2. Η κίτρινη δημοσιογραφία του Ιδιώνυμου

Στον πόλεμο του ‘ιδιωνύμου” όλα επιτρέπονταν. Τα “Αθηναϊκά Νέα” επιτίθενται στους εξόριστους κομμουνιστές με την κατηγορία ότι βιάζουν τις συντρόφισσες τους (17/6/1933). Η απάντηση του “Ριζοσπάστη” (18/3/1933). Η συκοφαντική επίθεση του Συγκροτήματος συμπίπτει με τις προετοιμασίες καθόδου στην Αθήνα των φασιστικών (αλλά και υποστηρικτών του Βενιζέλου) ΕΕ από την Θεσσαλονίκη

Η ΕΚΔΟΣΗ ΤΩΝ «ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΝΕΩΝ» έχει σήμερα μια παράδοξη επικαιρότητα. Συνέπεσε με την προσπάθεια της κυβέρνησης Βενιζέλου να χαλιναγωγήσει τον «κίτρινο Τύπο». Στη διαφήμιση που προηγήθηκε της έκδοσης, τα «Αθηναϊκά Νέα» υποσχέθηκαν να απευθυνθούν «εις το κοινόν της πρωτευούσης, την εκλεκτοτέραν δηλαδή αναγνωστικήν μάζαν του τόπον» με τη φιλοδοξία «να γίνουν εφημερίς όλων εκείνων που αποστρέφονται την προχειρογράφον ποσότητα, την υπερβολήν, την ακρότητα, τον χονδροειδή γραμμοφωνισμόν, την συστηματικήν εντυπωσιολογίαν, την βάναυσον αισχρογραφίαν, με μίαν λέξιν τον αχαλίνωτον κιτρινισμόν, την δημοσιογραφίαν ως ένα οιονδήποτε εμπόριον των τριόδων».

Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για μια αξιοσημείωτη προσέγγιση της «σοβαρής» δημοσιογραφίας. Και από πρώτη ματιά το νέο εκδοτικό εγχείρημα συνδεόταν με το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης, το οποίο, σύμφωνα με τα λόγια του Ελευθερίου Βενιζέλου, ερχόταν να πατάξει «την συκοφαντίαν και την δυσφήμισιν» και να εξασφαλίσει «τον ιδιωτικόν βίον των πολιτών από τον διασυρμόν» και να προστατεύσει «την τρυφερόν νεότητα από την πορνογραφίαν».

Μόνο που μας προσγειώνει ανώμαλα το κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου της εφημερίδας, στο οποίο αποκαλύπτεται ότι ο στόχος, δίπλα στον «κίτρινο Τύπο» δεν είναι παρά η «αναρχία»: «Δεν θα φωνάξωμεν πανικόβλητοι ότι έξω από τας πύλας μας είνε η επανάστασις. Ούτε είμεθα πανικόβλητοι, ούτε θα διαλαλήσωμεν συνθήματα πανικού. Η φιλοδοξία μας είνε άλλη: Να ενθαρρύνωμεν και να τονώσωμεν. Εδώ, κίτρινοι άνθρωποι με κεφαλής κενής, έχουν κατακλύσει την ελληνικήν κοινωνίαν με τον επιληπτικόν ρωμαντισμόν ότι είνε άνδρες νέοι και επαναστατικοί και εμείς θα τους δώσωμεν το πρόσχημα να συγκρίνουν τα μικρά των αναστήματα με τα υπερήφανα ύψη των επαναστατών; […] Εάν είμεθα ανήσυχοι, εάν απεφασίσαμεν να κατέλθωμεν εις τον αγώνα, είνε διότι βλέπομεν μακρύτερα: Ο,τι σήμερον εμφανίζεται ως μέτρον κυβερνητικόν, αύριον θα είνε μοιραίως η συνείδησις μιας κοινωνίας, μιας ολοκλήρου τάξεως. Διότι αν τα κοινωνικά καθεστώτα είνε απρόθυμα εις την επίθεσιν, μοιραίως εκτρέπονται προς την αντίδρασιν, κινούμενα από το ένστικτον της αμύνης των. Η μία κατάχρησις φέρει την άλλην: Η αναρχία των κίτρινων ανθρώπων, μοιραίως θα οδηγήση εις τον δεσπότην, ο οποίος κάτω από τον αίθριον αυτόν ουρανόν απεδείχθη πάντοτε ανεπιθύμητος».1

