Το γιλεκάκι του Καματερού

Των Κώστα Βαξεβάνη, Στέφανου Γώγου – HOT DOC

Από το 1952, όταν η Ελλάδα ζούσε στη φρενίτιδα της «θαυματουργής» πικραγγουριάς που θεράπευε πάσα νόσο, κυρίως όμως τον καρκίνο, έως σήμερα, που ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος δείχνει live τον «εκστασιασμό» του από τα κατά συρροή θαύματα των νανογιλέκων, έχουν περάσει ακριβώς 60 χρόνια. Μπορείς να πεις πως δεν άλλαξαν πολλά πράγματα. Κάποιος που ζητά την ελπίδα μπορεί να γατζωθεί εξίσου από τις ρίζες της πικραγγουριάς ή ένα συνθετικό γιλέκο made in Turkey. Στο θύμα μπορείς να καταλογίσεις άγνοια και ανάγκη. Στον θύτη σίγουρα, τραπεζικούς λογαριασμούς. Είναι πολλά τα λεφτά, Μάκη, που θα έλεγε και ο Καλογήρου.

Στην τηλεοπτική οθόνη, ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος κρατά όπως πάντα τις σημειώσεις του, κοιτά με νόημα το κοινό, αφήνει να του ξεφύγει ένα χαμόγελο που υπονοεί διάφορα, αφήνει ένα κενό μερικών δευτερολέπτων (κάτι σαν προκαταβολική και φανταστική υπογράμμιση όσων θα πει) και αποκαλύπτει: «κυρίες και κύριοι, δείτε τώρα το ρεπορτάζ που σας είχαμε υποσχεθεί. Τι κάνει αυτό το γιλέκο νανοτεχνολογίας. Δεν το λέω εγώ, δείτε το». Στην οθόνη παίζει το ρεπορτάζ. Ένας κύριος σε αναπηρικό καρότσι φοράει ένα μαύρο φανελάκι και σηκώνεται από το καρότσι, κάνοντας κάποια μικρά βήματα. «Πριν φορέσω το γιλέκο δεν μπορούσα να το κάνω αυτό», διαβεβαιώνει.

Η κάμερα επιστρέφει στο στούντιο. Ο Μάκης γελά όλος ικανοποίηση και το πάνελ του γνέφει κι αυτό με νόημα. Ο Μάκης μιλά για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, για μελέτη του Πανεπιστημίου Αθηνών που επιβεβαιώνει επιστημονικά τη λειτουργία του γελεκακίου, και άλλα πολλά. Η εκπομπή φτάνει στο τέλος. Το τηλεφωνικό κέντρο έχει ανάψει. Ο παρουσιαστής αποσύρεται από στην κάμερα. Με μεγαλύτερη σίγουρα μαεστρία και εμπειρία από αυτή του συμπαθούς γιατρού Φικιώρη, που σε άλλο κανάλι την ίδια ώρα μιλάει για την ίδια θαυματουργή δράση, αλλά των οζονοσυσκευών. Τουλάχιστον ο Φικιώρης δεν υποστήριξε πως κάνει ρεπορτάζ, ούτε έρευνα. Πουλούσε απλώς τα προϊόντα του.

Όταν ο Μάκης άνοιξε το Κουτί της Πανδώρας

Στις 26 Ιουνίου, στο Κουτί της Πανδώρας στη ΝΕΤ, προβλήθηκε το επεισόδιο για την «Κακή επιστήμη στην υπηρεσία της διαφήμισης». Στην εκπομπή αυτή εξετάζαμε (χωρίς αναφορά σε εμπορικές μάρκες) το πώς η επιστημονικοφάνεια χρησιμοποιείται για να εξαπατηθεί το καταναλωτικό κοινό. Πώς δηλαδή ένα επιστημονικό συμπέρασμα γενικεύεται, παραποιείται ή απλώς χρησιμοποιείται για να πιστέψει το κοινό σε ένα ανύπαρκτο θαύμα. Διάφοροι ισχυρισμοί υγείας συνοδεύουν την πώληση προϊόντων. Για παράδειγμα, το όζον είναι απαραίτητο στον οργανισμό, είναι αλήθεια. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως αν βάλουμε
μια μηχανή όζοντος στο δωμάτιο αντί για πορτατίφ αυτό είναι καλό ή πολύ περισσότερο θαυματουργό. Τις περισσότερες φορές στις διαφημίσεις υπάρχουν τέτοιοι ισχυρισμοί παραπλανητικοί και το κοινό είναι απροστάτευτο. Ανάμεσα στα προϊόντα στα οποία αναφερθήκαμε ήταν οι μηχανές οζονοθεραπείας, τα βιονικά βραχιολάκια και τα νανογιλέκα.

