Ο «θεόσταλτος» Χίτλερ, ο «ευσεβής» Μουσολίνι και η Εκκλησία της Ελλάδος

Mussolini-HitlerXιλιάδες είναι οι «λευκές σελίδες» στην ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Απόλυτα εξαρτημένη από την κρατική εξουσία την στήριξε σε όλη την πορεία της από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Και όχι μόνο αυτό. Σε πολλές περιπτώσεις αποτέλεσε τον πολιορκητικό κριό για τις πιο αντιδραστικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία. Ξεχωριστή θέση σ’ αυτές τις λευκές σελίδες της εκκλησιαστικής ιστορίας κατέχουν αυτές που αναφέρονται στη στάση της απέναντι στο φαινόμενο του φασισμού και ναζισμού στα χρόνια του μεσοπολέμου. Μια στάση για την οποία ουδείς ομιλεί παρά το ότι τα ντοκουμέντα είναι πολλά και η αλήθεια βοά. Και γιατί να μιλήσουν όταν υπάρχουν και σήμερα μητροπολίτες όπως ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος εκθειάζουν ανοιχτά την Χρυσή Αυγή.

Βεβαίως η στάση της ελλαδικής Εκκλησίας απέναντι στο ναζισμό και στο φασισμό δεν ήταν ένα μεμονωμένο φαινόμενο. Εκείνη την εποχή υπήρχε στην Ελλάδα ένα γενικότερο ευνοικό κλίμα απέναντι στα καθεστώτα «τάξης και ασφάλειας» του Μουσολίνι αρχικά και του Χίτλερ στη συνέχεια. Αρκεί να θυμηθούμε την ευνοική στάση του Ελευθερίου Βενιζέλου του Νικολάου Πλαστήρα αλλά και του Γεωργίου Κονδύλη απέναντι στο φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Το ίδιο ισχύει και για την πλειοψηφία του αστικού πολιτικού κόσμου. Αλλά και σε μερίδα των αστών διανοουμένων η έλξη που ασκούσαν οι ιδέες του φασισμού ήταν μεγάλη. Μην ξεχνάμε τον Ίωνα Δραγούμη ο οποίος είχε αναπτύξει εθνικο-σοσιαλιστικές ιδέες (βλ. σχετικά και το εβδομαδιαίο περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρησις που επανεξέδωσε μαζί με το συνεργάτη του Α. Σουλιώτη Νικολαίδη το 1920),.Τον τεχνοκριτικό και σκηνοθέτη Φώτο Πολίτη που ξεκίνησε από ένθερμος οπαδός του σοσιαλισμού για να καταλήξει αντίπαλος κάθε μεταρρυθμιστικής και προοδευτικής ιδέας που υποστήριζε ότι τα φασιστικά και ναζιστικά καθεστώτα είναι φορείς ενός «νέου θετικού τρόπου σκέψης». Τον ελληνιστή , καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας Ιωάννη Συκουτρή ο οποίος μετά την επιστροφή του από την τετράχρονη παραμονή του στη Γερμανία προπαγάνδισε την εγκαθίδρυση μιάς ολοκληρωτικής στρατιωτικής δικτατορίας.

Ο «σωτηριώδης τρόμος» της Κου-Κλουξ-Κλαν

Μέσα στο κλίμα αυτό οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας έσπευσαν από την αρχή ακόμη τη δεκαετίας του ‘ 20 να χαιρετήσουν τα καθεστώτα του «νόμου και της τάξης» φτάνοντας στο σημείο να γράψουν ύμνους ακόμη και για την ρατσιστική αμερικανική Κου-Κλουξ-Κλαν.

