Ο λαϊκός στρατός του ΕΛΑΣ συντρίβει τους συνεργάτες των ναζί – Το τέλος του Κισά Μπατζάκ
Το χωριό Κούκος της Κατερίνης υπήρξε, στα μαύρα χρόνια της Κατοχής, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα των δωσίλογων και συνεργατών των ναζί στη Μακεδονία.
Κυρίαρχη φυσιογνωμία ανάμεσά τους ήταν ο Κυριάκος Παπαδόπουλος, γνωστός ως Κισά-Μπατζάκ, τουρκόφωνος Πόντιος οπλαρχηγός με καταγωγή από την Τσορτουκλή της Μερφιζούντας του Πόντου.
Από την υπηρεσία των τσιφλικάδων στη συμμαχία με τους ναζί
Πριν την ανοιχτή συνεργασία του με τους Γερμανούς, ο Κισά-Μπατζάκ είχε ήδη βρει στήριξη στα πιο αντιδραστικά κοινωνικά στρώματα της περιοχής: τον δεσπότη Κατερίνης Κοϊδάκη, τους καπνέμπορους και τους τσιφλικάδες.
Ήταν η άλλη όψη της Κατοχής — εκεί όπου οι τοπικές οικονομικές και θρησκευτικές εξουσίες έβρισκαν κοινό έδαφος με τον κατακτητή για να διατηρήσουν τα προνόμιά τους, ενάντια στο λαό που ακολουθούσε το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ.
Ο Κισά-Μπατζάκ είχε ήδη δώσει τα «διαπιστευτήριά» του ως αντικομμουνιστής, εκτελεστής και άνθρωπος των μαυραγοριτών.
Οι Γερμανοί γρήγορα αναγνώρισαν στο πρόσωπό του έναν πολύτιμο σύμμαχο για την εξόντωση του λαϊκού κινήματος.
Ήδη από την άνοιξη του 1943, κατά τη διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στον Όλυμπο, οι κατοχικές δυνάμεις ήρθαν σε επαφή με τον Κισά-Μπατζάκ και τους οπαδούς του.
Η έκθεση του Επιτελικού Γραφείου 1c του Γερμανικού Διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου το επιβεβαιώνει ρητά:
«Οι εν Κούκω και ιδίως ο αρχηγός των Κουτσαμπασάκ είχον αποδείξει ήδη τότε μίαν απολύτως γερμανόφιλον στάσιν… Η υπηρεσία 1c είχε δώσει εντολήν να φεισθή οπωσδήποτε του τόπου Κούκος, δια να χρησιμοποιήσωμεν τον Κούκον και περαιτέρω ως μίαν φωλέαν αντιστάσεως.»
Ο «Εθνικός Ελληνικός Στρατός» των προδοτών
Με την κάλυψη των Γερμανών, ο Κισά-Μπατζάκ συγκρότησε ένοπλο σώμα ενταγμένο στην αντικομμουνιστική οργάνωση ΠΑΟ και αργότερα στον «Εθνικό Ελληνικό Στρατό» (Ε.Ε.Σ.).
Ο Ε.Ε.Σ. υπήρξε το εργαλείο του κατακτητή στη Μακεδονία — ένα σύμπλεγμα από πρώην τσιφλικάδες, αντικομμουνιστές, τουρκόφωνους Πόντιους και ρουμανίζοντες Βλάχους, εκπαιδευμένους από τον υπολοχαγό των SS Φραντς Κράουτσμπέργκερ.
Στόχος τους: να τσακίσουν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και να διαφυλάξουν τα συμφέροντα των αφεντικών τους.
Στην πράξη, τα «παλικάρια» του Κούκου έγιναν διαβόητα για τη βαρβαρότητά τους.
Πολέμησαν στο πλευρό των Γερμανών ενάντια στους αντάρτες, λεηλάτησαν χωριά, βασάνισαν πατριώτες και συμμετείχαν στην αρπαγή του πλούτου της χώρας — στα μεταλλεία χρωμίου του Αγίου Δημητρίου και των Φωτεινών, στην επίταξη τροφίμων και ζώων, στις επιχειρήσεις καταστολής του λαού.
Η μάχη του Κούκου – 18 Οκτωβρίου 1944
Όταν ο λαός σηκώθηκε όρθιος, το τέλος των προδοτών ήταν αναπόφευκτο.
Το βράδυ της 17ης προς 18η Οκτωβρίου 1944, τμήματα της Χ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον του Κούκου.
Ύστερα από εννιά ώρες σφοδρής μάχης, οι αντάρτες κατέλαβαν το χωριό.
Στη μάχη έλαβαν μέρος:
➤ από πλευράς ΕΛΑΣ, τα Ι, ΙΙΙ και IV τάγματα του 50ού Συντάγματος, ένας λόχος σαμποτέρ, δύο λόχοι μηχανικού και δύο εφεδρικοί·
➤ από πλευράς των κατοχικών δυνάμεων, 150 Γερμανοί, 60 Ιταλοί και περίπου 600 Έλληνες συνεργάτες.
Η μάχη υπήρξε φονική.
Ο απολογισμός: 130 ταγματασφαλίτες και 16 Γερμανοί νεκροί, 77 αιχμάλωτοι.
Η συντριβή ήταν ολοκληρωτική· ο Κούκος απελευθερώθηκε, οι συνεργάτες των ναζί διαλύθηκαν.
Ο επίλογος στο Κιλκίς
Ο Κισά-Μπατζάκ, προσπαθώντας να διαφύγει με μια ομάδα ανδρών του προς το Κιλκίς, τραυματίστηκε σοβαρά και -σύμφωνα με μαρτυρίες- αυτοκτόνησε για να μην πέσει στα χέρια του ΕΛΑΣ.
Έτσι τελείωσε η πορεία ενός από τους πιο διαβόητους προδότες της Μακεδονίας.
Η ιστορική σημασία
Η μάχη του Κούκου δεν ήταν ένα μεμονωμένο πολεμικό επεισόδιο· ήταν σύγκρουση δύο κόσμων:
του κόσμου της λευτεριάς, της λαϊκής αξιοπρέπειας και της κοινωνικής δικαιοσύνης — και του κόσμου της υποταγής, της προδοσίας και του πλουτισμού πάνω στα συντρίμμια του λαού.
Πηγές:
Κόκκινος Φάκελος – 18/10/1944: Η μάχη του Κούκου Πιερίας
Αρχεία ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και καταγραφές τοπικών μαρτύρων
Έκθεση Επιτελικού Γραφείου 1c, Διοίκηση Θεσσαλονίκης-Αιγαίου
Προφορικές μαρτυρίες Γ. Κρήτου (Καπετάν Θαλής)
Αφήστε μια απάντηση