Αυτή λοιπόν η εκπομπή ξαφνικά προκάλεσε την οργή του Μάκη Τριαναταφυλλόπουλου παρότι δεν ειπώθηκε τίποτα για τον ίδιο. Αυτός ήταν ο λόγος που παρακολουθήσαμε στο ίντερνετ όλες τις σχετικές εκπομπές, όπου Τριανταφυλλόπουλος προωθεί τα προϊόντα Nanobionic, εμφανίζοντας ως ρεπορτάζ και έρευνα συνεντεύξεις με ανθρώπους που υπονοούν πως τα γιλέκα αυτά έχουν ιατρική αν όχι θαυματουργή λειτουργία. Χωρίς καμία ένδειξη «telemarketing» σε αυτές τις εκπομπές, ο Τριανταφυλλόπουλος χρησιμοποιεί τη δημοσιογραφική του ιδιότητα για να πουλήσει προϊόντα. Και ο τηλεθεατής θεωρεί πως αυτό που ακούει δεν το λέει κάποιος τηλεπωλητής αλλά ένας δημοσιογράφος ως επιστημονικό συμπέρασμα. Όλα αυτά ήταν ο λόγος που αρχίσαμε να ψάχνουμε τι γίνεται με τα νανογιλέκα. Η Ελλάδα μπορεί να έχει τη δική της ιστορία «θαυμάτων» με την πικραγγουριά, το «φάρμακο Γεωργιάδη» της δεκαετίας του ’50,το νερό του Καματερού την δεκαετία του ’70 και την πρόσφατη φραπελιά, αλλά για πρώτη φορά η παραπλάνηση γίνεται δημόσια και προκλητικά στην τηλεόραση. Η οποία απ’ ό,τι φαίνεται βρήκε τον τηλεοπτικό της Ιησού.

Όλος ο κόσμος προσκυνά (νανο) σώβρακα και (νανο)φανέλες

Η εταιρία την οποία εμφανίζει ως νέα κολυμβήθρα του Σιλωάμ ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος κατασκευάζει τα προϊόντα Νanobionic. Πρόκειται για ρουχισμό που περιλαμβάνει από γιλέκα, φανελάκια, ζώνες επιστραγαλίδες έως και εσώρουχα. Τα τελευταία δεν εμφανίζονται στο site της εταιρίας, αλλά υπόσχονται και αυτά εξίσου θαυματουργά αποτελέσματα.

Όπως μπορεί κάποιος να δει στα ενημερωτικά έντυπα της εταιρίας, όποιος φορά τα ρούχα Νanobionic βελτιώνει τη μικροκυκλοφορία του, δεν κουράζεται, βελτιώνει την ισορροπία του, νιώθει ευεξία, ελαστικότητα, αναγεννιούνται τα κύτταρα του και άλλα πολλά. Αν και η εταιρία προσπαθεί να διατηρήσει ισχυρισμούς που δεν θα την βάλουν σε νομικούς μπελάδες (αγωγές, μηνύσεις), σε πολλά σημεία υποστηρίζει πως κάποια από τα προϊόντα «είναι για τους χρόνια ασθενείς». Στις εκπομπές του Τριανταφυλλόπουλου επίσης μπορεί κάποιος να δει δεκάδες να δηλώνουν πως τα γιλέκα έχουν θεραπευτικές ιδιότητες και τον ίδιο τον Τριανταφυλλόπουλο να συμφωνεί.

Είναι εντυπωσιακά τα «τεστ» που εμφανίζει τηλεοπτικά η εταιρία, στα οποία κάποιος που δεν φορά γιλέκο χάνει την ισορροπία του όταν κάποιος τον σπρώξει, ενώ ακόμη και αν τον ακουμπά το μαγικό γιλέκο έχει ευστάθεια. Πρόκειται βεβαίως για ένα γνωστό τεστ που στηρίζεται στην κινησιολογία. Την πρώτη φορά το «θύμα» χωρίς γιλέκο σπρώχνεται με τρόπο που το κέντρο βάρος του σώματος να μετατοπίζεται έξω από τη βάση στήριξης του σώματος, άρα πέφτει, ενώ τη δεύτερη φορά, όταν έχει το γιλέκο, η πίεση όσο μεγάλη και να είναι έχει κατεύθυνση προς τα μέσα, άρα δεν ανατρέπει την ισορροπία (πληκτρολογήστε στο google Richard Saunders και δείτε το βίντεο).

