ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Τρία χρόνια Μνημόνιο. Τρία χρόνια μονόδρομος λιτότητας για τις ελληνικές κυβερνήσεις και τρία χρόνια ραγδαίας συρρίκνωσης του λαϊκού εισοδήματος. Πώς φτάσαμε ώς εδώ και πώς θα μπορούσαμε να αποφύγουμε τη σημερινή δραματική κοινωνική εξέλιξη;
Γράφει ο ΙΟΣ
Ο Γιώργος Σταμάτης διατέλεσε καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Εχει γράψει πολλά βιβλία και εργασίες για ζητήματα κεϊνσιανής, νεορικαρδιανής και μαρξικής οικονομικής θεωρίας, με σημαντικές δημοσιεύσεις και για ζητήματα κρατικής οικονομικής πολιτικής στη χώρα μας. Χάρη στις ιδιαίτερες γνώσεις του ο κ. Σταμάτης μιλά απλά για σύνθετα ζητήματα. Ζητήσαμε την άποψή του για τη συμπλήρωση τριών χρόνων από την προσφυγή της ελληνικής κυβέρνησης στη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.), του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Πώς θα περιγράφατε την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας από την είσοδό της στον λεγόμενο «μηχανισμό στήριξης»;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Στη χώρα μας τα τρία τελευταία χρόνια το ΑΕΠ μειώθηκε κατά τουλάχιστον 25%, η ανεργία τριπλασιάστηκε στο 30% σχεδόν. Οι μισθοί και οι συντάξεις μειώθηκαν έως και 60%. Πλήθυναν οι κοινωνικά ανασφάλιστοι, οι υποσιτιζόμενοι, οι επαιτούντες και οι άστεγοι. Αυξήθηκαν οι αυτοχειρίες. Τα κέντρα των πόλεων με τα κλεισμένα καταστήματα αποπνέουν εγκατάλειψη και εξαθλίωση. Οι εργασιακές σχέσεις αποσαθρώθηκαν και τα ήδη αδύναμα συνδικάτα αποδυναμώθηκαν ακόμη περισσότερο. Η κοινωνική πρόνοια και οι κοινωνικές ασφαλίσεις υπονομεύθηκαν και συρρικνώθηκαν. Οι παροχές κοινωνικής ασφάλισης που αφορούν την ιατροφαρμακευτική και τη νοσοκομειακή περίθαλψη περικόπηκαν αγρίως. Τα δημόσια νοσοκομεία διαλύονται. Το ίδιο και τα πανεπιστήμια. Οι οικονομικές δραστηριότητες του Δημοσίου περιορίζονται ή/και εκχωρούνται στον καπιταλιστικό τομέα της οικονομίας. Δημόσιες επιχειρήσεις και δημόσιοι οργανισμοί (ενέργεια, ύδρευση και αποχέτευση, σιδηρόδρομοι, αυτοκινητόδρομοι, αεροδρόμια, λιμάνια, τηλεπικοινωνίες, ταχυδρομεία, τραπεζικά και οιονεί τραπεζικά ιδρύματα, τυχερά παίγνια) και άλλα περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου (οικόπεδα και κτίρια) πωλούνται στους ιδιώτες. Ιδιωτικοποιείται η δημόσια υγεία, αλλά προοπτικά και η ανώτατη δημόσια παιδεία. Συγχρόνως ιδιωτικές επιχειρήσεις που κινδυνεύουν να φαλιρίσουν, όπως τράπεζες, κρατικοποιούνται για να εξυγιανθούν με δαπάνες του Δημοσίου και στη συνέχεια να επανιδιωτικοποιηθούν. Και αυτή η τάση συνεχίζεται.
Και πώς φτάσαμε κατά τη γνώμη σας ώς εδώ;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Ετσι, για να το πούμε σχηματικά: Με αγορές του αιώνα, αεροπλάνα και βαπόρια κι υποβρύχια που γέρνουν, με αυτοκινητόδρομους για να μεταφέρονται τα γιαννιώτικα γλυκά στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή και τα γλυκά της Ξάνθης στα Γιάννενα, με πολυδάπανες μνημειώδεις γέφυρες που συνδέουν αυτοκινητόδρομους που δεν είχαν και δεν έχουν κατασκευαστεί ακόμη, με ΑΕΙ και ΤΕΙ σε κάθε ξερονήσι και κάθε δερβενοχώρι, με ολυμπιακά πανηγύρια κι άλλα εκσυγχρονιστικά, το κράτος αύξανε τις δημόσιες δαπάνες. Τίνων τα συμφέροντα, μίζες και κέρδη εξυπηρετούσαν αυτές οι αυξανόμενες δαπάνες δεν είναι του παρόντος. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση διατηρούσε χαμηλή την πραγματική φορολόγηση των υψηλών εισοδημάτων και μείωνε τη φορολογία των εταιρειών (από 45% σε 35%, 20% και σε λιγότερο από 20%). Το αποτέλεσμα ήταν μια συνεχής αύξηση του δημόσιου χρέους, το οποίο το 2009 ανερχόταν πλέον στο 120% του ΑΕΠ.
Ηδη στα μέσα της δεκαετίας του 1990 είχαμε παρατηρήσει ότι η αύξηση του δημόσιου χρέους δεν είναι μια αθώα ιστορία. Διότι πέραν του ότι συνεπάγεται πως ένα υψηλό και ίσως αυξανόμενο ποσοστό του ΑΕΠ και των δημόσιων δαπανών πρέπει να διατίθεται ετησίως για την πληρωμή των τόκων, μπορεί να οδηγήσει σε εκρηκτικές καταστάσεις αν το Δημόσιο φτάσει να έχει δυσκολίες να πληρώσει τους τόκους και να αποπληρώσει, είτε από τα τρέχοντα τακτικά έσοδά του είτε με νέα δάνεια, τα ληξιπρόθεσμα δάνειά του, αν δηλαδή, όπως είθισται να λέγεται, το Δημόσιο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος του. Ηδη τότε ορισμένοι αριστεροί θεωρούσαν ότι ένα υψηλό δημόσιο χρέος δεν σημαίνει και τίποτα φοβερό και παρέπεμπαν προς παρηγορίαν στο υψηλό δημόσιο χρέος της Ιταλίας, του Βελγίου και της Ιαπωνίας. Προσφάτως παρέπεμπαν με κάθε σοβαρότητα και στη δυνατότητα να κηρυχθεί ένα μέρος του δημόσιου χρέους επαχθές, άδικο, κατά κάποιον τρόπο δηλαδή απαράδεκτο, και να μην πληρωθεί!
Στις διαπιστώσεις αυτές μπορεί να συμφωνούν αρκετοί. Ομως κάποιοι υποστηρίζουν ότι ήταν μονόδρομος η καταφυγή στο Μνημόνιο και την τρόικα.
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Η θέση του Δημοσίου ήταν το 2009/2010 ασφαλώς δυσχερής. Τα επιτόκια που πλήρωνε για να μπορεί να πλασάρει στην αγορά τα ομόλογά του ήταν υψηλά. Ωστόσο η αγορά το χρηματοδοτούσε. Στις αρχές του 2010 ζήτησε και πήρε από την αγορά δάνειο 5 δισ. ευρώ, ενώ αυτή του πρόσφερε 25 δισ. ευρώ. Και παρ’ όλα αυτά λίγο μετά ξαφνικά ο πρωθυπουργός της χώρας και ο υπουργός του των Οικονομικών, χωρίς να διαβουλεύονται με κανέναν, πούλησαν ως πρακτορίσκοι ξένων συμφερόντων τη χώρα στη λεγόμενη τρόικα, δηλαδή στους πολιτικούς διαχειριστές των συμφερόντων των καπιταλιστών του επικυρίαρχου της Ε.Ε., της Γερμανίας και του αφεντικού του ΔΝΤ, των ΗΠΑ, πράγμα που όπως αποδείχθηκε αργότερα είχαν ήδη προγραμματίσει προ πολλού. Τουλάχιστον ένας από τους γνώστες των σχετικών πραγμάτων, ο υπουργός Οικονομικών της προηγούμενης κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, δήλωσε επανειλημμένα δημοσίως ότι δεν ήταν αναγκαίο να προσφύγουμε στην τρόικα, αλλά ότι θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να χρηματοδοτούμαστε από την αγορά.