Τον Ιανουάριο του 1923 στο περιοδικό «Ανάπλασις» , ουσιαστικός διευθυντής του οποίου ήταν ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος , δημοσιεύεται άρθρο ενός από τους σημαντικότερους κληρικούς της εποχής ,του πρωθιερέα του ορθόδοξου ναού του Μάντσεστερ Κωνσταντίνου Καλλίνικου στο οποίο κάτω από τον τίτλο «Φραγγέλιον» εκθειάζεται ο «σωτηριώδης τρόμος» των αμερικανών ρατσιστών:« Όταν εις την Ν. Αμερικήν οι μαύροι εκμεταλλευόμενοι τους εμφυλίους σπαραγμοιύς των λευκών, ανήλθον αυτοί εις την κυβέρνησιν ετρομοκράτουν, εβίαζον , ελήστευον τους λευκούς, οι τελευταίοι εσχημάτισαν από των τάξεών των την τρομεράν και μυστηριώδη εταιρείαν Κου-Κλουξ-Κλαν , ήτις με τον Σταυρόν επί κεφαλής των φασματωδών ιπποτών της ετιμώρει παραδειγματικώς πάντα εκτρεπόμενον και ενσπείρουσα σωτηριώδη τρόμον κατέστειλλε μέχρις ακινδύνου βαθμού τα κακοποιά στοιχεία (…) Δεν ερχόμεθα να συστήσωμεν την γενικοποίησιν τοιούτων μέτρων εις πάσαν ώραν και εις πάσαν στιγμήν . Δεν ευχόμεθα η ζωή ενός έθνους να είνε μία διαρκής επανάστασις. Υποστηρίζομεν όμως ότι υπάρχουν καμπάι εν τη οδώ των λαών, όπου μια εγχείρισις είνε αναγκαία , το δε φραγγέλιον το οποίον ηγίασεν η χειρ του Σωτήρος, εν τω καθυβριζομένω περιβόλω του ναού του Πατρός Του , είνε η μόνη μέθοδος , η οποία απομένει δια να ανανήψουν αι αποναρκωθείσαι συνειδήσεις και ορθοποδήσουν οι αποπλανηθέντες λαοί…».

Λίγους μήνες μετά τον Ιούνιο του 1923 και πάλι μέσα από το περιοδικό «Ανάπλασις» , ο Κωνσταντίνος Καλλίνικος επανέρχεται . Αυτή τη φορά εκθειάζοντας τον ιταλικό φασισμό 1923. Τον θαυμάζει και εύχεται και η Ελλάδα να ακολουθήσει το ιταλικό παράδειγμα. Τίτλος πρωτοσέλιδου άρθρου: «Μαθήματα εξ Ιταλίας» (διατηρώντας την ορθογραφία του κειμένου)«…. Ο Φασκισμός είνε αντίθετον του Αναρχισμού και του Βολσεβικισμού. Διά τούτο και ενώ ο δεύτερος εκριζώνει , καταστρέφει και ανηλεώς διασπαθίζει εν πλήρει γνώσει ότι παρασκευάζει το μηδέν και το χάος, ο πρώτος απ’ εναντίας θετικώς κρτίζει και οικοδομεί , εκτιμών εκάστην πέτραν , την οποίαν του αφήκε το παρελθόν (…). Η υπό του Υπουργείου της Παιδείας επαναφορά εν τοις σχολείοις των θρησκευτικών μαθημάτων , υποχρεωτικών του εντεύθεν δι’ όλην ανεξαιρέτως την σπουδάζουσαν νεολαίαν. Η συχνή μνεία του προσκυνητού Θείου Ονόματος εν κυβερνητικοίς διαγγέλμασι και εγγράφοις. Η παραδειγματική τιμωρία παντός υποσκάπτοντος την σωτήριον πίστιν του Ιταλικού λαού. Η συμμετοχή των Φασκιστών εις τας δημοσίας προσευχάς. Η παραδομένη τέλος εν Ιταλία φήμη ότι ο Μουσσολίνη δεν μεταβαίνει εις την Βουλήν , πριν ή διέλθη προηγουμένως από τον ναόν και λειτουργηθή , όχι διότι είνε κληρικόφρων ή παπομανής , αλλά διότι έχει πλήρη συνείδησιν των ευεργετικών επιρροών του Χριστιανισμού (…) Ταύτα συμβαίνουν εν Ιταλία ήτις είνε μεγάλη χώρα. Δεν θα ήτο άρα γε δυνατόν και η Ελλάς μας , ήτις ως μικροτέρα χώρα χρήζει πλείονος περισυλλογής , να απεμιμείτο φρονίμως την γείτονά της;».