Ας αφήσουμε όμως τα τρικ και ας πάμε στην παραπλάνηση. Η εταιρία αποκαλεί τα γιλέκα της νανογιλέκα, κάνοντας απλώς χρήση ενός επιστημονικού όρου που δεν σημαίνει κάτι. Αν δηλαδή κάποιος πασπαλίσει με μια σκόνη νανοσωματιδίων σαν αυτή που χρησιμοποιούν οι σκιέρ την επιφάνεια ενός γιλέκου ή ενός τραπεζιού μπορεί κάλλιστα να το αποκαλέσει νανο-κάτι. Γιατί αυτός ο προσδιορισμός νανοτεχνολογίας δημιουργεί κάτι καλό, δεν το εξηγεί η εταιρία. Η επιστημονική βάση, την οποία εμφανίζει ως τρόπο λειτουργίας του θαυματουργού γιλέκου, είναι η εξής: (αντιγραφή από το site) «Το Νanobionic είναι ένα ύφασμα
υψηλής τεχνολογίας φτιαγμένο από βιοκεραμικά υλικά, που αντανακλά τις Άπω Υπέρυθρες Ακτίνες (Far Intrared Rays) που εκπέμπει το σώμα μας πίσω σε αυτό. Το αποτέλεσμα αυτής της ανάκλασης είναι: αύξηση κυκλοφορίας, βελτίωση της ισορροπίας, αύξηση του μεταβολισμού, καλύτερη αναγέννηση των κυττάρων, βελτιωμένη ελαστικότητα, αίσθηση ευεξίας. Η θερμοκρασία που προκαλείται από την ανάκλαση των Άπω Υπέρυθρων Ακτινών του σώματος μας είναι αβλαβής, ευχάριστη και βαθιά διαπεραστική». Ο εγκλωβισμός δηλαδή των υπέρυθρων ακτινών είναι που κάνει καλό. Ο ισχυρισμός είναι δηλαδή: «Οι υπέρυθρες κάνουν καλό στον οργανισμό, άρα γιλε¬κάκι που τις εγκλωβίζει κάνει καλό». Με την ίδια λογική μπορεί κάποιος να πει: «Το νερό κάνει καλό στον οργανισμό, άρα αν τυλιχτώ με σελοφάν και δεν το αφήνω να βγει από το σώμα μου είναι καλό». Προφανώς και δεν είναι καλό, αφού είναι σίγουρο πως θα πεθάνεις από ασφυξία.

Μήπως όμως ο ισχυρισμός περί εγκλωβισμού της υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι ευεργετικός, παρότι αυτό μοιάζει ανόητο; Επιλέξαμε να μην απαντήσουμε εμείς, αλλά οι επιστήμονες. Στείλαμε τα φυλλάδια της Nanobionic στον αναπληρωτή καθηγητή του Φυσικού Τμήματος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Θεόδωρο Σαμαρά, ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα υπέρυθρων ακτινών, και ζητήσαμε αρχικά να σχολιάσει αν μπορεί να ισχύει αυτό που υποστηρίζει η εταιρία. Η απάντηση του είναι σαφής: «Οι υπέρυθρες ακτίνες δεν απορροφώνται βαθιά στο δέρμα, όπως ισχυρίζεται η εταιρία, αφού δεν μπορούν να εισχωρήσουν πέρα της κεράτινης στιβάδας του δέρματος, δηλαδή τη στιβάδα που περιέχει τα νεκρά κύτταρα. Με δεδομένο ότι σε συνθήκες ηρεμίας πάνω από το 50% της θερμότητας από το σώμα αποβάλλεται με τον μηχανισμό αυτό, γεννάται αυτόματα το ερώτημα πιθανών αρνητικών επιπτώσεων της χρήσης αυτών των ενδυμάτων από άτομα με μειωμένη θερμορυθμιστική ικανότητα, όπως άτομα με καρδιοαγγειακά προβλήματα, παχυσαρκία, εγκύους, διαβήτη ή άτομα υπό φαρμακευτική αγωγή. Άλλωστε, το γεγονός της σωστής θερμορύθμισης του σώματος κατά την απορρόφηση της ακτινοβολίας IR-C από το σώμα τονίζει ιδιαίτερα η ICNRP στις οδηγίες της για την προστασία του πληθυσμού. Για τον λόγο αυτό πρέπει να υπάρχουν πάντα οι κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες που να την εξασφαλίζουν στους χώρους εργασίας». Με απλά λόγια, αν το νανογιλέκο πραγματικά αντανακλά την υπέρυθρη ακτινοβολία, τότε μπορεί να είναι και επικίνδυνο για την υγεία αυτού που το φορά. Η απλή λογική βέβαια λέει πως ό,τι προκαλεί τη θέρμανση των κυττάρων, όπως ισχυρίζεται η εταιρία ότι κάνουν τα γιλέκα, δεν είναι και θεραπευτικό. Γιατί τότε απλώς θα τριγυρνούσαμε όλοι με παλτό το κατακαλόκαιρο.

