«Που ήσουν νιότη…»: Θλίψη για την Μ. Φαραντούρη

Χθες το βράδυ, στη Μικρή Επίδαυρο, η Μαρία Φαραντούρη τραγούδησε για τα εκατό χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη. Ήταν μια στιγμή που θα έπρεπε να είναι μόνο δοξαστική· να μας γεμίζει μνήμη και περηφάνια, να ενώνει το παρελθόν με το παρόν μέσα από τους στίχους του Ελύτη.

Κι όμως, η ατμόσφαιρα βάρυνε. Διότι το τελευταίο τραγούδι, το εμβληματικό «Της αγάπης αίματα», αφιερώθηκε στη Λίνα Μενδώνη. Στην πιο αμφιλεγόμενη υπουργό Πολιτισμού της Μεταπολίτευσης, που το όνομά της έχει συνδεθεί με πολυτελή ταξίδια, σκάνδαλα, την υπόθεση Λιγνάδη, την κόντρα με τους αρχαιολόγους και την ανέγερση προσωπικών πορτραίτων στις εθνικές συλλογές.

Από την αντίσταση στη σιωπή

Εκεί, λοιπόν, δεν ήταν απλώς η Μενδώνη που σκίασε τη βραδιά. Ήταν η απώλεια μιας υπόσχεσης. Διότι η Φαραντούρη δεν είναι μια οποιαδήποτε τραγουδίστρια· είναι σύμβολο. Μια φωνή που συνδέθηκε με τα κινήματα, με τον Θεοδωράκη στην εξορία, με τις ελπίδες μιας ολόκληρης γενιάς που ήθελε να χτίσει κάτι αλλιώτικο.

Και να που τώρα, μισό αιώνα μετά, η ίδια αφιερώνει σε μια υπουργό που έχει γίνει συνώνυμο της πολιτιστικής ντροπής, τους στίχους του Ελύτη. Στίχους που γράφτηκαν για τους αγώνες, για τη θυσία, για το αίμα της αγάπης.

«Που είσαι νιότη…»

Εδώ ακριβώς επιστρέφει η φωνή του Βάρναλη: «Που είσαι νιότη, που ’λεγες πως θα γινόμουν άλλος». Η απογοήτευση δεν είναι μόνο για μια επιλογή ή μια αφιέρωση. Είναι για τη σιωπή που απλώνεται γύρω από την τέχνη, για την αποδοχή της εξουσίας από εκείνους που κάποτε την αντιπάλευαν.

Ο Βάρναλης μιλούσε για την προδοσία των ιδανικών, για το πως τα όνειρα γίνονται στάχτη όταν έρχεται η ώρα να συγκρουστούν με την πραγματικότητα. Σήμερα, αυτή η φράση μοιάζει να απευθύνεται σε όλους τους καλλιτέχνες που σιώπησαν, που προτίμησαν την αγκαλιά του υπουργικού θώκου από την αλήθεια του λαού.

Μια μελαγχολία πιο βαριά κι από το πένθος

Δεν είναι τυχαίο ότι η θλίψη που άφησε η βραδιά δεν οφείλεται στον χαμό του Μίκη – αυτόν τον τιμάμε και θα τον τιμούμε. Οφείλεται στο γεγονός ότι το όραμά του, οι στίχοι του, τα τραγούδια του, που κάποτε ήταν λάβα, σήμερα μπορούν να ακουστούν ως αφιέρωση στην πιο συντηρητική, πιο αυταρχική, πιο αμφιλεγόμενη υπουργό Πολιτισμού.

Κι εκεί, ανάμεσα στο χειροκρότημα και τη σιωπή, ακούστηκε ο απόηχος του Βάρναλη: «Που είσαι νιότη…».