Παράδειγμα για την Ελλάδα

Την ίδια εποχή , μόλις δυό μήνες πριν από την ιταλική επίθεση στην Κέρκυρα, τον βομβαρδισμό και την κατάληψη του νησιού από τον ιταλικό στόλο στο δεύτερο τεύχος του επίσημου περιοδικού της Εκκλησίας της Ελλάδος αναδημοσιεύεται σημείωμα του Κωνσταντίνου Καλλίνικου που μιλά με ενθουσιασμό για την φασιστική Ιταλία και προτείνει και πάλι να γίνει παράδειγμα για την Ελλάδα:

« Ο ποτέ υπό κυβερνήσεων μισοχρίστων καταβιβασθείς εκ των δημοσίων σχολείων Εσταυρωμένος ανεστηλώθη εν τη θέσει του. Το υπουργείον Παιδείας επανέφερεν εις τα σχολεία ταθρησκευτικά μαθήματα , γενόμενα υποχρεωτικά . Εν τοις κυβερνητικοίς διαγγέλμασι πυκνή γίνεται μνεία του θείου ονόματος. Αυστηρώς τιμωρείται υπό των αρχών πας υπονομεύων την θρησκευτικήν του λαού πίστιν. Σταυροφορία εκηρύχθη κατά παντός ασέμνου και βλασφήμου (…) Πάντα ταύτα γίνονται πρωτοβουλία κυβερνητική…».

Με ένα απλό ξεφύλλισμα των επισήμων εκκλησιαστικών περιοδικών της εποχής ο ανγνώστης θα βρει πολλά ανάλογα άρθρα για το φασισμό και το ναζισμό.

Τον Μάιο του 1928 η «Εκκλησία» γράφει για τον ιταλικό φασισμό «… Ο ιταλικός φιλελευθερισμός ο γενικός κρατήσας εν τη χώρα μέχρι της ανατολής του Μουσολίνι ήτο κυρίως αντικληρικός. Νυν τα πράγματα φαίνονται μεταβαλλόμενα. Ο Φασισμός δείκνυται ρέπων εις την αναγνώρισιν του κατολικισμού και της εθνικής θρησκείας του ιταλικού κράτους…». Πάλι από την «Εκκλησία» τον Ιανουάριο του 1929 ο Μουσολίνι αναγορεύεται σε ….προστάτη της οικογενείας : « Ο δικτάτωρ της Ιταλίας εν τω μέσω των μυρίων και σπουδαίων αυτού ασχολιών δεν απαξιοί να θεωρή ως εξ’ίσου σημαντικήν προς το έθνος του υπηρεσίαν την συγγραφήν και δημοσιέυσιν άρθρων περί επικαίρων κοινωνικών ζητημάτων. Ούτω τελευταίως εν άρθρω του μακρώ περί οικογενείας αναπτύσσει σκέψεις υγιείς περί μονογαμίας, οικογενείας και διαζυγίων, αξίας ευρείας, πράγματι, διαδόσεως εν εποχή ήτις χαρακτηρίζεται ως καταλυτική και της αξίας του παναρχαίου και από πάσης απόψεως υγιεστάτου οικογενειακού θεσμού…» Και παραθέτει αποσπάσματα από το άρθρο του Μουσολίνι.

Το καλοκαίρι του 1931 το περιοδικό της μητρόπολης Θεσσαλονίκης «Γρηγόριος Παλαμάς» υμνεί την «αντιβλασφημική εκστρατεία» του «ευσεβούς» Μουσολίνι: «… Υπόσχεται ο Ντούτσε πλην των άλλων εξυγιαντικών μέτρων τα οποία λαμβάνει δια την ηθικήν εξύψωσιν των πατριωτών του, μέσα εις την πληθώρα των ασχολιών του , να επιληφθή και της εκριζώσεως της αξιοθρηνήτου τάυτης συνηθείας οία η κατά των θείων βλασφημία». Στο ίδιο περιοδικό το καλοκαίρι του 1936 δημοσιεύεται άρθρο επαινετικό για την προπαγάνδα των γερμανών ναζί: «Η σύγχρονος Γερμανία κατά βάλλει μεγάλας προσπαθείας δια να μορφώση την δημοσίαν γνώμην και να αναπτύξη και εξυψώση την ιδεολογίαν του λαού…» .