Άνθρακας ο θησαυρός στα γραφεία του Μάκη

Αφού αποκλείσαμε θεωρητικά τις πιθανές ευεργετικές ιδιότητες των νανο-γιλέκων, είπαμε να προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω, στην επιστημονική ανάλυση των προϊόντων. Ένας συνεργάτης του HOT DOC πήγε στην έδρα της Νanobionic για να αγοράσει ένα από τα προϊόντα. Έφτασε λοιπόν στο 170 χιλιόμετρο της Εθνικής Οδού Αθηνών-Λαμίας, όπου βρίσκεται η έδρα της. Με έκπληξη διαπίστωσε πως ως έδρα της εταιρίας εμφανίζεται το κτίριο όπου στεγαζόταν η εφημερίδα VEΤΟ του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου και στεγάζεται το site zougla. Μία εκ των υστέρων έρευνα έδειξε πως η εταιρία που εμπορεύεται τα  Νanobionic είναι η ΒΙΟΤΕΚ Μονοπρόσωπη ΕΠΕ, με έδρα τα κτίρια της οικογένειας Τριανταφυλλόπουλου. Ιδιοκτήτες της φέρονται να είναι οι Αφοί Ψιψίκα από τη Βέροια.

Ο συνεργάτης μας ανέβηκε στον πρώτο όροφο του κτιρίου, όπου υπήρχε εκθετήριο των ρούχων μπροστά σε μια πινακίδα που έγραφε: «Υπό την αιγίδα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου  Αθηνών». Επέλεξε ένα από τα προϊόντα της Νanobionic . Για ευνόητους λόγους το πιο φτηνό, μια επιστραγαλίδα. Η τιμή ήταν 59 ευρώ και το ΦΠΑ μόλις 13%. Δηλαδή τα συγκεκριμένα προϊόντα πωλούνται με ΦΠΑ ιατρικών προϊόντων και όχι ρουχισμού, έχοντας μάλιστα τον προσδιορισμό «ορθοπεδικά».

Παραλάβαμε το συγκεκριμένο προϊόν και το ελέγξαμε εμπειρικά. Πάνω του υπήρχε μια ετικέτα που έγραφε «κατασκευασμένο στην Τουρκία» και σύνθεση « POLYAMID 55%, ELASTHAN 45%, κεραμικό ύφασμα». Δηλαδή η ανάγνωση της ετικέτας δηλώνει ένα απλό ύφασμα πολυμερές με κεραμική ύφανση, σαν και αυτό που μπορεί να βρει κάποιος σε κουρτίνες, καπέλα ή άλλα υφάσματα γενικής χρήσης.

Κόψαμε 4 κομμάτια από το ύφασμα και τα στείλαμε για ανάλυση σε μικροσκόπιο, φασματογράφο και ακτίνες Χ, προκειμένου να δούμε τα συστατικά του. Το μεγάλο τμήμα του υφάσματος το κρατήσαμε για άλλη επιστημονική ανάλυση. Οι ποιοτικές και ποσοτικές αναλύσεις σε όλα τα εργαστήρια έδειξαν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Τα θαυματουργά νανο-ϋφάσματα αποτελούνται από άνθρακα, άζωτο, πυρίτιο, οξυγόνο και ίχνη τιτανίου. Πολυαμίδια, ελαστικό και ίχνη μετάλλου για να δικαιολογεί τον τίτλο κεραμικού υλικού. Στην απάντηση του ο Κ. Χαριτίδης, αναπληρωτής καθηγητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών Ε.Μ.Π. (στον τομέα Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών, με αντικείμενο Νανομηχανικη & Νανοτεχνολογία) γράφει: «Το δείγμα χαρακτηρίστηκε μορφολογικά με ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκε στοιχειακή ποιοτική και ποσοτική μικροανάλυση με φασματόμετρο ακτινών Χ διασπειρόμενης ενέργειας. Από τις εικόνες ι έως 3 παρατηρείται ότι το δείγμα αποτελείται από ίνες με διάμετρο 17-20 μπι. Η στοιχειακή ανάλυση των ινών φανέρωσε ότι αποτελούνται από άνθρακα, άζωτο, οξυγόνο και πυρίτιο. Πάνω στις ίνες εμφανίζονται σωματίδια από 75 nm έως 5 μm, τα οποία στοιχειακά αποτελούνται από άνθρακα, άζωτο, πυρίτιο, οξυγόνο και τιτάνιο».