Το μέτωπο δηλαδή της νέας εφημερίδας του Δ. Λαμπράκη στον «κιτρινισμό» συνδυαζόταν με την πρόθεση του Βενιζέλου να πατάξει την «αναρχία» και την «επανάσταση», δηλαδή το εργατικό κίνημα και την Αριστερά, κάτι που είχε επιχειρήσει ήδη από το 1929 με τη θέσπιση του νόμου 4229 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», το γνωστό «Ιδιώνυμο».
Τον τρόπο που αντιλαμβανόταν το Συγκρότημα Λαμπράκη τον αγώνα του κατά του «κιτρινισμού» και της «αναρχίας» μπορεί κανείς να διαπιστώσει σε ένα πρωτοσέλιδο δημοσίευμα των «Αθηναϊκών Νέων». Το δημοσίευμα αυτό φέρει τον τίτλο «Τα αίσχη του κομμουνισμού. Οι “σύντροφοι” και τα έργα των. Τι έπαθαν δύο… συντρόφισσαι».2

Πρόκειται για μια επιστολή κάποιου που έφτασε στα χέρια ανώνυμου «φίλου» της εφημερίδας: «Φίλος των “Αθηναϊκών Νέων” έλαβε πρό τινων ημερών την κάτωθι επιστολήν. Η ειλικρίνεια του ύφους και η καταπληκτική αποκάλυψις ότι εις την Ελλήδα, σήμερον, γίνεται δυνατόν να επιβάλλεται η τερατώδης σωματεμπορία που καταγγέλλεται ως διαπραχθείσα από τους 24 κομμουνιστάς και την “κολλεχτίβα” των εις τον Αγιον Ευστράτιον, η ειλικρινής και ανδρική αναγνώρισις από τον γράφοντα του κτηνώδους της αιρέσεως εις την οποίαν τον είχε παρασύρη η μελέτη των κοινωνικών φαινομένων κακά γενομένη. Ολα δίδουν εις το κατωτέρω γράμμα χαρακτήρα γενικότητος και αποκαλύψεων, ότι υπό την σκέπην των κομμουνιστικών δογμάτων διαπράττονται κακοήθειαι, που θα ήτο αδύνατον να φαντασθή κανείς, δεδομένου ότι ακόμη εις την Ελλάδα δεν κυβερνά ο μπολσεβίκικος παράδεισος. Δι αυτό το δημοσιεύομεν. Σημειωτέον ότι ο επιστολογράφος μας δίδει τα ονόματα των δύο ατυχών γυναικών, τα οποία μαζί με το γράμμα του, κρατούμεν εις την διάθεσιν της αρχής, αν κρίνη ότι το πράγμα αξίζει τον κόπον μιας ανακρίσεως».

Στη συνέχεια η εφημερίδα παρέθετε το γράμμα: «Αξιότιμε κύριε, Ζητών συγγνώμην διά την ενόχλησιν, παρακαλώ υμάς να αναγνώσετε την παρούσαν μου. Είμαι απόφοιτος της Νομικής, Κρης την καταγωγήν και ονομάζομαι Χριστοδουλάκης Νικόλαος. Η μελέτη των κοινωνικών φαινομένων και η αναζήτησις των αιτίων παρουσιάζονται σήμερα σαν ανάγκη. […] Οταν εξεδηλώθη και σε μένα η ανάγκη αυτή, άρχισα την μελέτη και νόμισα πως βρήκα την εξήγησι στον μαρξισμό. Μπήκα στο κομμουνιστικό κόμμα και δούλεψα κάτω απ’ αυτό πέντε ολόκληρα χρόνια.
Με δέχτηκαν τα μπουντρούμια όλων σχεδόν των τμημάτων Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Καβάλας. Οι περισσότερες φυλακές με εφιλοξένησαν και επισκέφθηκα όχι λίγα ξερονήσια, ήτοι Γαύδο, Σκύρο, Αγιον Ευστράτιον. Ούτε κακουχίαι, όμως, ούτε τίποτε θα με έκαμναν να παύσω εργαζόμενος όπως νόμιζα ότι πρέπει, αν το εξής γεγονός δεν έσπαζε τον μεταξύ εμού και του κομμουνισμού κρίκο.
Στον Αγιο Ευστράτιο, όπου ευρισκόμουν εξόριστος είμεθα εξόριστοι 26 εν όλω, εκ των οποίων δύο γυναίκες. Στας 28 Φεβρουάριου ε.ε. από απόφασι της κολλεκτίβας -εις την οποίαν εάν τις δεν συμμορφωθή διαγράφεται εκ ταύτης, καταδικάζεται δηλαδή εις πείναν, γδύμνιαν, εξαθλίωσιν- ηναγκάσθησαν να παραδοθούν και εις τους 24 άνδρας, εξακολουθούν δε και σήμερον να παραδίδωνται εκούσαι-άκουσαι καθ’ εκάστην εις έναν εκ περιτροπής».