Η «χάρις του Θεού» και ο Χίτλερ

Τον Ιούνιο του 1933 στην «Εκκλησία» υπό τον τίτλο «Η κατάστασις της ανθρωπότητος και η σωτηρία» ,δημοσιεύεται άρθρο του γερμανοσπουδαγμένου μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Πολυκάρπου για την παγκόσμια κρίση , υμνητικό για τα καθεστώτα της Ιταλίας και της Γερμανίας: «Βεβαίως η ευθύνη των ιθυνόντων τας τύχας του κόσμου είναι μεγίστη και πρέπει ως τάχιστα να ληφθούν δραστικά μέτρα σωτηρίας, διότι η υπάρχουσα κατάστασις απειλεί την συντριβήν και τελείαν καταστροφήν εφόσον οι εχθροί της ευημερίας των λαών διαδίδουν ψευδείς αρχάς και διδασκαλίας, κομμουνιστικάς, δι” ών δηλητηριάζονται οι λαοί και δη η νεότης. Από της καταστροφής εσώθησαν τα κράτη της Ιταλίας και τελευταίον της Γερμανίας διά της ανακηρύξεως δικτατοριών και περιορισμού της ελευθέρας ενεργείας των ανελευθέρων αθέων κομμουνιστών (…) Διά της πίστεως και της χάριτος του Θεού εκριζώνονται αι δυνάμεις της κακίας, συντρίβονται αι λεγεώνες του Σατανά».

Δύο μήνες πριν ο ίδιος μητροπολίτης σε άρθρο του για την κατάσταση στην ελληνική Παιδεία με τίτλο «Αι κοινωνικαί οργανώσεις περί των αντιθρησκευτικών διδαγμάτων» έγραψε πως «κάτι σάπιο υπάρχει» στην ελληνική εκαίδευση λόγω της παρουσίας κομμουνιστών δασκάλων και μίλησε για «χρηστούς και ευσεβείς» που αντιμετωπίζουν την ασέβεια και την διαφθορά επισημαίνοντας ιδιαίτερα το παράδειγμα της ναζιστικής Γερμανίας: « … Δυστυχώς αι σαπραί αρχαί της Γ’ Διεθνούς εισήλασαν και αλλαχού και ως απαίσιος βορράς απειλεί να συντρίψη την πατρίδα. Αλλ’ εκεί εργάζονται οι χρηστοί και ευσεβείς . Αγωνίζονται και κατορθώνουν να σταματήσουν τον χείμαρρον της ασέβειας και διαφθοράς. Αγωνίζεται δε κυρίως η Γερμανία κατά του Κομμουνισμού όστις απειλεί να φέρη την ανθρωπότητα εις την βαρβαρότητα και την καταστροφήν».

Τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου στην «Εκκλησία» πάντα υμνείται και πάλι η πολιτική του Χίτλερ:«Μεταξύ των άρθρων του πολιτικού προγράμματος του νέου αρχικαγκελλαρίου της Γερμανίας , το οποίον διεβοήθη εις όλον τον κόσμον , υπάρχουν τινα, τα οποία , δια το οικουμενικόν του χαρακτήρος των , προκαλούν , ιδίως σήμερον, αμέριστον την προσοχήν. Υπισχνείται λοιπόν ο γερμανός αρχηγός μιας μεγίστης μερίδος του γερμανικού λαού ότι «θα αποκαταστήσωμεν την καθαρότητα εις την οικογενειακήν και την δημοσίαν ζωήν», «θα επαναδώσωμεν εις τον γερμανικόν λαόν την πίστιν προς τον Θεόν, την πατρίδα και την οικογένειαν», « θα στηρίξωμεν πάλιν επί υγιών βάσεων την εκαπίδευσιν των παιδιών μας». Τοιουτοτρόπως ο προς όν απευθύνεται το πρόγραμμα εκλέκτωρ λαός ακούει σαφείς και καθαράς τας θέσεις των πολιτικών του ως προς τα θεμελιώδη ιδανικά της ατομικής και της κοινωνικής του ζωής». Και από το σχόλιο της «Εκκλησίας δεν λείπει και το απαραίτητο κάλεσμα στους έλληνες πολιτικούς να τοποθετηθούν αναλόγω

Η «μεγαλύτερη πανώλης»