Ο καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας και Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Λουκάς Μαργαρίτης είπε ακριβώς τα ίδια πράγματα, συμπληρώνοντας με νόημα: «Η εξέταση με απλό μικροσκόπιο δείχνει ύφανση και μικρούς κόκκους διαστάσεων περίπου 1 μικρομέτρο. Με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης, η μία πλευρά είναι λεία και η άλλη δικτυωτή με  ίνες. Θα γνωρίζετε φυσικά ότι υπάρχουν πολλών ειδών υφάσματα με μεταλλική ύφανση και με πολλά από αυτά κατασκευάζονται κουρτίνες, κουνουπιέρες καπέλα, κλπ, με στόχο την αντανάκλαση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας ραδιοκυμάτων. Δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση δημοσιευμένη σε περιοδικά με κριτές που να υποστηρίζει ότι κάνει καλό στην υγεία το συγκεκριμένο προϊόν. Το συνέδριο δεν θεωρείται δημοσίευση, θεωρείται απλά ανακοίνωση. Είναι η πρώτη φάση για να δημοσιεύσει κανείς κάτι. Για να υπάρξει τεκμηρίωση στην επιστημονική κοινότητα, μια νέα ανακάλυψη πρέπει να περάσει σε διεθνές περιοδικό με κριτές».

Κουνουπιέρες που κάνουν τηλεοπτικά θαύματα

Η επιστημονικές απαντήσεις που εμφάνιζαν τα νανογιλέκα κάτι σαν εξελιγμένες κουνουπιέρες μάλλον δεν μας μας εξέπληξαν. Είπαμε όμως να μην σταματήσουμε εκεί. Αποφασίσαμε να ελέγξουμε τον βασικό «μαγικό» ισχυρισμό της εταιρίας, ότι τα υφάσματα της εγκλωβίζουν τις υπέρυθρες ακτίνες στο σώμα και τις κάνουν να δρουν ευεργετικά. Απευθυνθήκαμε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και ζητήσαμε να κάνουν μετρήσεις που θα αποδεικνύουν αν πραγματικά εγκλωβίζονται υπέρυθρες μέσα από τα υλικά της Νanobionic. Οι μετρήσεις έγιναν με θερμογραφία υπέρυθρου, με μία κάμερα δηλαδή που καταγράφει την εκπομπή των υπέρυθρων ακτίνων, την μετατρέπει σε ηλεκτρικό ρεύμα και στη συνέχεια σε χρωματική απεικόνιση. Ένας από τους ερευνητές του ΕΜΠ φόρεσε στο χέρι τον επίδεσμο με υλικό της Νanobionic και στάθηκε απέναντι από την κάμερα θερμογραφίας. Άρχισε η καταγραφή, αλλά η κάμερα δεν συμμερίστηκε τις διαβεβαιώσεις του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου πως οι υπέρυθρες ακτίνες μένουν κάτω από το ύφασμα και θερμαίνουν θεραπευτικά τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι θερμοφωτογραφίες έδειξαν ίδιο χρώμα, δηλαδή ίδια θερμοκρασία σώματος μέσα και έξω από το υλικό της Νanobionic . Κανένας εγκλωβισμός υπέρυθρων ακτίνων. Από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Σχολή Χημικών Μηχανικών, Τομέας Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών) η καθηγήτρια και αντιπρύτανης Α. Μοροπούλου και οι ερευνητές Α. Μπακόλας, Μ. Καρόγλου μας απαντούν:

«Στόχος των μετρήσεων αυτών ήταν να ερευνηθεί αν το συγκεκριμένο προϊόν αντανακλά όπως υποστηρίζει τις άπω υπέρυθρες ακτίνες στο σώμα (7-11 μm).
Περιοχή χεριού Αri: ελάχιστη θερμοκρασία Τmin: 31.3°C, μέγιστη Tmax: 34,ι°C•

Περιοχή Νanobionic Ar2: ελάχιστη θερμοκρασία Τmin: 3θ,9^, μέγιστη Τmax: 33,5°ε.
Περιοχή χεριού Αr3: ελάχιστη θερμοκρασία Tmin: 30,4°C, μέγιστη Τmax: 34,1 C.
Αν συγκριθούν οι θερμοκρασίες του χεριού με την περιοχή του υλικού, αυτό που παρατηρείται είναι μια πολύ μικρή μείωση της ελάχιστης θερμοκρασίας, κατά ο,4°C και της μέγιστης κατά ο,6°C. Αν συγκριθούν οι θερμοκρασίες του χεριού με την περιοχή του ρούχου, αυτό που παρατηρείται είναι μια μεγαλύτερη μείωση της ελάχιστης θερμοκρασίας κατά ο,9°C και ίδια μέγιστη θερμοκρασία.

Για το συγκεκριμένο προϊόν υποστηρίζει ότι αντανακλά τις άπω υπέρυθρες ακτίνες στο σώμα (7-11 μm). Από τις μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την υπόθεση ότι το συγκεκριμένο υλικό μειώνει την εκπεμπόμενη υπέρυθρη ακτινοβολία, δεδομένου ότι αν συνέβαινε αυτό θα έπρεπε να υπάρχει σημαντική μείωση της θερμοκρασίας στην περιοχή με το υλικό Νanobionic.