Η τρόικα μετέτρεψε το σύνολο σχεδόν του δημόσιου χρέους προς ιδιώτες ή τέλος πάντων προς μη κράτη σε χρέος προς κράτη και προς το ΔΝΤ, για το οποίο επιπροσθέτως δεν ισχύει τώρα πλέον όπως πριν το ελληνικό, αλλά το αγγλικό δίκαιο, με συνέπεια μεταξύ άλλων να μην υφίσταται πλέον για το Ελληνικό Δημόσιο η λεγόμενη ασυλία. Συγχρόνως η τρόικα με τα διάφορα Μνημόνιά της υποχρέωσε το ελληνικό Κοινοβούλιο και την ελληνική κυβέρνηση να λάβουν τα γνωστά μέτρα που οδήγησαν στην κατάσταση που περιγράψαμε παραπάνω.
Πώς σχολιάζετε την αντίδραση και τις προτάσεις της ευρύτερης Αριστεράς την περίοδο που έγινε ορατή σε όλους η κρίση;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Ας δούμε μερικές από τις προτάσεις της κομμουνιστικής και μη Αριστεράς. Προτάθηκε η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή στη δραχμή. Μα η κατάσταση στην οποία περιήλθαμε δεν οφείλεται στο ότι το εθνικό μας νόμισμα είναι το ευρώ και όχι η δραχμή. Αν επιστρέψουμε στη δραχμή θα έχουμε βέβαια τη δυνατότητα άσκησης εθνικής νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής. Ωστόσο ούτε λόγος να γίνεται ότι η άσκηση μιας κατάλληλης νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής θα μπορούσε να βοηθήσει αισθητά στο ξεπέρασμα της δεινής κατάστασης. Και ιδίως η δυνατότητα άσκησης εθνικής νομισματικής πολιτικής δεν σημαίνει κατά κανέναν τρόπο ότι τώρα πλέον η ΤτΕ θα μπορεί να χρηματοδοτεί το Δημόσιο. Διότι αυτό, δηλαδή το να επιστρέψουμε στη δραχμή αλλά να παραμείνουμε στην Ε.Ε., δεν επιτρέπεται από την Ε.Ε. Αλλ’ έστω ότι, πρώτον, φεύγουμε όχι μόνον από το ευρώ αλλά και από την Ε.Ε. και, δεύτερον, η ΤτΕ χρηματοδοτεί το Δημόσιο. Ακόμη και τότε όμως όχι μόνον αυτή η χρηματοδότηση δεν συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κατάστασης, αλλά και η επιστροφή στη δραχμή καθ’ εαυτήν θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα. Κι αυτό, επειδή το δημόσιο χρέος είναι χρέος σε ευρώ και όχι χρέος σε δραχμές.