Και η επιστολή κλείνει με την παράκληση του επιστολογράφου να τον βοηθήσει ο αποδέκτης να βρει δουλειά, γιατί μόλις έχει απολυθεί από την εξορία και είναι 24 ώρες νηστικός…

Το ΚΚΕ αντέδρασε αμέσως, διαψεύδοντας τους ισχυρισμούς του επιστολογράφου και βέβαια το δημοσίευμα: «Δεν υπήρξε ποτέ τέτοιο πρόσωπο στον An Στράτη, ούτε υπάρχει κανείς Ν. Χριστοδουλάκης, απόφοιτος της Νομικής, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η σ. Αύρα Βλάση, μία από τις δύο συντρόφισσες, για τις οποίες γίνεται λόγος (η άλλη είνε η αδελφή της Πέρσα Βλάση), που γύρισε προ ημερών από την εξορία, έστειλε με δικαστικό κλητήρα διάψευση στα “Αθηναϊκά Νέα”. Και αύριο θα υποβάλει μήνυση επί συκοφαντία στην αισχρή παληοφυλλάδα».3

Τα “Αθηναϊκά Νέα” αποδίδουν τη συκοφαντία στους … κομμουνιστές, δηλαδή στα θύματα (19/6/1933). Ο ¨Ριζοσπάστης” απαντά στη “σπείρα αγυρτών” του Συγκροτήματος (20/6/1933)

Αλλά η «παληοφυλλάδα» δεν είχε πει την τελευταία της λέξη. Υποχρεώθηκε βέβαια να παραδεχτεί ότι ο Χριστοδουλάκης ήταν ανύπαρκτο πρόσωπο και επομένως το περιεχόμενο της επιστολής ψευδές, αλλά απέδωσε τη συκοφαντία στους ίδιους τους κομμουνιστές. Η μέθοδος που ακολούθησαν τα «Αθηναϊκά Νέα» πρέπει σήμερα να διδάσκεται στις σχολές δημοσιογραφίας ως κορυφαία περίπτωση παραπληροφόρησης.

Σε νέο και πάλι πρωτοσέλιδο δημοσίευμα η εφημερίδα επιχειρεί να διαστρέψει ακόμα και τη διάψευση:
«Εις τας 17 τρέχοντος εδημοσιεύσαμεν μίαν επιστολήν κομμουνιστού υπογραφομένον Χριστοδουλάκη, καταγγέλλοντας διάφορα φρικιαστικά πράγματα και τονίζοντος ότι ως εξ αυτών συνήλθε και αποκηρύσσει τας παλαιάς του δοξασίας, καταλήγοντος εις σπαρακτικήν επίκληση ότι πεινά και ζητεί εργασίαν και δηλούντος ότι θα διήρχετο διά να λάβη απάντηση. Και αυτός μεν δεν διήλθεν. Αφ’ ετέρου όμως ελάβομεν χθες την κάτωθι επιστολήν του κ. Αλ. Μελά».

Στη συνέχεια παρατίθεται αυτή η επιστολή, η οποία μεταξύ άλλων αναφέρει: «Εις τα αγαπητά “Αθηναϊκά Νέα” ανέγνωσα μίαν επιστολήν ενός Νικολάου Χριστοδουλάκη με ημερομηνία 9 τρέχοντος εις την οποίαν αποκαλύπτει… αίσχη τον κομμουνισμού. Προφανώς ευρισκόμεθα προ μίας σπείρας απατεώνων, και ιδού διατί: Ελαβον και εγώ επιστολήν, τελείως ομοίαν της δημοσιευομένης, με την διαφοράν ότι αύτη φέρει ημερομηνίαν 6 τρέχοντος και αρχίζει ο γράφων, αντί να λέγη ότι είνε Κρης, ότι είνε Ηπειρώτης! Αντί δε να νπογράφη Νικόλαος Χριστοδουλάκης, εν τη υπό την κατοχήν μου επιστολή, υπογράφεται Καρασχόλιας Παντελής. Τώρα, πρόκειται περί (οργανωμένης τινός ενεργείας των κομμουνιστών, ούτως ώστε διά τον τρόπου αυτού να διεισδύσουν εις διαφόρους εταιρείας βασιζόμενοι επί της καλής καρδιάς των φιλεύσπλαχνων; Ή πρόκειται απλώς, όπως το πιστεύω, περί ενός κοινού αγύρτου; Νομίζω πως καλά θα έκανε η αστυνομία να το ανακαλύψη».