Επιπρόσθετα παρατηρείται ότι και στην περιοχή του ρούχου η ελάχιστη θερμοκρασία είναι ακριβώς η ίδια με την περιοχή του Νanobionic, συνεπώς παρατηρείται ότι οποιοδήποτε ύφασμα προκαλεί μεταβολή της εκπεμπόμενης από το σώμα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Συνεπώς θα ήταν δόκιμο να συγκριθεί η μεταβολή της θερμοκρασίας του χεριού με το Νanobionic αλλά και με οποιαδήποτε άλλο απλό επίδεσμο».

Τα αποτελέσματα της έρευνας τα στεί¬αμε και στον καθηγητή Θεόδωρο Σαμαρά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ο οποίος ειδικεύεται στις υπέρυθρες. Η απάντηση του: «Αυτό που βλέπω εγώ (όσο μπορώ να διακρίνω από τη χρωματική κλίμακα) είναι ότι η μεταβολή στην καταγραφόμενη θερμογραφική εικόνα που προκαλεί το υπό εξέταση υλικό είναι παρόμοια με αυτή ενός συνήθους υφάσματος (συγκεκριμένα του t-shirt). Μήπως για τον λόγο αυτό ο κατασκευαστής δεν έχει πουθενά (τουλάχιστον δεν βρήκα εγώ) δώσει μια αντίστοιχη απόδειξη ότι το ύφασμα του κάνει αυτά που υπόσχεται από την πλευρά της Φυσικής (όχι της Βιολογίας ή της Ιατρικής);» Τα επιστημονικά συμπεράσματα είναι πως το ύφασμα που εξετάστηκε θα μπορούσε να είναι μια κουνουπιέρα ή οτιδήποτε άλλο, ικανό μόνο για τηλεοπτικά θαύματα.

Εδώ πανεπιστήμιο, εκεί πανεπιστήμιο…

Πού στηρίζεται λοιπόν όλο αυτό το δημιούργημα που πουλάει φύκια για νανοβιονικές κορδέλες; Μια επιστημονική έστω βάση που απλώς είναι υπό αμφισβήτηση; Η εταιρία (και βέβαια ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος) υποστηρίζουν πως όλα όσα λένε στηρίζονται σε επιστημονικές μελέτες. Στο site της Νanobionic και το e-shop Τριανταφυλλόπουλου ο πιθανός πελάτης διαβεβαιώνεται πως «η τεχνολογία Νanobionic είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένη από μελέτη η οποία διεξήχθη υπό την εποπτεία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου». Όλα αυτά γράφονται δίπλα σε μια φωτογραφία του πανεπιστημίου για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Η εταιρία ενημερώνει πως 22 άτομα υποβλήθηκαν σε δοκιμασίες που απέδειξαν πως όσοι φορούσαν υλικά Nanobionic παρουσίασαν μεγαλύτερη καρδιοαναπνευστική αντοχή, αναερόβιες ικανότητες, εκρηκτική ισχύ και δύναμη, καθώς και ευελιξία. Τη μελέτη αυτή (υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου πάντα) φέρονται να έκαναν οι Ηλίας Ζαχαρόγιαννης, Νίκος Δημητριάδης, Γιώργος Παραδείσης και Ευάγγελος Ρουσόπουλος.

Ξεκινήσαμε να αναζητούμε αν πραγματικά υπάρχει δημοσιευμένη επιστημονική έρευνα με τέτοια συμπεράσματα. Δηλαδή έρευνα που να έχει εκπονηθεί με συγκεκριμένο αντικείμενο, να έχει ακολουθήσει επιστημονικά πρωτόκολλα, να έχει βγάλει συμπεράσματα, να τα έχει δημοσιεύσει και να έχει δεχθεί την αποδοχή της επιστημονικής κοινότητας. Δεν υπήρχε πουθενά. Ανακαλύψαμε πως αυτοί που εμφανίζονται να έχουν κάνει την έρευνα είναι δύο καθηγητές της Γυμναστικής Ακαδημίας και δύο μεταπτυχιακοί φοιτητές. Επικοινωνήσαμε με τον Ηλία Ζαχαρόγιαννη, ο οποίος μας έδωσε πληροφορίες για το πού θα βρούμε τη μελέτη του στο ίντερνετ. Πραγματικά βρήκαμε μία έκθεση η οποία εμφανίζεται ως μελέτη. Πόσο επιστημονική είναι; Θα αρκούσε ίσως ένα στοιχείο και μόνο. Η έκθεση αυτή για τη συμπεριφορά 22 μόλις ατόμων που παίρνουν μέρος στην υποτιθέμενη εξέταση (αθλητές όλοι και όχι τυχαίο δείγμα) ξεκινά περιγράφοντας την ευεργετική επίδραση των υπέρυθρων ακτίνων, όπως ακριβώς κάνει και η Νanobionic. Όταν όμως παραθέτει το επιστημονικό σχεδιάγραμμα που εμφανίζει το φάσμα του φωτός, το φάσμα ξεκινάει από τις υπέρυθρες ακτίνες και καταλήγει στις υπεριώδεις (δείτε  την εικόνα δεξιά). Στην «επιστημονική» μελέτη το φάσμα του φωτός, όπως ξέρει ακόμη και ο μαθητής της Β’ Γυμνασίου, είναι ανάποδα. Αλλά ας παρακάμψουμε αυτό το νανοβιονικό μαγικό και ας πάμε στα υπόλοιπα.

Έχουν κάποια επιστημονικότητα; Ρωτήσαμε τον κ. Ζαχαρόγιαννη αν έχει δημοσιευτεί η μελέτη σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό. Μας απάντησε πως έκανε ανακοινώσεις σε συνέδριο του Αmerican College of Sports Medicine . Κανένας απ’ όσους επιστήμονες ιατρικής απευθυνθήκαμε δεν γνώριζε τέτοιο πανεπιστήμιο ή συνέδριο.

Έτσι το ψάξαμε στο ίντερνετ. Το βρήκαμε, αλλά δεν είναι πανεπιστήμιο. Ιδού τι λέει το ίδιο: «Το  Αmerican College of Sports Medicine ACSM δεν είναι ούτε κολέγιο ούτε πανεπιστήμιο και δεν διαθέτει campus, αλλά πρόκειται για μια οργάνωση μελών που τους ενώνει ένας κοινός σκοπός, η προαγωγή της υγείας μέσω της επιστήμης, της εκπαίδευσης και της ιατρικής. Δεν χορηγεί κανενός είδους πτυχίο. Διοργανώνει συνέδρια με καλεσμένους από όλο τον κόσμο και εκδίδει ένα μηνιαίο περιοδικό».

Χαρακτηριστικό είναι ότι χορηγός του τελευταίου ετήσιου συνεδρίου είναι η Coca-Colaμε την υποσημείωση «ζήσε θετικά» (Ιίνε positevely). Με τον μεγαλεπήβολο αυτό τίτλο μια εταιρία διοργανώνει συνέδρια χωρίς κανένα επιστημονικό κύρος και στη συνέχεια ο καθένας από τους συμμετέχοντες επικαλείται τη συμμετοχή του εκεί προτάσσοντας τον παραπλανητικό τίτλοΑmerican College . Αν κάποιος τον πιάσει, απλώς θα πει «μα εγώ δεν είπα ότι είναι πανεπιστήμιο».

Στείλαμε αυτό που εμφανίζεται ως μελέτη στον Κωνσταντίνο Νάτση, πρόεδρο της Αθλητιατρικής Εταιρείας Ελλάδας, ζητώντας σχόλιο. Ο κ. Νάτσης είναι καταπέλτης: «Δεν έχει γίνει από γιατρούς αυτή η εργασία. Δεν μπορεί να κάνει ιατρικές μελέτες κάποιος που δεν έχει σπουδάσει ιατρική επιστήμη. Επιστημονικά δεν στέκει, δεν αποδεικνύονται επιστημονικά αυτά τα οποία αναφέρουν. Το δείγμα είναι πάρα πολύ μικρό και η μεθοδολογία δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη. Δεν υπάρχει επιστημονικά τεκμηριωμένη απόδειξη που να δικαιολογεί αυτές τις ιδιότητες που αποδίδουν στο συγκεκριμένο γιλέκο. Οι μελέτες σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να είναι μεγάλες και πρέπει να αποδειχθούν σε πολύ μεγάλο δείγμα. Μια έρευνα θα πρέπει να δηλώνει και τον τρόπο με τον οποίο αποδεικνύονται τα αποτελέσματα της. Το να πω εγώ ότι πήρα αυτούς τους ανθρώπους, έκανα αυτές τις μελέτες και βρήκα αυτά τα αποτελέσματα χωρίς να τα αποδεικνύω, δεν λέει κάτι. Δεν υπάρχει καμία άλλη δημοσιευμένη εργασία στο ίντερνετ ή σε περιοδικό του εξωτερικού που να αφορά αυτό το θέμα, ούτε έγκριση από το FDA. Όσον αφορά το θέμα ότι έχει τεθεί υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου, είναι αναληθές. Εγώ νομίζω ότι είναι εν αγνοία του πανεπιστημίου. Το ότι εργάζεται κάποιος μέσα στο πανεπιστήμιο με οποιαδήποτε ιδιότητα δεν σημαίνει ότι γίνεται υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πήρα και σχετικές πληροφορίες από έναν καθηγητή, ο οποίος πέρασε από το ίδιο εργαστήριο και με ενημέρωσε ότι δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Είναι επιστημονικοφανές να λέμε ότι έχει τεθεί υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου».

Είναι όμως υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου ακόμη και αυτή η αντιεπιστημονική μελέτη; Απευθυνθήκαμε στον πρύτανη του πανεπιστημίου Θεοδόση Πελεγκρίνη, από τον οποίο ζητήσαμε επίσημη απάντηση. Η απάντηση του πανεπιστημίου είναι πως δεν έχει υπό την αιγίδα του καμία τέτοια έρευνα. Λέει συγκεκριμένα: «Σας γνωρίζουμε ότι επί των φερόμενων ως επιστημονικών θεμάτων, η Διοίκηση του Πανεπιστημίου δεν έχει καμιά αρμοδιότητα ούτε το Πανεπιστήμιο μας θεσμικά διεξάγει τέτοιου είδους έρευνα. Η ευθύνη για την όποια σχετική έρευνα βαρύνει αποκλειστικά το πρόσωπο που την διεξάγει». Συνεπώς δεν υπάρχει καμία θεσμική έρευνα του πανεπιστημίου, ούτε δημοσίευση που να την καθιστά επιστημονική. Κάποιος καθηγητής Γυμναστικής ανακοίνωσε σε κάποια ιδιωτική συνεύρεση συμπεράσματα που έπρεπε να έχουν ιατρική βάση και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε αυτή η ανακοίνωση ως επιβεβαίωση έρευνας. Όλο αυτό το αυθαίρετο εφεύρημα μετατράπηκε σε ταμπέλα παραπλάνησης για τις πωλήσεις με τίτλο «υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου» και μάλιστα δίπλα στη φωτογραφία του.

Ένα ερώτημα είναι αν μετά από τις αποκαλύψεις ο πρύτανης του Πανεπιστημίου θα ζητήσει να αποκατασταθεί το κύρος του πανεπιστημίου και να διωχθούν οι υπεύθυνοι για αντιποίηση αρχής. Η εταιρία Nanobionic χρησιμοποιεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και υποτιθέμενη μελέτη για τα ευεργετικά αποτελέσματα των γιλέκων στον σακχαρώδη διαβήτη. Ένας γιατρός διαβητολόγος, ο οποίος μάλιστα εμφανίζεται στις εκπομπές του Τριανταφυλλόπουλου, υποστηρίζει πως τα γιλέκα κάνουν καλό στον διαβήτη
αλλά και στη δίαιτα. Η περίπτωση αυτή είναι πιο σοβαρή, γιατί μια στατιστική μελέτη εμφανίζεται και πάλι ως έρευνα, δημιουργώντας μάλιστα την εντύπωση στο κοινό πως το γιλέκο μπορεί να αντικαταστήσει την αγωγή. Ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, στον οποίο απευθυνθήκαμε, μας απάντησε για το θέμα μέσω του προέδρου του Γιώργου Πατούλη: «Το Διοικητικό Συμβούλιο μελέτησε τις καταγγελίες και αποφάσισε την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος καθώς επίσης και τον πειθαρχικό έλεγχο του γιατρού. Ενημέρωσε επίσης το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας και την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία».

Ζούγκλα γίναμε

Στη ζούγκλα της καθημερινότητας και όχι αυτή του Τριανταφυλλόπουλου ο καθένας επιλέγει τον τρόπο που θα επιβιώσει. Ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος επέλεξε να κάνει τον τηλεπωλητή για τους δικούς του λόγους. Προφανώς και έχει δικαίωμα να το κάνει. Αρκεί να μην χρησιμοποιεί το προσωπείο της ενημέρωσης για να κάνει μια εκπομπή telemarketing. Να παραπλανά δηλαδή τον τηλεθεατή, εμφανίζοντας ως ρεπορτάζ και μάλιστα με παραποιημένα στοιχεία αυτό που είναι μια καλοστημένη επιχείρηση κάποιων, οι οποίοι με το ύφασμα που αγοράζουν, αντί να κάνουν κουρτίνες ή φανελάκια, αναβιώνουν τις θαυματουργές ιδιότητες της πικραγγουριάς.

Είναι ευθύνη της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή, του ΕΣΡ και βέβαια της Εισαγγελίας να παρέμβουν για να σταματήσουν το νέο νερό του Καματερού. Υπάρχουν πληροφορίες πως μέχρι σήμερα έχουν πουληθεί πάνω από 20.οοο γιλέκα σε απελπισμένους ανθρώπους. Ένας τζίρος που ξεπερνά τα 6 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό πρέπει να κάνει το κράτος. Ο Μάκης μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Ακόμη και να εφεύρει νανοπαπούτσια και να περπατά πάνω στο νερό ως νέος Ιησούς.
Υ.Γ. Ζητήσαμε την άποψη της εταιρίας ΒΙΟΤΕΚ (Νanobionic) για όλα αυτά. Είναι προφανές πως δεν πήραμε καμία απάντηση.