Και η «Ζωή», όργανο της ομώνυμης (παρα)εκκλησιατικής οργάνωσης τις ίδιες μέρες χαιρέτησε τις εξαγγελίες για την Παιδεία των ναζιστών αμέσως μετά την ανάληψη της θέσης του καγκελαρίου από τον Χίτλερ αναδημοσιεύοντας σχετικό υμνητικό άρθρο της «Εστίας». Ακόμη στις 14 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς η «Ζωή» έγραφε για τα τεκταινόμενα στη Γερμανία: «…Δεν πρέπει όμως ν’ αγνοή και η εν Ελλάδι χριστιανική κοινή γνώμη , ότι η παράφρων εκείνη εκστρατεία των αθέων , που είχεν εκκινήσει εκ Γερμανίας (σ.σ. αναφέρεται στον Μάρξ και τον Ένγκελς), είναι η μεγαλυτέρα πανώλης και φρίκη που εγνώρισεν ο κόσμος. Και απ’ αυτής της απόψεως είναι άξιον πολλού ενδιαφέροντος το κατά των αθέων τούτων έργον , που ανέλαβεν εν Γερμανία η σημερινή κυβέρνησις της».

Οι αρθρογράφοι της «Εκκλησίας» δεν έχαναν την ευκαιρία να καλούν τους έλληνες πολιτικούς να μιμηθούν και άλλους ηγέτες του ευρωπαικού ναζισμού όπως ήταν ο βέλγος Λεόν Ντεγκρέλ. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση της «Εκκλησίας» στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο που είχε γράψει πως η ελληνική Εκκλησία δεν είχε ασκήσει «κοινωνικοπλαστική επίδρασιν» όπως η ρωμαιοκαθολική. Στην απάντησή οι εκκλησιαστικοί αρθρογράφοι καλούν τον Κανελλόπουλο τους να μιμηθεί το παράδειγμα του Ντεγκρέλ και του γάλλου συνταγματάρχη Λαρόκ ηγέτη του ακροδεξιού Κοινωνικού Κόμματος: «…Ο κ. Κανελλόπουλος είνε νέος πολιτικός , όσον περίπου και ο Βέλγος αρχηγός του κόμματος του «Βασιλέως Χριστού» κ. Λέων Ντεγκρέλ , πολύ δε νεώτερος του Γάλλου αρχηγού των άλλοτε πυροσταυριτών και σήμερον του Γαλλικού κοινωνικού κόμματος συνταγματάρχου Λαρόκ. Και είνε λυπηρόν ότι , ενώ εις τας άλλας χώρας οι διαπρέποντες νέοι πολιτευόμενοι είνε πιστά τέκνα της Εκλησίας εις την οποίαν ανήκουν ( ο κ. Ντεγκρέλ παρακολουθεί κάθε πρωί την λειτουργίαν και είνε εκ των τακτικωτέρων εις την αγίαν Μετάληψιν της ενορίας του) εις την Ελλάδα ένας νέος πολιτικός (…) κρίνει σκόπιμον να προβή εις επίθεσιν εναντίον της ελληνικής Εκκλησίας. Θυμίζουμε ότι ο Λεόν Ντεγκρέλ πολέμησε στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο ως διοικητής μεραρχίας των ναζιστικών Waffen SS. Ο Χίτλερ που τον είχε παρασημοφορήσει ο ίδιος του είχε πει πως αν είχε γιό θα ήθελε να του μοιάζει.

Όταν η φασιστική Ιταλία προσχώρησε αντισοβιετικό σύμφωνο που είχαν συνάψει η ναζιστική Γερμανία και η μιλιταριστική Ιαπωνία σχηματίζοντας τον Άξονα που λίγα χρόνια μετά αιματοκύλισε την ανθρωπότητα η «Εκκλησία» (το 1937) όχι μόνο σχολίασε θετικά το γεγονός αλλά το χαρακτήρισε και σαν παράδειγμα που έπρεπε να ακολουθήσουν και τα άλλα κράτη. Και όλα αυτά στο όνομα της πάλης κατά των «αθέων και ασεβών μπολσεβίκων» : « Ημάς ενδιαφέρει το γεγονός ότι δύο μεγάλα ευρωπαικά κράτη και έν ανατολικόν κατείδον , έστω και αργά, τον κίνδυνον του πολιτισμού εκ του απειλητικώς εξαπλουμένου κομμουνισμού και ύψωσαν ισχυρόν το κατ’ αυτού αμυντικόν τείχος δια του αντικομμουνιστικού των τριγώνου. Το τείχος τούτο θα έπρεπε να είχεν υψωθή εκ μέρους πάντων των κρατών-πολυγωνικόν- άμα τη πρώτη καθ’ όλου του κόσμου απειλή από του εκ της ρωσικής επαναστάσεως προελθόντος ρωσικού κομμουνιστικού κράτους, οπότε το κακόν θα περιωρίζετο εν τη κοίτη του και θα ητόνει εξ’ιδίας αδυναμίας» .