Ποιες θα ήταν οι συνέπειες από μια επιστροφή στη δραχμή σ’ αυτές τις συνθήκες;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Εστω ότι επιστρέφουμε στη δραχμή. Και έστω ότι ορίζουμε μια ορισμένη ισοτιμία μεταξύ δραχμής και ευρώ. Είναι αυτονόητο ότι αυτή ορίζεται αυθαιρέτως. Εστω λοιπόν ότι ορίζουμε πως μια δραχμή είναι αξίας ίσης με ένα ευρώ. Εστω επίσης ότι τη χρονιά της επιστροφής στη δραχμή το Δημόσιο χρωστάει συνολικά 400 δισ. ευρώ και έχει να πληρώσει 20 δισ. ευρώ σε τόκους και 30 δισ. ευρώ σε λήγοντα δάνεια. Χρειάζεται λοιπόν το Δημόσιο αυτή τη χρονιά 50 δισ. ευρώ για να εξυπηρετήσει το χρέος του. Κι επειδή το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών της χώρας είναι ελλειμματικό και η χώρα δεν έχει καθαρές εισροές συναλλάγματος, το Δημόσιο βγαίνει στην αγορά συναλλάγματος και ζητάει να αγοράσει με δραχμές 50 δισ. ευρώ. Ας μην παίξουμε το εφιαλτικό για την ισοτιμία της δραχμής σενάριο ότι το Δημόσιο βγαίνει στην αγορά να πάρει δάνειο σε ευρώ. Δεδομένου και του ελλειμματικού ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών είναι πλέον η βέβαιον ότι η δραχμή θα υποτιμηθεί από την αγορά, έτσι που να χρειάζεται κανείς τώρα περισσότερες από μία δραχμές, π.χ. 1,2 δρχ. για να αγοράσει ένα ευρώ. Το κακό όμως δεν είναι ότι τώρα το Δημόσιο πληρώνει όχι 50 αλλά 60 δισ. δρχ. για να αγοράσει 50 δισ. ευρώ. Αυτό δεν πολυνοιάζει το Δημόσιο, διότι ας είναι καλά η ΤτΕ. Αλλά το κακό είναι ότι το δημόσιο χρέος που μέχρι στιγμής ήταν ίσο με 400 δισ. ευρώ και συνεπώς ίσο με 400 δισ. δρχ., παραμένει μεν ίσο με 400 δισ. ευρώ, αλλά συγχρόνως γίνεται λόγω της υποτίμησης της δραχμής ίσο με 480 δισ. δρχ. Δεν χρειάζεται να το φιλοσοφήσει κανείς πολύ το ζήτημα για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το δημόσιο χρέος σε δραχμές θα αυξάνεται συνεχώς και τόσο γρήγορα που ούτε σκέψη να γίνεται ότι το Δημόσιο θα μπορεί να το εξυπηρετήσει – ακόμη κι αν χρηματοδοτείται απεριόριστα από την ΤτΕ. Κι επίσης ούτε να σκεφτεί κανείς τις συνέπειες της συνεχούς υποτίμησης της δραχμής. Θα καταρρεύσουν οι εισαγωγές καθώς και η παραγωγή στο μέρος και στον βαθμό που βασίζεται σε αυτές.
Με ποιους όρους θα μπορούσε να είναι ευεργετική η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Μόνον αν η επιστροφή στη δραχμή επέλθει συνεπεία της κατάργησης του ευρώ δεν θα είχαμε αναγκαστικά αυτά τα δυσάρεστα αποτελέσματα. Διότι μόνο τότε θα μπορούσαμε να απαιτήσουμε τη μετατροπή του δημόσιου χρέους από ευρώ σε δραχμές στην ισοτιμία δραχμής και ευρώ, με την οποία θα εισέλθουμε στη δραχμή, π.χ. στην ισοτιμία με την οποία εισήλθαμε κάποτε στο ευρώ, καίτοι αυτό δεν είναι καθόλου αναγκαίο. Διότι οι πιστωτές του Δημοσίου θα μπορούσαν να απαιτήσουν εξίσου ευλόγως τη μετατροπή του δημόσιου χρέους όχι σε δραχμές αλλά σε ένα οποιοδήποτε άλλο ή άλλα νομίσματα, π.χ. σε δολάρια ή στα επιμέρους νομίσματα των πιστωτριών χωρών. Οπότε οι δυσάρεστες συνέπειες της επιστροφής στη δραχμή, που μόλις περιγράψαμε, θα παρέμεναν.
Μήπως υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστεί το ζήτημα μέσω μιας κρατικής τράπεζας;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Κάποιοι νομίζουν ότι σωθήκαμε αν το Δημόσιο ιδρύσει μια τράπεζα σαν τη γερμανική Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW), η οποία να ανήκει αποκλειστικά στο Δημόσιο (κατά τα λοιπά είχαμε κάποτε μια τέτοια τράπεζα, την ΕΤΒΑ) και η οποία να χρηματοδοτεί αυτό το τελευταίο. Αυτό είναι μια απύθμενη ανοησία. Το ότι μια τράπεζα ανήκει αποκλειστικά στο Δημόσιο δεν σημαίνει ότι αυτή μπορεί να κόβει αβέρτα-κουβέρτα μονέδα και να τη δίνει στο Δημόσιο. Κι αυτό ισχύει, αδιάφορο αν εθνικό νόμισμα είναι το ευρώ ή η δραχμή. Μονέδα κόβει μόνον η Κεντρική Τράπεζα. Και Κεντρική Τράπεζα ήταν η ΤτΕ, όταν εθνικό νόμισμα ήταν η δραχμή, και Κεντρική Τράπεζα (και για την Ελλάδα) είναι η ΕΚΤ τώρα που εθνικό νόμισμα είναι το ευρώ. Το γιατί κατέληξε αυτός που κατέληξε σ’ αυτή την άποψη είναι τόσο ανόητο όσο και η ίδια αυτή άποψη: επειδή στη χρηματοδότηση της Ελλάδας η Γερμανία, για δικούς της λόγους, συμμετέχει μέσω της KfW.
Αυτός που διατύπωσε την παραπάνω άποψη έχει ακόμη μια εναλλακτική πρόταση στο μανίκι του: τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί η ΤτΕ το Δημόσιο με επιτόκιο ίσο μ’ εκείνο, με το οποίο αυτή αναχρηματοδοτεί τις εμπορικές τράπεζες, δηλαδή με επιτόκιο πολύ μικρότερο από το επιτόκιο με το οποίο δανείζεται το Δημόσιο στην αγορά. Την ύπαρξη αυτής της δυνατότητας είχαμε περιγράψει εμείς στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν εθνικό νόμισμα ήταν η δραχμή και συνεπώς η ΤτΕ ήταν η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας, όταν δηλαδή η ΤτΕ μπορούσε να δημιουργεί ποσότητες εθνικού νομίσματος και, δεύτερον, οι δανειακές ανάγκες του Δημοσίου ήσαν κυρίως σε δραχμές, δηλαδή στο εθνικό νόμισμα, το οποίο μπορούσε, ως Κεντρική Τράπεζα, να δημιουργεί η ΤτΕ. Κι επίσης δεν είχαμε παρουσιάσει τότε την ύπαρξη αυτής της δυνατότητας για να ζητήσουμε την πραγματοποίησή της, αλλά για να δείξουμε ότι οι καπιταλιστές, οι οποίοι, ενώ στρέφονταν κατά του χρέους του Δημοσίου και ζητούσαν τη μείωσή του κι έτσι και τη μείωση των τόκων που πλήρωνε το Δημόσιο γι’ αυτό το χρέος, δεν θα δέχονταν ποτέ την παραπάνω χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους, καίτοι αυτή μειώνει σημαντικά τους τόκους που πληρώνει το Δημόσιο, διότι θα τους στερούσε τους τόκους που παίρνουν τώρα χρηματοδοτώντας αυτοί και όχι η Κεντρική Τράπεζα το Δημόσιο. Τέλος, για να το αναφέρουμε και αυτό, μια δανειοδότηση του Δημοσίου από την Κεντρική Τράπεζα με μηδενικό επιτόκιο ή με επιτόκιο μικρότερο απ’ αυτό της αγοράς θα σήμαινε μεταβίβαση εισοδήματος στο Δημόσιο ίσου με την αντίστοιχη εξοικονόμηση τόκων από το Δημόσιο. Γιατί να το επιτρέψουν όμως αυτό οι καπιταλιστές; Γι’ αυτό και η Ε.Ε. απαγορεύει στην ΕΚΤ, δηλαδή στην Κεντρική Τράπεζα της ευρωζώνης, να χρηματοδοτεί τα κράτη της ευρωζώνης και στις Κεντρικές Τράπεζες των υπολοιπων χωρών-μελών να χρηματοδοτούν τα κράτη τους.
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Ναι, αφού έτσι θα μπορούσαμε να έχουμε σώσει ή να σώσουμε την Ελλάδα, γιατί τότε να μη σώσουμε και την αδελφή Κύπρο; Ετσι λοιπόν ένας άλλος αριστερός οικονομολόγος πρότεινε την εξής λύση για την Κύπρο: Η ΤτΕ θα μπορούσε να δανείσει για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα στην Τράπεζα Κύπρου και στη Λαϊκή Τράπεζα το ποσό των 2 ή των 4,5 δισ. ευρώ ή οποιοδήποτε άλλο ποσό (έτσι, έτσι ακριβώς λέει!), με ενέχυρο χαρτιά, δηλαδή αξιόγραφα, που θα της ενεχειριάσουν αυτές οι δυο τράπεζες. Κι επειδή στην ΤτΕ δεν επιτρέπεται να χρηματοδοτεί τράπεζες άλλης χώρας πέραν της Ελλάδας, η δουλειά θα μπορούσε να γίνει ως εξής: η Τράπεζα Πειραιώς, πριν αγοράσει τα υποκαταστήματα των δύο παραπάνω τραπεζών, θα χρηματοδοτούσε τις δύο τράπεζες με τον προαναφερθέντα τρόπο. Και για να βρει τα χρήματα, με τα οποία θα τις χρηματοδοτούσε, θα κατέθετε στην ΤτΕ τα χαρτιά που θα της έδιναν οι δύο αυτές τράπεζες και θα έπαιρνε το σχετικό χρηματικό ποσό. Ετσι λοιπόν θα σώζονταν οι δυο κυπριακές τράπεζες. Μα πού να τα βρουν οι έρμες οι δυο κυπριακές τράπεζες τα χαρτιά για να τα βάλουν ενέχυρο; Κι έστω ότι τα είχαν. Γιατί να τα δεχθεί η Τράπεζα Πειραιώς ως ενέχυρο; Αλλ’ έστω ότι τα δέχεται. Τι θα κάνει αν οι δυο κυπριακές τράπεζες μετά την πάροδο της προθεσμίας δεν είναι σε θέση να επιστρέψουν το δάνειο; Πώς θα πληρώσει την ΤτΕ; Γιατί να δεχθεί την πιθανότητα να μην μπορέσει να πληρώσει; Αλλ’ έστω ότι όλα τα παραπάνω δεν συνιστούν προβλήματα. Η ΤτΕ γιατί να δεχθεί τα χαρτιά που θα θελήσει να της δώσει η Τράπεζα Πειραιώς (η οποία κατά τα λοιπά βρίσκεται σε διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης);
Τι κάνουμε όμως τώρα με τη συμμετοχή μας στην Ε.Ε. και στην ευρωζώνη;
Γ. ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Καλώς μπήκαμε στην Ε.Ε. και στην ευρωζώνη; Κακώς, κάκιστα! Να βγούμε από την Ε.Ε. και την ευρωζώνη; Ναι! Ομως θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ούτε το ένα ούτε το άλλο συμβάλλουν στη λύση του προβλήματός μας. Κάποτε θα πρέπει να γίνει φυσικά και η συζήτηση πώς και γιατί μας έβαλαν στην Ε.Ε. και στην ευρωζώνη και γιατί πρέπει να βγούμε απ’ αυτές. Ομως σήμερα η επιστροφή στη δραχμή θα επιδείνωνε, όπως προαναφέραμε, το πρόβλημα του δημόσιου χρέους. Η έξοδός μας από το ευρώ και πολύ περισσότερο η έξοδός μας από την Ε.Ε. θα αύξανε βέβαια τους βαθμούς ελευθερίας μιας πολιτικής για την υπέρβαση της δεδομένης κατάστασης. Δεν συνιστούν όμως αυτές και μόνες λύση του προβλήματος.
Η απεμπλοκή από τα Μνημόνια, η επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης και η αποπομπή της τρόικας προϋποθέτουν την επεξεργασία μιας πολιτικής και οικονομικής πρότασης εξόδου από την ύφεση και την ανεργία και αντιμετώπισης του δημόσιου χρέους. Η Αριστερά δεν έχει διατυπώσει μέχρι σήμερα καμία τέτοια πρόταση.