Και ο ανώνυμος αρθρογράφος των «Αθηναϊκών Νέων» συνοδεύει τη νέα επιστολή με το ακόλουθο συμπέρασμα: «Συμφωνούμεν απολύτως με την γνώμην ότι πιθανόν να πρόκειται περί αγυρτών ή -πιθανώτερον- περί σκευωρίας αυτών των ιδίων των κομμουνιστών. Πράγματι αι οργανώσεις των τελευταίων, επιδιώκουσαι να παραστήσουν εις την κοινήν γνώμην ότι δυσφημούνται και διασύρονται σνκοφαντούμενοι, είνε άριστα δυνατόν να απευθύνουν οι ίδιοι τοιαύτας επιστολάς ίνα λαμβάνουν έπειτα την ευχαρίστηση να τας διαψεύδουν, παρέχοντες ούτω σκηνοθετημένας καταλλήλως αποδείξεις των “μεθόδων διά των οποίων η μπουρζουαζία” επιδιώκει “να συκοφαντήση την ιδέαν” και ταύτα προς άγραν θυμάτων και φανατισμόν των απλοϊκών πιστών των. Συμπέρασμα: Αμεσος Ανάγκη επεμβάσεως της αστυνομίας προς ανακάλυψη της αλήθειας των πραγμάτων».4

Ο «Ριζοσπάστης» υποχρεώθηκε να επανελθεί, καταγγέλλοντας τον ύπουλο τρόπο της απάντησης του Συγκροτήματος: «Αν πραγματικά είχαν εξαπατηθεί όπως ισχυρίζονται τα “Αθηναϊκά Νέα” δεν είχαν παρά να διαψεύσουν την είδηση. Τι έκαναν όμως; Την πρώτη μέρα κάνανε την πάπια. Χτες όμως για να σκεπάσουν την άτιμη αυτή όσο και αισχρή σκηνοθεσία που σκευωρήθηκε μέσα στα γραφεία των “Αθηναϊκών Νέων”, γράφουν ότι εξαπατήθηκαν και σε συνεργασία με ένα άλλο σκυλάκι του βενιζελικου συγκροτήματος, τον Αλέξ. Μελά δημοσίευσαν μια επιστολή αυτού του τελευταίου. Με την επιστολή αυτή εμφανίζεται ότι δήθεν και αυτός παίρνει παρόμοιες επιστολές που οφείλονται σε “ωργανωμένην ενέργεια των κομμουνιστών” για να παραστήσουν τον εαυτό τους σαν συκοφαντούμενο. Η πρωτοφανής αυτή παληανθρωπιά της σπείρας των παληανθρώπων και αγυρτών που βρίσκονται μέσα στα “Αθηναϊκά Νέα” είναι φανερή. Αφού ξεσκεπάστηκε πέρα για πέρα η σατανική αυτή σκευωρία τους πάνε να δημιουργήσουν καινούργια, πιο γελοία και χοντροκομμένη αυτή τη φορά».5

Το περιστατικό αυτό δεν ήταν μεμονωμένο. Σε αυτοβιογραφικό κείμενο που θα κυκλοφορήσει πολλές δεκαετίες αργότερα, η Αύρα Βλάση-Παρτσαλίδου, η οποία υπήρξε σημαντικό στέλεχος του ΚΚΕ, θα περιγράψει εκείνη την εποχή και τον ρόλο του Τύπου στην προσπάθεια συκοφάντησης του αριστερού κινήματος και κυρίως των γυναικών που συμμετείχαν στους εργατικούς αγώνες ως «πόρνες με βιβλιάριο του Τμήματος Ηθών», με κατασκευασμένα «ρεπορτάζ» για «κομμουνιστικά όργια που βασίζονταν στην «κοινοκτημοσύνη των γυναικών που δήθεν εφάρμοζε το ΚΚΕ.6

1. «Κατά της αναρχίας. Κατά της αντιδράσεως», εφ. Αθηναϊκά Νέα 28.5.1931.

2. Εφ. Αθηναϊκά Νέα, 17.6.1933.

3. «Μια αισχρή συκοφαντία κατά των εξόριστων μας του An Στράτη», Ριζοσπάστης, 18.6.1933.

4. «Κομμουνιστών μέθοδοι ή αγυρτών τερτίπια;», εφ. Αθηναϊκά Νέα 19.6.1933.

5. «Η σπείρα των αγυρτών είναι μέσα στα Αθηναϊκά Νέα», εφ. Ριζοσπάστης 20.6.1933.

6. Αύρα Παρτσαλίδου, Αναμνήσεις από τη ζωή της ΟΚΝΕ, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1976, σ. 62-65.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