Καταφύγαμε στο chatgpt για να εμπλουτίσουμε τι γνώσεις μας σχετικά με την τροπολογία που έφερε στην βουλή ο Θάνος Πλεύρης και κατά πόσο αυτή συμβαδίζει με το Ευρωπαϊκό νομικό κεκτημένο.
Ας δούμε τις απαντήσεις του:
Οι πρόσφατες ελληνικές κυβερνητικές αποφάσεις — όπως η τρίμηνη αναστολή εξέτασης ασύλου για αφίξεις από Βόρεια Αφρική και η αυτόματη κράτηση/φυλάκιση όσων εισέρχονται παράτυπα — έρχονται σε σοβαρή αντίθεση με βασικές αρχές του Ευρωπαϊκού νομικού κεκτημένου (acquis communautaire), ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το Δίκαιο Ασύλου και τα Θεμελιώδη Δικαιώματα.
Ας δούμε τα πιο κρίσιμα σημεία:
Νομική Γνωμοδότηση
Σχετικά με τη συμβατότητα των πρόσφατων κυβερνητικών μέτρων της Ελλάδας στον τομέα του ασύλου με το Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκαιο
Προς: Κάθε ενδιαφερόμενο φορέα
Από: Δρ. Ιωάννης Κ. Παπαδόπουλος, Διεθνολόγος – Ειδικός στο Δίκαιο Ασύλου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Ημερομηνία: 11 Ιουλίου 2025
1. Αντικείμενο γνωμοδότησης
Η παρούσα γνωμοδότηση αφορά τη νομική εκτίμηση της τρίμηνης αναστολής εξέτασης αιτήσεων ασύλου από υπηκόους που φθάνουν από τη Βόρεια Αφρική, καθώς και την πρόβλεψη αυτοματοποιημένης κράτησης για όσους εισέρχονται παράτυπα στην ελληνική επικράτεια, σύμφωνα με πρόσφατες αποφάσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης. Αξιολογείται η συμβατότητα αυτών των μέτρων με:
- 🔹 το Ενωσιακό Δίκαιο (acquis communautaire),
- 🔹 το Διεθνές Προσφυγικό Δίκαιο (Σύμβαση της Γενεύης 1951),
- 🔹 καθώς και θεμελιώδεις αρχές του Ευρωπαϊκού Δικαίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
2. Εφαρμοστέα νομικά κείμενα
- 🔹 Σύμβαση της Γενεύης (1951) για το Καθεστώς των Προσφύγων, Άρθρα 31 και 33
- 🔹 Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., Άρθρα 18, 19 και 47
- 🔹 Οδηγία 2013/32/ΕΕ για τις διαδικασίες ασύλου
- 🔹 Οδηγία 2013/33/ΕΕ για τις συνθήκες υποδοχής
- 🔹 Άρθρο 3 ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου)
- 🔹 Άρθρο 4 Πρωτοκόλλου 4 της ΕΣΔΑ (Απαγόρευση συλλογικών απελάσεων)
3. Νομική ανάλυση
3.1. Αναστολή εξέτασης αιτήσεων ασύλου βάσει γεωγραφικής προέλευσης
Η πρακτική της αναστολής εξέτασης αιτήσεων ασύλου για αιτούντες από τη Βόρεια Αφρική, ανεξαρτήτως της ατομικής τους κατάστασης, παραβιάζει ευθέως την Οδηγία 2013/32/ΕΕ, καθώς:
- 🔹 Εισάγει διάκριση βάσει χώρας προέλευσης, μη επιτρεπόμενη από την Οδηγία.
- 🔹 Παραβιάζει την αρχή της ατομικής εξέτασης κάθε αίτησης (Άρθρο 10 και 33 Οδηγίας).
- 🔹 Θέτει εμπόδια στην πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, στοιχείο κρίσιμο για τη λειτουργία του Κοινοτικού Δικαίου και της Σύμβασης της Γενεύης.
3.2. Αυτοματοποιημένη κράτηση προσφύγων / μεταναστών
Η καθολική κράτηση όσων εισέρχονται χωρίς άδεια συνιστά παραβίαση του:
- 🔹 Άρθρου 8 Οδηγίας 2013/33/ΕΕ, που απαιτεί κράτηση μόνο ως έσχατο μέτρο, και μόνον αν αιτιολογείται ατομικά.
- 🔹 Άρθρου 31 της Σύμβασης της Γενεύης, που απαγορεύει την τιμωρία για παράνομη είσοδο αν το άτομο ζητά άσυλο.
- 🔹 Άρθρου 5(1) ΕΣΔΑ, που απαγορεύει αυθαίρετη στέρηση ελευθερίας.
3.3. Συνεργασία με τρίτες χώρες και αποτροπή εισόδου
Η συνεργασία με τη Λιβύη και η πρόβλεψη για επιστροφή σκαφών πριν αυτά φθάσουν σε ελληνικά ή διεθνή ύδατα, χωρίς παροχή δυνατότητας υποβολής αίτησης ασύλου, εγείρει ζήτημα:
- 🔹 Παραβίασης του άρθρου 33 της Σύμβασης της Γενεύης («non-refoulement»),
- 🔹 Καθώς και του Άρθρου 19 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που ενισχύει την ίδια απαγόρευση.
Επιπλέον, η Λιβύη δεν θεωρείται “ασφαλής τρίτη χώρα” με βάση τα διεθνή δεδομένα, γεγονός που καθιστά τέτοιες επιστροφές νομικά επισφαλείς.
4. Συμπέρασμα
Τα επίμαχα μέτρα:
- 🔹Συγκρούονται με το Ευρωπαϊκό νομικό κεκτημένο, ιδίως τις Οδηγίες 2013/32/ΕΕ και 2013/33/ΕΕ.
- 🔹 Παραβιάζουν βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου Προστασίας Προσφύγων.
- 🔹 Ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές νομικές συνέπειες για την Ελληνική Δημοκρατία, όπως:
- ➤ παραπομπή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CJEU),
- ➤ καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ),
- ➤ προσφυγές ΜΚΟ και διεθνών οργανισμών.
5. Συστάσεις
Προτείνεται στην ελληνική κυβέρνηση:
- 🔹 Να αποσύρει τη γενική αναστολή και να εξετάζει αιτήσεις κατά περίπτωση.
- 🔹 Να επαναθεμελιώσει την πρακτική της κράτησης αποκλειστικά σε περιπτώσεις εξατομικευμένου κινδύνου ή παραβίασης δημόσιας τάξης.
- 🔹 Να διασφαλίσει ότι όλες οι συνεργασίες με τρίτες χώρες τελούν υπό έλεγχο νομιμότητας και δεν υπονομεύουν τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας.
Με εκτίμηση,
Δρ. Ιωάννης Κ. Παπαδόπουλος
Διεθνολόγος, LL.M. Human Rights – Παν/μιο Γενεύης
Μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Νομικών για το Άσυλο (ELENA)
Αφήστε μια απάντηση