Τι θα συμβεί στο μέλλον αν δεν συμβεί κάτι; Ο,τι συνέβη μέχρι σήμερα. Το ΑΕΠ θα συνεχίσει να μειούται και το δημόσιο χρέος να εξυπηρετείται όπως όπως μέχρι να μην μπορεί πλέον να εξυπηρετηθεί, οπότε και η τρόικα ύστερα από δυο-τρία ακόμη κουρέματα θ’ αναγκαστεί να το ξεχάσει προσωρινά. Μέχρι τότε, όμως, θα έχει επιτύχει τους σκοπούς της: τη μείωση μισθών και συντάξεων και την αύξηση των κερδών, τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, τη διάλυση του κοινωνικού κράτους και της κοινωνικής ασφάλισης, την εκχώρηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και την εκποίηση της περιουσίας του Δημοσίου στους καπιταλιστές, τη συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και, τέλος, την πειθάρχηση των εργαζομένων και των πολιτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεών τους.
………………………………………………………….
Το χρέος και τα «παιδιά μας»
Σε παλιότερο κείμενό του ο Γιώργος Σταμάτης αναλύει τον μηχανισμό αποπληρωμής του χρέους και σχολιάζει το «ηθικό» επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο οι σημερινές μας θυσίες θα γλιτώσουν τα παιδιά μας:
«Ενα δημοφιλές επιχείρημα κατά των δημόσιων ελλειμμάτων είναι και το επιχείρημα ότι αυτά, συσσωρευόμενα, αυξάνουν το δημόσιο χρέος και ότι το δημόσιο χρέος που δημιουργούμε εμείς σήμερα θα το πληρώσει η επόμενη γενιά αύριο. Και ως νοικοκυραίοι άνθρωποι δεν μπορούμε βέβαια να αφήσουμε χρέη στα παιδιά μας. Αυτό είναι ένα από τα πλέον κουτοπόνηρα και πλέον έωλα επιχειρήματα. Τι υπονοεί αυτό το επιχείρημα; Υπονοεί τα εξής: Αν το Δημόσιο δανείζεται σήμερα, αυτό είναι ταυτόσημο με το να δανείζεται σήμερα όλη η χώρα το ίδιο ποσό. Το Δημόσιο, για να πληρώσει τα τοκοχρεολύσια, θα πάρει βέβαια τα αναγκαία χρήματα από φόρους που θα επιβάλει τότε σε όλους εμάς, έτσι που εμείς, δηλαδή όλη η χώρα, θα πληρώσουμε αύριο τα τοκοχρεολύσια του δημόσιου χρέους. Δεν υπάρχει όμως στην πραγματικότητα τίποτα πιο απατηλό απ’ αυτή την παράσταση. Πώς έχει όμως αληθινά το πράγμα; Εχει ως εξής: Δεν δανείζεται η παρούσα γενιά ποσά που θα πληρώσουν οι επόμενες γενιές. Αλλά: Δανείζεται το κράτος και δη όχι απ’ όλους εμάς, αλλά από ορισμένους εξ ημών, από εκείνους που έχουν να δανείσουν, τουτέστιν από τις εμπορικές τράπεζες, τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και τους ιδιώτες με υψηλά εισοδήματα. Και ό,τι οφείλει στους τελευταίους δεν τους το πληρώνει αύριο, αλλά τους το πληρώνει κάθε μέρα.
»Κάθε μέρα πληρώνει το Δημόσιο τοκοχρεολύσια. Και ποιος τα πληρώνει εν τέλει αυτά τα τελευταία; Ολοι οι φορολογούμενοι κατ’ αναλογίαν των φόρων που πληρώνουν. Και ποιος εισπράττει αυτά τα τοκοχρεολύσια; Τα εισπράττουν οι δανειστές του Δημοσίου, οι εμπορικές τράπεζες, οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και οι ιδιώτες με υψηλά εισοδήματα. Αυτοί εισπράττουν τα χρήματα που δάνεισαν, αλλά και τόκους. Δεν αφήνει συνεπώς χρέος η μια γενιά στις επόμενες. Διότι, όπως λέμε ότι «όλα εδώ πληρώνονται», έτσι επίσης ισχύει ότι «όλα τώρα πληρώνονται». Τώρα, από την παρούσα γενιά, και όχι αύριο από τις αυριανές γενιές αποπληρώνεται το δημόσιο χρέος. Και δεν πληρώνεται από τις αυριανές γενιές σε κάποιους μη κατονομαζόμενους, αλλά πληρώνεται από την εκάστοτε σημερινή γενιά, δηλαδή απ’ όλους τους φορολογουμένους κατ’ αναλογίαν των φόρων που πληρώνουν, στις εμπορικές τράπεζες, στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και σε ιδιώτες με υψηλά εισοδήματα αυτής της ίδιας γενιάς.
»Αυτοί οι τελευταίοι εισπράττουν -όχι στο μέλλον, αλλά κάθε χρονιά- ως δανειοδότες, δηλαδή ως οιονεί τοκογλύφοι του Δημοσίου, μέρος των φορολογικών και άλλων εσόδων του Δημοσίου ως τόκους. Σ’ αυτούς μεταβιβάζεται κάθε χρονιά υπό μορφήν τόκων ένα μέρος του εθνικού προϊόντος που προηγουμένως ιδιοποιήθηκε υπό μορφή φόρων το Δημόσιο. Κατά καιρούς μάλιστα -και στους δικούς μας πρόσφατους χθεσινούς καιρούς- οι τόκοι που πλήρωνε το ελληνικό Δημόσιο στους εν λόγω υπερέβαιναν τα τακτικά έσοδά του. Το έχετε αναλογιστεί; Είναι σαν να πληρώνουμε όλους τους φόρους σε ιδιώτες!
»Γιατί όμως, ενώ ένα μεγάλο μέρος της ιδιωτικής οικονομίας κερδίζει φοβερά ποσά από τα δημόσια ελλείμματα, το δημόσιο χρέος και την αύξησή τους, η ιδιωτική οικονομία στρέφεται κατά των ελλειμμάτων και του χρέους του Δημοσίου; Διότι γνωρίζει ότι κάθε αύξησή τους σημαίνει μια αντίστοιχη αύξηση των δημόσιων δαπανών και συνεπώς μια αντίστοιχη αύξηση του δημόσιου εις βάρος του ιδιωτικού τομέα».
……………………………………………………..
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Γιώργος Σταμάτης «Περί Νεοφιλελευθερισμού» (εκδ. ΚΨΜ, Αθήνα 2007)
Θεόδωρος Μαριόλης, Γιώργος Σταμάτης «Η εντός ΟΝΕ εποχή. Παγκοσμιοποίηση, ΟΝΕ, δραχμή, χρηματιστήριο» (εκδ. Στάχυ, Αθήνα 2000)
Θεόδωρος Μαριόλης, Γιώργος Σταμάτης «ΟΝΕ και νεοφιλελεύθερη πολιτική» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999)
Γιώργος Σταμάτης «Η κρατική διαχείριση της σημερινής οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα» (εκδ. Κριτική, Αθήνα 1989)
Γιώργος Σταμάτης (επιμ.) «Οικονομική κρίση και κρατική πολιτική. Η νεοφιλελεύθερη-συντηρητική στροφή στην Ελλάδα σήμερα» (εκδ. Κριτική, Αθήνα 1990)
Γιώργος Σταμάτης «Οικονομικά Μαργκινάλια» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997)
ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΤΕ
Γιώργος Σταμάτης «Ποιος απειλεί το Ασφαλιστικό;»
http://www.iospress.gr/ios2007/ios20071104.htm
Γιώργος Σταμάτης «Γιατί “βρομάνε” τα δομημένα ομόλογα;»
http://www.iospress.gr/mikro2007/mikro20070512.htm
………………………………………………….
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: Τάσος Κωστόπουλος, Αντα Ψαρρά, Δημήτρης Ψαρράς
ios@efsyn.gr
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 3-4-5/5/2013
Αφήστε μια απάντηση