήσει ο Παπαδόπουλος, ή να κάνει Δημοκρατία ή να επαναφέρει τον Βασιλέα. Πρέπει να τον εκβιάσει κανείς να κάνει το δεύτερο. Αν κάνει Δημοκρατία, θα βρει στηρίγματα. Ηδη έχει τον Λαμπράκη».17 Στην ίδια εγγραφή, ο αυλάρχης σημειώνει ότι «ο Χρ. Λαμπράκης έφαγε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς με τον Παπαδόπουλο, στο σπίτι του Στρατή Ανδρεάδη».

Το αντικείμενο όλων αυτών των συναντήσεων του Λαμπράκη με τον δικτάτορα δεν ήταν βέβαια αυστηρά πολιτικό. Ζητούσε και τότε υπέρογκα ποσά για το Συγκρότημά του. «Συνάντησα τον Γ. Αθανασιάδη στο γραφείο του στη Βραδυνή”», αναφέρει ο αυλάρχης. ( «Μιλώντας για τις πληρωνόμενες εφημερίδες, όπως η Άκρόπολις” που πήρε σαράντα πέντε εκατομμύρια, μου είπε ότι το “Βήμα” είχε ζητήσει σαράντα οκτώ εκατομμύρια, πήρε όμως μόνο έξι ως fond de roulement [σ.σ. κεφάλαιο κίνησης] και για τις δύο εφημερίδες του , Λαμπράκη. Τα υπόλοιπα σαράντα δύο εκατομμύρια, για νέες εγκαταστάσεις του “Βήματος”, απορρίφθηκαν. Στη “Βραδυνή” δεν δόθηκαν ούτε τρία εκατομμύρια ως fond de roulement, απαξίωσε μάλιστα να δώσει απάντηση η Προεδρία».18 Η αλήθεια είναι ότι στο διάστημα 1970- 1974 ο Οργανισμός Λαμπράκη βελτίωσε σημαντικά τα οικονομικά του και πήρε τα δάνεια που απαιτούνταν για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του.19
image008Νοσταλγοί της δικτατορίας στη κηδεία του δικτάτορα Παπαδόπουλου.

Πάντως οι επαφές του Λαμπράκη με τον δικτάτορα δεν τον εμπόδιζαν να προετοιμάζει τον ρόλο του στην (όποια) Μεταπολίτευση. Σύμφωνα με τον αυλάρχη, τον επισκέφτηκε το 1972 στη Ρώμη το παλιό στέλεχος της ΕΡΕ Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου και τον ρώτησε αν συναντήθηκε με τον Λαμπράκη, ενώ του υπέδειξε «ότι θα ήταν καλό να υπάρξει κάποια αποκατάσταση των σχέσεων, γιατί το συγκρότημα Λαμπράκη είναι πολύ ισχυρό. Δεν πρέπει να αποκλείεται ότι, ίσως, ο Καραμανλής έχει συναντηθεί με τον Λαμπράκη».20

Την παλιά του λειτουργία ως «υπεραρχηγός» του Κέντρου αποκατέστησε ο Λαμπράκης τις μέρες που έπεφτε η χούντα και σχεδιαζόταν η πρώτη πολιτική κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης. «Ο Μαύρος είπε ότι ήθελε να συνεννοηθεί με τα στελέχη του κόμματός του. Στην ουσία, φαίνεται ότι ζήτησε μόνο τη γνώμη του Λαμπράκη, ο οποίος του είπε να μη συζητά και να αποδεχθεί αμέσως».21

Υπάρχουν βέβαια και άλλα σκοτεινά σημεία στις σχέσεις των στελεχών του Συγκροτήματος με τη δικτατορία. Ο Σταύρος Ψυχάρης ήταν ένας από τις λίγες δεκάδες δημοσιογράφων που φρόντισε να βάλει την υπογραφή του σε ένα «ευχαριστήριο» κείμενο προς την ηγεσία της χούντας τον Ιανουάριο του 1968. Το τηλεγράφημα απευθυνόταν προς τον Γ. Παπαδόπουλο, τον Στ. Παττακό, και άλλα στελέχη της χούντας: «Πιστεύομεν ότι απηχούμεν τα αισθήματα του συνόλου του δημοσιογραφικού κόσμου της χώρας, εκφράζοντες τας ευγνωμόνους ευχαριστίας μας προς την Εθνικήν Κυβέρνησιν και ιδιαιτέρως προς τον πρωθυπουργόν κ. Γεώργιον Παπαδόπουλον, διά την εμπράκτως εκδηλωθείσα αμέριστον συμπαράστασίν των και ουσιαστικήν μέριμναν διά την ικανοποίησιν ζωτικών ζητημάτων του κλάδου. […] Οπωσδήποτε, θεωρούμεν χρέος μας να διακηρύξωμεν τα αισθήματά μας από τα οποία διακατεχόμεθα την στιγμήν αυτήν, διότι χάρις εις Υμάς εύρον ευτυχή λύσιν θέματα τόσον ζωτικά διά την δημοσιογραφικήν οικογένειαν. Και τα αισθήματα αυτά εκφράζουν την επί του προκειμένου αντικειμενικήν και τιμίαν θεώρησιν της πραγματικότητος».22 Πάντως όταν υπέγραφε αυτό το κείμενο ο κ. Ψυχάρης δεν είχε ακόμα μεταπηδήσει από το «Εθνος» στο Συγκρότημα.

Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι θυμίζουν το γεγονός ότι ο Σταύρος Ψυχάρης είχε φροντίσει να του βαφτίσει το παιδί ο Βύρων Σταματόπουλος, το στέλεχος δηλαδή της χούντας που είχε υπό τη διοίκησή του τον Τύπο. Πρόκειται περί κακοήθειας. Είναι γνωστό ότι το δεύτερο παιδί του κ. Ψυχάρη το βάφτισε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ενώ το τρίτο ο Χρήστος Λαμπράκης και ο Σωκράτης Κόκκαλης.23 Το μόνο για το οποίο δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τα στελέχη του Συγκροτήματος είναι η έλλειψη προσαρμοστικότητας.

1. Jean Meynaud, Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, μτφρ. Π, Μερλόπουλος, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2002 [1967], τ. Β’, σ. 513.
2. Ελένη Βλάχου, «Πώς άνοιξαν οι πόρτες της δικτατορίας», εφ. Η Καθημερινή, 27,4.1975.
3. Λουκία Δρούλια, Γιούλα Κουτσοπανάγου (επιμ.), Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784-1974, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / ΕΙΕ, Αθήνα 2008, τ. Α1, σ. 363.
4. Δημήτριος Χρ. Στάμος, «Η πολιτική γραμμή του Βήματος κατά την επταετία 1967-1974», Διατριβή στην Πάντειο, Αθήνα 1981.
5. Κωνσταντίνος Στράτος, Αντίθεση και διαφωνία. Η στάση των εφημερίδων στη δικτατορία 1967-74, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1995, σ. 143
6. «Ψυχραιμία», εφ. Εθνος, 14.12.1967.
7. «Η ενέργειά των θα πέση εις το κενόν», εφ. Τα Νέα, 14.12.1967.
8 «Πραξικόπημα», εφ. Εθνος και Τα Νέα, 14.12.1967.
9. «Παλαιός φιλελεύθερος γράφει», εφ. Το Βήμα, 24.5.1968.
10. Δημήτριος Χρ. Στάμος, «Η πολιτική γραμμή του Βήματος…», ό.π., σ. 72.
11. «Ο λόγος των Πατρών», εφ. Το Βήμα, 29.5.1968.
12. Εφ. Το Βήμα, 5.10.1969.
13. «Η πολιτική υποκρισία του Συγκροτήματος», εφ. Νέα Πολιτεία,7.10.1969.
14. Λεωνίδας Παπάγος, Σημειώσεις 1967-1977, εκδ. Ιδρυμα Γουλανδρή-Χορν, Αθήνα 1999, εγγραφή 24.4.1969, σ. 170.
15. Στο ίδιο, εγγραφή 3.5.1971, σ. 346.
16. Στο ίδιο, εγγραφή 28.12.1971, σ. 399.
17. Στο ίδιο, εγγραφή 21.3.1972, σ. 421.
18. Στο ίδιο, εγγραφή 4.4.1972, σ. 431.
19. Δημήτριος Χρ. Στάμος, «Η πολιτική γραμμή του Βήματος…», ό.π., σ. 422-424.
20. Λεωνίδας Παπάγος, Σημειώσεις…, ό.π., εγγραφή 8.5.1972, σ. 441.
21. Στο ίδιο, εγγραφή 6.8.1974, σ. 537.
22. Εφ. Τα Νέα, 6.1.1968.
23. Μ. Απροσάρμοστος, «Σταύρος Π. Ψυχάρης, Ο χαμαιλέωντου επιστημονικού αυριανισμού», περ. Αντί, τχ. 592,24.11.1995.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

2 απαντήσεις στο “Χούντα είναι ας περάσει”

  1. TA ΚΑΡΑΜΑΝΛΟΚΟΜΜΟΥΝΙΑ ΔΕΝ ΧΑΝΟΥΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΣΥΚΟΦΑΝΤΟΥΝ ΤΟΝ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ 21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 …

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *