Με ποιον να πάει και ποιον ν’ αφήσει

image002
ΤΕΛΙΚΑ ΜΕ «ΠΟΙΟΝ» είναι το Συγκρότημα; Οι πρόσφατες παλινωδίες απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ θύμισαν την πάγια τακτική του απέναντι σε όλες τις κυβερνήσεις, ακόμα και τις πιο σκοτεινές. Αν περιοριστούμε στην περίοδο από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα θα διαπιστώσουμε και πάλι βέβαια την προτίμηση του ΔΟΛ να εμφανίζεται στο πλευρό της «δημοκρατικής» ή της «προοδευτικής» παράταξης. Στο σχετικό λήμμα της Εγκυκλοπαίδειας του Τύπου, το οποίο έχει συντάξει ο επί χρόνια συνεργάτης του Συγκροτήματος Ριχάρδος Σωμερίτης διαβάζουμε: «Το “Βήμα” το 1974 υποστήριξε τον Γ. Μαύρο και την Ενωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, τις αντιδεξιές “δημοκρατικές δυνάμεις” το 1977 και το ΠΑΣΟΚ το 1981 τηρώντας έως σήμερα θετική σε γενικές γραμμές έναντι αυτού στάση».1

Ο Μανώλης Χαιρετάκης εντοπίζει τις ορατές διαφορές μεταξύ των δύο εφημερίδων του Συγκροτήματος την περίοδο 1952-1984: «Το “Βήμα”, αν και ανήκε στη φιλελεύθερη παράταξη, υποστήριξε τον Ελληνικό Συναγερμό του στρατάρχη Παπάγου και αργότερα προσχώρησε στην αντιπολίτευση. Κατά τη διάρκεια των Ιουλιανών, υπήρξε μια απόπειρα τήρησης μιας αμφίπλευρης στάσης, στην οποία όμως δεν δόθηκε συνέχεια. Μετά τη Μεταπολίτευση, το “Βήμα” υποστήριξε τους κεντρώους πολιτικούς σχηματισμούς (Ε.Κ.-Ν.Δ., ΕΔΗΚ) μέχρι και το 1977, ενώ από το 1978 σημειώνεται μια σαφής στροφή στην εφημερίδα που πλέον υποστηρίζει το ΠΑΣΟΚ.

Τα “Νέα” παρουσιάζουν μια αμφιλεγόμενη εικόνα ως προς τον πολιτικό τους προσανατολισμό σε σχέση με τον Ελληνικό Συναγερμό: κατά την άποψη μερικών μελετητών, τα “Νέα” υποστήριζαν τον Ελληνικό Συναγερμό σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία μία τέτοια ενέργεια είχε στρατηγική σημασία. Πάντως, τα “Νέα” άρχισαν να αποσύρουν την υποστήριξή τους στον Ελληνικό Συναγερμό νωρίτερα από το “Βήμα”. Οπως και στο “Βήμα”, κατά τη διάρκεια των Ιουλιανών υπήρξε μία απόπειρα αλλαγής της πολιτικής γραμμής των “Νέων”, η οποία έμεινε χωρίς συνέχεια. Μετά τη Μεταπολίτευση, τα “Νέα” υποστήριζαν τους κεντρώους πολιτικούς σχηματισμούς (Ε.Κ.-Ν.Δ., ΕΔΗΚ) – ενώ από το 1978 σημειώνεται μία σαφής στροφή προς την υποστήριξη του ΠΑΣΟΚ».2

image004Αμηχανία και ίσες αποστάσεις στις εκλογές του 1989 (11/6/1989), αλλά ευθεία υποστήριξη Μητσοτάκη το 1990 (1/4/1990). Γελοιοποίηση του Κώστα Καραμανλή όταν διεκδικούσε την αρχηγία της Ν.Δ (2/3/1977).

Οι διαπιστώσεις αυτές σε γενικές γραμμές είναι ορθές και επιβεβαιώνουν την αρχική μας διαπίστωση ότι η υποστήριξη κάποιας κομματικής παράταξης από το Συγκρότημα ισχύει για όσο καιρό θεωρείται ότι εξυπηρετούνται οι συγκεκριμένες πολιτικές στοχεύσεις. Το πολιτικό χρώμα του Συγκροτήματος είναι σαν το φύλο των Αγγέλων. Απλά δεν υπάρχει.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι αναγνώστες-πελάτες δεν έχουν τη δική τους δυσκολία να προσαρμοστούν στις μεταλλάξεις της εφημερίδας «τους». Αυτό συνέβαινε πιο έντονα την περίοδο που η επιλογή εφημερίδας αποτελούσε ένα είδος πολιτικής ταυτότητας. Πριν από μερικές δεκαετίες ήταν αδύνατον να συγχωρήσει ο αναγνώστης τις «ιδεολογικές παρεκκλίσεις» της εφημερίδας του. «Το “Βήμα” έφτασε το 1952 στο ναδίρ των 4.000 φύλλων, όταν ακολούθησε τον Στρατάρχη Παπάγο, διεσώθη δε μόνον χάρις στα “Νέα”».3

Μιλώντας στον Χαιρετάκη ο βετεράνος δημοσιογράφος Χρήστος Πασαλάρης θα περιγράφει αυτή την εσωτερική αντίφαση του Συγκροτήματος: «Ο απέραντος εκείνος “ΕΑΜικός” κόσμος δεν είχε άλλη “αναγνωστική λύση” από τα “Νέα”, πράγμα βέβαια που δεν άρεσε πολύ στον Δημήτριο Λαμπράκη, αφού του δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα με το σύστημα, εγχώριο και ξένο. Εβλεπε κάθε μέρα με έκπληξη την κυκλοφορία των “Νέων” να ανεβαίνει κατά χιλιάδες, ενώ το “Βήμα”, συντηρητικό και μετρημένο, έμενε πίσω. Κι έτσι, πέρα από μερικές ανθοδέσμες και τις καλές αμοιβές, που εκ παραδόσεως έδινε, καμιά άλλη ενθάρρυνση δεν θέλησε να δώσει σ’ αυτή την καλπάζουσα, αριστερόστροφη, αντιαποικιακή πορεία της απογευματινής εφημερίδας του».4

Ο Ζαν Μεϊνό, απ’ την άλλη πλευρά, φτάνει να αποδίδει την υπαναχώρηση του Συγκροτήματος υπέρ του Γεωργίου Παπανδρέου την περίοδο της Αποστασίας, μετά την προσπάθεια στήριξης της «λύσης» Στεφανόπουλου ακριβώς στον εκδοτικό ανταγωνισμό και στην πρόθεσή του να διεκδικήσει το κοινό της «Ελευθερίας»: «Παρά τη γνωστή συντηρητικότητά του [ο Χρ. Λαμπράκης] εξακολούθησε να υποστηρίζει την Ενωση Κέντρου και τον Γ. Παπανδρέου μετά την κρίση του Ιουλίου 1965, ίσως κατά πολύ από αντίθεση προς τον πρωτεργάτη της ιουλιανής Αποστασίας Κ. Μητσοτάκη, ο οποίος συνδεόταν στενά με τον αντίζηλό του εκδότη της εφημερίδας “Ελευθερία” Π. Κόκκα».5

Ομως τα πράγματα δεν είναι σήμερα τόσο δύσκολα για το Συγκρότημα όσο υπήρξαν εκείνες τις εποχές. Υστερα από εκπαίδευση πολλών χρόνων οι αναγνώστες έχουν πάψει να είναι τόσο ευαίσθητοι. Στην ίδια κατεύθυνση συντείνει και η προϊούσα ομοιογενοποίηση του πολιτικού λόγου, η διαμόρφωση μιας ενοποιημένης πολιτικής ατζέντας, η οποία επιτρέπει την ευκολία των κομματικών μεταπηδήσεων σε όλα τα μέσα ενημέρωσης.

image006Και πάλι ίσες αποστάσεις μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ το 2000 (9/4//2000). Προσωρινή υποστήριξη Βενιζέλου μετά την ήττα του ΠΑΣΟΚ το 2007 (18/9/2007), αλλά και πανηγυρισμοί για τον Γ. Παπανδρέου (5/10/2009).

Αν ανατρέξει κανείς στις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1980 μέχρι σήμερα θα διαπιστώσει ότι το Συγκρότημα έχει υποστηρίξει κατά διαστήματα όλα τα κόμματα και όλους τους πολιτικούς αρχηγούς που αναδείχτηκαν νικητές, ενώ έχει συγκρουστεί και πάλι με όλους. Θα πει κανείς ότι αυτό είναι δείγμα πολιτικής ανεξαρτησίας και δημοσιογραφικής ακεραιότητας. Μόνο που το κριτήριο για τις επιλογές αυτές δεν έχει καμιά σχέση με ανεξαρτησία και ακεραιότητα. Συνδέεται πάντοτε με άμεσες επιχειρηματικές και πολιτικές σκοπιμότητες.

Και ενώ, σύμφωνα με την ενθουσιώδη περιγραφή του Γιάννη Καψή, ήταν «τα “Νέα” εκείνα που άνοιξαν τον δρόμο για το ΠΑΣΟΚ», και πάλι το Συγκρότημα ήταν εκείνο που λίγους μήνες μετά την ανάδειξη του Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία θα έθετε τη νέα κυβέρνηση μπροστά σε έναν ωμό πολιτικό εκβιασμό.

Το καλοκαίρι του 1982 ο ΔΟΛ αποφάσισε επιδεικτικά να αναστείλει την καθημερινή έκδοση του «Βήματος», διεκδικώντας μια ιδιαίτερη μεταχείριση και κυρίως θέτοντας τη νέα κυβέρνηση μπροστά στο δίλημμα να υποκύψει στην απαίτηση να δεχτεί τον εκβιασμό. Ο Ανδρέας αντέδρασε με ένα επιχείρημα που ισχύει αυτούσιο μέχρι σήμερα: «0 Οργανισμός Λαμπράκη χρηματοδοτήθηκε με κεφάλαια κινήσεως. Δεν μπορεί ο ελληνικός λαός να επιδοτεί επ’ αόριστον και στο άπειρο τον Τύπο και μάλιστα σε τέτοια κλίμακα. Ως πού θα πάει το πράγμα;».

Η ομοιότητα εκείνης της απαίτησης του Συγκροτήματος με όσα εκπορεύονται τις τελευταίες βδομάδες από τον επίγονο του Χρ. Λαμπράκη είναι εκπληκτική. Είχε προηγηθεί συνάντηση Ανδρέα Παπανδρέου – Χρήστου Λαμπράκη, την οποία είχε ζητήσει ο δεύτερος. 0 εκδότης είχε μόλις λάβει μεγάλο δάνειο για τις εφημερίδες του. Η άμεση επιδίωξή του ήταν να χαριστούν τα χρέη ή τουλάχιστον να διευκολυνθεί με σκανδαλώδη τρόπο η αποπληρωμή τους. Η Νέα Δημοκρατία και τότε υπερασπίστηκε αμέσως τις απαιτήσεις του ΔΟΛ. Ο ΔΟΛ επιχειρούσε πάλι να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός «κεντρώου» πόλου, προκειμένου να αποδυναμωθεί η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και να τον χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης για τις επιδιώξεις του.6

Η συνέχεια είναι λίγο ως πολύ γνωστή. Το 1985 το Συγκρότημα υποστήριξε πάλι το ΠΑΣΟΚ με βαριά καρδιά. Από το 1989 άρχισαν οι διαφοροποιήσεις. Το σκάνδαλο Κοσκωτά και η ασθένεια του Ανδρέα Παπανδρέου επέτρεψαν την πολιτική μετακίνηση.
Στις δύο εκλογές του 1989 είναι σαφές ότι το Συγκρότημα έχει εγκαταλείψει το ΠΑΣΟΚ, χωρίς όμως να υποστηρίζει ανοιχτά τη Ν.Δ. «Σιωπηλή πλειοψηφία» έγραφε το «Βήμα» πριν από τις εκλογές του Ιουνίου (11.6.1989) και «Ολα τα σενάρια» τη μέρα των εκλογών του Νοεμβρίου (5.11.1989). Πριν από τις εκλογές του Απριλίου 1990, όταν διαφαινόταν (επιτέλους!) η αυτοδυναμία της κυβέρνησης Ν.Δ., το «Βήμα» φιλοξενούσε στο πρωτοσέλιδο του μόνο τον Κώστα Μητσοτάκη («Τι θα γίνει αν νικήσω. Τι θα κάνω αν ηττηθώ») και σε δεύτερο πλάνο τον Γρηγόρη Φαράκο του Συνασπισμού (1.4.1990). Και αμέσως μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η εφημερίδα πρόβαλε με πηχυαίους τίτλους την πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων: «Στροφή προς τους ιδιώτες. Η κυβέρνηση εξαγγέλλει την Τρίτη πολλά τολμηρά ανοίγματα. Ιδιωτικά νοσοκομειακοί ιδιωτικά Πανεπιστήμια» (22.4.1990).

Για τον τρόπο που μετατοπίζεται το Συγκρότημα την περίοδο εκείνη του σκανδάλου Κοσκωτά, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ενώ το 1989 τα έντυπά του συμπλέουν με την καμπάνια για την προσωπική υπονόμευση του Ανδρέα Παπανδρέου και υιοθετούν κάθε λογής κιτρινισμό για τη σχέση του με τη Δήμητρα Λιάνη, έπειτα από δύο-τρία χρόνια, τα πράγματα έχουν εντελώς μεταστραφεί.
Μια βδομάδα μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ το φθινόπωρο του 1993, βασικός πολιτικός συντάκτης της εφημερίδας θα γράψει ότι «η Δ. Λιάνη και ο Α. Λιβάνης αποτελούν έναν χρήσιμο και αποτελεσματικό συνδυασμό στην οργάνωση του καθημερινού χρόνου του πρωθυπουργού», ενώ σε άλλο σημείο θα φτάσει να πει ότι «η κ. Λιάνη-Παπανδρέου έχει δώσει ένα μέτρο σωφροσύνης και διακριτικότητας που δεν υπάρχει ένδειξη ότι θα ανατραπεί» («Το Βήμα», 17.10.1993).

Η εφημερίδα είχε προλάβει να μεταστραφεί από τη στιγμή που διαφάνηκε η ήττα Μητσοτάκη: «Ετοιμη η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ» («Το Βήμα», 10.10.1993). Και αμέσως μετά τις εκλογές ο εχθρός προσωποποιείται πάλι στον Μητσοτάκη: «Τα σχέδια του κ. Μητσοτάκη προσκρούουν σε γενικευμένη αντίδραση» («Το Βήμα», 17.10.1993). Το «Βήμα» φιλοξενεί πλέον την αγιογραφία της Δήμητρας Λιάνη, διά χειρός Θανάση Λάλα. Οι ερωτήσεις του κατά τα άλλα εύστροφου στελέχους του Συγκροτήματος ήταν χαρακτηριστικές: «Δεν σας κρύβω ότι αυτή η απλότητα τον Προέδρου όπως και η δική σας ξένισε ανθρώπους που σας γνώρισαν» ή «Μιλάτε σαν ώριμος πολιτικός».7

image008Ανακούφιση για την κυβέρνηση Παπαδήμου (7/11/2011). Αρχική υπονόμευση του Τσίπρα ως … αποστάτη (18/11/2013) και διαθύραμβοι με κόκκινο πρωτοσέλιδο μετά την πρώτη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ (26/1/2015)

Η εφημερίδα εκτίθεται αρχικά υπέρ του Εβερτ («Εφοδος Εβερτ στο Μέγαρο Μαξίμου», 19.11.1995), αλλά μόλις φανεί ότι ο Σημίτης θα επικρατήσει, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα: «Σε επτά ημέρες οι Ελληνες επιλέγουν την Πρόοδο ή τη Συντήρηση. Η εβδομάδα της αλήθειας. ΠΑΣΟΚ: η ανάγκη αυτοδυναμίας αποκλείει διαρροές» («Το Βήμα», 15.9.1996). Αμέσως μετά τις εκλογές, το «Βήμα» θα προχωρήσει στην πιο ακραία επίθεση σε πολιτικό αρχηγό συγκρίνοντας τον νέο πρόεδρο της Ν.Δ. Κώστα Καραμανλή με το κλωνοποιημένο πρόβατο Ντόλι (2.3.1997). Αλλά μόλις φάνηκε ότι η επόμενη εκλογική αναμέτρηση του 2000 θα ήταν αμφίρροπη, το Συγκρότημα έσπευσε να εμφανιστεί «αντικειμενικό». Την παραμονή των εκλογών το πρωτοσέλιδο του «Βήματος» έριχνε το μπαλάκι στους ψηφοφόρους: «Πρωθυπουργός Σημίτης ή Καραμανλής; Ποιος μπορεί να οδηγήσει την Ελλάδα σε ασφαλές λιμάνι αναπτύξεως» (8.4.2000).

Το 2004 το Συγκρότημα ήταν πλέον έτοιμο να υποστηρίξει τον Καραμανλή, εκ του ασφαλούς φυσικά. Την παραμονή των εκλογών τα «Νέα» θα φιλοξενήσουν ολοσέλιδο τον Γιώργο Παπανδρέου να χαιρετά στη συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ και τίτλο «Ψήφο στο μέλλον έδωσε η Αθήνα. Η λαοθάλασσα ξεπέρασε κάθε προσδοκία» (6.3.2004), αλλά την επομένη θα καταγγελθεί η διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ: «Καθαρή εντολή στη Ν.Δ. Ψήφος τιμωρίας για τα λάθη της τετραετίας» (8.3.2004).

Στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση το 2007, όλα έδειχναν ότι θα επικρατήσει ο Καραμανλής, αλλά το Συγκρότημα πόνταρε στο παλιό αντιδεξιό του ακροατήριο. Μόλις το αποτέλεσμα των εκλογών επιβεβαίωσε τις προβλέψεις, οι εφημερίδες του Συγκροτήματος ήταν έτοιμες να αλλάξουν μετερίζι: «Ανοχή στη Ν.Δ., αποδοκιμασία στο ΠΑΣΟΚ» («Τα Νέα», 17.9.2007). Φρόντισαν βέβαια να ταυτιστούν με την αρχηγική φιλοδοξία του κ. Βενιζέλου: «Θέμα ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ. Εμμεση παραίτηση του κ. Γ. Παπανδρέου» («Το Βήμα», 17.9.2007) και την επομένη: «Παραιτηθείτε, κύριε Πρόεδρε! Εντυπωσιακό προβάδισμα του κ. Βενιζέλου στην αναμέτρηση για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ» («Το Βήμα», 18.9.2007).

Μόλις φάνηκε ότι η πρωτοβουλία του Βενιζέλου δεν θα είχε αποτέλεσμα, το Συγκρότημα επέστρεψε στην υποστήριξη του Παπανδρέου. Πολύ περισσότερο που ήδη διαφαινόταν ότι στις επόμενες εκλογές θα νικούσε ο Παπανδρέου: «Πράσινο τσουνάμι, γαλάζια κατάρρευση» («Το Βήμα», 2.10.2009). Και μετά τις εκλογές: «Ιστορική νίκη Γιώργου» («Τα Νέα», 5.10.2009).

Η συνέχεια υπήρξε εξίσου διαφωτιστική. Η υποστήριξη του Συγκροτήματος στην κυβέρνηση Παπαδήμου ήταν «αυτονόητη» για την πολιτική στόχευσή του. Μόλις συγκροτήθηκε η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΛΑΟΣ-Ν.Δ. το Συγκρότημα δεν έκρυψε την ανακούφισή του: «Εθνικό στοίχημα η κυβέρνηση Παπαδήμου» («Τα Νέα», 11.11.2011). Μάλιστα την επομένη το Συγκρότημα πίεζε «να μην υπάρξουν παζαρέματα κομμάτων» και να αποφασίζει για όλα ο Παπαδήμος (12.11.2011).

Οσο για τις πιο πρόσφατες αναμετρήσεις, στις διπλές εκλογές του 2012 το Συγκρότημα φρόντισε να κρατήσει ίσες αποστάσεις από ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. Τα πράγματα ήταν ακόμα θολά.

Ολα άλλαξαν το 2014, μόλις φάνηκε ότι το ρεύμα υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν δυνατόν να αναστραφεί. Τότε ήταν που επιδίωξε ο Σταύρος Ψυχάρης να συναντηθεί με τον Αλέξη Τσίπρα, σε ένα «μυστικό» υποτίθεται ραντεβού, το οποίο όμως δημοσιοποιήθηκε στον Τύπο.8

Στις εκλογές του Ιανουάριου 2015 οι δύο εφημερίδες του Συγκροτήματος έριξαν την τελευταία στιγμή το βάρος τους υπέρ του Αλέξη Τσίπρα και μετά τη νίκη εκδόθηκαν με… κόκκινο πρωτοσέλιδο.

Τη συνέχεια τη γνωρίζουμε. Παρά τις συναντήσεις Ψυχάρη και Τσίπρα, δεν έγιναν δεκτές οι απαιτήσεις του Συγκροτήματος και φτάσαμε στη ρήξη…

1. Λουκία Δρούλια, Πούλα Κουτσοπανάγου (επιμ.), Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784-1974, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Ε.Ι.Ε., Αθήνα 2008, τ. Α’, σ. 363.
2. Μανώλης Χαιρετάκης, «Ελληνικός ημερήσιος πολιτικός Τύπος και πολιτική επικοινωνία (1952-1984)», Διατριβή, Αθήνα 1985, σ. 234.
3. Περ. Ελευθεροτυπία, τχ. Οκτωβρίου 1966, σ. 25.
4. Μανώλης Χαιρετάκης, «Ελληνικός…», ό.π., σ. 312.
5. Jean Meynaud, Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, μτφρ. Π. Μερλόπουλος, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2002 [1967], τ. Β1 2 3 4 5 6 7 8, σ. 174.
6. Δημήτρης Ψαρράς, «Η ιστορία ενός εκβιασμού», εφ. Εφ.Συν., 29.2.2016.
7. «Η δύναμη είναι υπόθεση ψυχής και μυαλού», εφ. Το Βήμα, 23.7.1995.
8. «Η συνάντηση Τσίπρα-Ψυχάρη», εφ. Η Αξία, 12.7.2014.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Μία απάντηση στο “Με ποιον να πάει και ποιον ν’ αφήσει”

Γράψτε απάντηση στο Βαθύ Κόκκινο | Τα θαύματα της Μεταπολίτευσης Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Current ye@r *