Ο «εβραίος Μαρξ»

Αρθρογράφοι στα εκκλησιαστικά περιοδικά ήταν και εκπρόσωποι ου ελληνικού ναζιστικού κινήματος . Χαρακτηριστικότερη η περίπτωση της Σίτσας Καραισκάκη που αρθρογραφούσε στην «Ανάπλασι». Η Σίτσα Καραισκάκη , από τα μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού πρόσωπα της ελληνικής διανόησης που ενστερνίσθηκαν τις ναζιστικές ιδέες βρέθηκε στη Γερμανία την εποχή της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία. Εργάστηκε στο τμήμα διαφώτισης του ναζιστικού υπουργείου Προπαγάνδας κερδίζοντας την εκτίμηση του Γιόζεφ Γκαίμπελς και του θεωρητικού του ναζισμού Άλφρεντ Ρόζενμεργκ. Στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά εργάστηκε στις προπαγανδιστικές υπηρεσίες του καθεστώτος και το περιοδικό «Νεολαία». Με την κατάληψη της χώρας από τους γερμανούς ανέλαβε τη θέση συμβούλου διαφώτισης στη γερμανική πρεσβεία. Έφυγε από την Ελλάδα μαζί με τα στρατεύματα κατοχής , το 1944, συνεργάστηκε με την «κυβέρνηση» που έφτιαξαν οι δοσίλογοι στη Βιέννη , καταδικάστηκε δυό φορές σε θάνατο από το δικαστήριο δοσιλόγων αλλά κατάφερε να μείνει ατιμώρητη στη Γερμανία. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1963 και πέθανε το 1987 , σε άρθρο της τον Αύγουστο του 1935 με τίτλο «Η Κομμουνιστική Προπαγάνδα εναντίον της Θρησκείας και της Εκκλησίας» , πέρα από την επίθεση κατά των εκφραστών των κομμουνιστικών απόψεων και ιδεών τόνιζε ιδιαίτερα το φυλετικό στοιχείο στην καταγωγή του Μάρξ και άλλων κορυφαίων προσώπων του κομμουνισμού. Η Καραισκάκη εφιστούσε την προσοχή των αναγνωστών στην « εβραική ευφυία» των θεωρητικών του Μαρξισμού , το γεγονός ότι ο ίδιος ο ίδιος ο Μαρξ ήταν «εγγονός ενός ραβίνου και υιός του εβραίου δικηγόρου Μορντεχάι» (σ.σ. και σε επίσημα κείμενα και εγκυκλίους της Ιεράς Συνόδου τονιζόταν πολλές φορές η εβραική καταγωγή του Μαρξ) .

Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελούν οι σχέσεις εκκλησιαστικών παραγόντων της εποχής . με τις φασιστικές οργανώσεις που ξεφυτρώναν σαν μανιτάρια, εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ’30. Μητροπολίτες παίρνουν μέρος στις παρελάσεις των «χαλυβδοκράνων» της «Εθνικής Ενώσεως Ελλάς» (ΕΕΕ) που είχαν επιβάλει κλίμα τρομοκρατίας σε πολλές πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και ευθύνονταν για τον εμπρησμό της εβραικής φτωχογειτονιάς Κάμπελ στην Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 1931. Η μισή Ιερά Σύνοδος παρευρίσκεται στην κάθοδο των «χαλυβδοκράνων» στην Αθήνα (μια προσπάθεια μίμησης της γνωστής «πορείας στη Ρώμη» των φασιστών του Μπενίτο Μουσολίνι) τον Ιούνιο του 1933, και ο μητροπολίτης Βεροίας προεξάρχει στην επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Αλλά αυτά θα αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστού σημειώματος…

Γιώργος Καραγιάννης – “Ημεροδρόμος”

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *