Στις 3 Νοέμβρη 1935, η Ελλάδα βυθίστηκε σε ένα από τα πιο ντροπιαστικά κεφάλαια της σύγχρονης ιστορίας της: ένα «δημοψήφισμα» που δεν ήταν παρά μια παρωδία δημοκρατικής διαδικασίας, οργανωμένη από τον στρατηγό Γεώργιο Κονδύλη – έναν πρώην «δημοκρατικό» που μεταμορφώθηκε σε φανατικό υπηρέτη του βασιλικού θρόνου. Με ποσοστό 97,8% υπέρ της επαναφοράς του Γεωργίου Β’, το καθεστώς ισχυρίστηκε ότι ο λαός αποφάσισε ελεύθερα την επιστροφή της μοναρχίας. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι μακριά από αυτή την εικόνα: Πρόκειται για μια νοθευμένη, τρομοκρατημένη «ετυμηγορία» που σφράγισε το τέλος της αβασίλευτης δημοκρατίας και άνοιξε τον δρόμο για την ρατσιστική δικτατορία του Μεταξά.
Ο Γεώργιος Κονδύλης (1879-1936) δεν ήταν πάντα ο «χασάπης της δημοκρατίας», όπως τον χαρακτήριζαν οι κομμουνιστές της εποχής. Προηγουμένως είχε υπάρξει υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Κονδύλης ενώ είχε πρωταγωνιστήσει στην Επανάσταση του 1922, που ανέτρεψε τον Κωνσταντίνο Α’ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ωστόσο, η πολιτική αστάθεια της δεκαετίας του 1920 –με δικτατορίες όπως αυτή του Θεόδωρου Πάγκαλου (1925-1926) και αλλεπάλληλα κινήματα– τον ώθησε σε μια ριζική στροφή. Στις εκλογές της Ε’ Εθνοσυνέλευσης (9 Ιούνη 1935), το Κόμμα Εθνικής Ενότητας που ίδρυσε κατέλαβε 33 έδρες, αλλά ο Κονδύλης, βλέποντας την ευκαιρία να εδραιώσει την εξουσία του, τάχθηκε υπέρ της βασιλείας.
Η καμπή ήρθε με το αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, όπου ο Κονδύλης, ως αρχιστράτηγος, συνέτριψε τους επαναστάτες στη Βόρεια Ελλάδα. Αυτή η «νίκη» τον κατέστησε ήρωα των αντιβενιζελικών δυνάμεων.
Τον Οκτώβρη του 1935, εκμεταλλευόμενος την κρίση, οργάνωσε μαζί με τους Αλέξανδρο Παπάγο, Δημήτριο Οικονόμου και Γεώργιο Ρέππα το στρατιωτικό πραξικόπημα της 10ης Οκτωβρίου. Σε μια νύχτα, εκπαραθύρωσαν τον πρωθυπουργό Παναγή Τσαλδάρη, διέλυσαν το κοινοβούλιο και ο Κονδύλης ορκίστηκε πρωθυπουργός.
Αμέσως, η Βουλή –υπό τον τρόμο των όπλων– ψήφισε την κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας και την προκήρυξη του «δημοψηφίσματος» για τις 3 Νοεμβρίου.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος –97,87% υπέρ, 2,13% κατά– φάνταζε «θαύμα» της βασιλικής λαϊκής βούλησης. Στην πραγματικότητα, ήταν μια κραυγαλέα νοθεία, χαρακτηριστικό παράδειγμα ταξικής καταστολής.
Ο Κονδύλης επέβαλε στρατιωτική λογοκρισία, απαγόρευσε εφημερίδες (όπως τον «Ριζοσπάστη» του ΚΚΕ), συνέστησε έκτακτα στρατοδικεία και απείλησε με εκτελέσεις όποιον τολμούσε να ψηφίσει «όχι».
Σε πολλές περιοχές, οι ψηφοφόροι έμπαιναν στα εκλογικά τμήματα με στρατιώτες πίσω από την πλάτη τους, ενώ τα ψηφοδέλτια «υπέρ» ήταν προ-σφραγισμένα και τα «κατά» έλειπαν εντελώς. Οι βενιζελικοί και οι δημοκρατικοί, όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, καταδίκασαν την διαδικασία ως «νόθο δημιούργημα του στρατοκρατικού καθεστώτος».
Ακόμα και στις εκλογές του Γενάρη 1936, τα φιλομοναρχικά κόμματα έλαβαν μόλις 42% – απόδειξη ότι το «97,8%» ήταν ψέμα.
Για την εργατική τάξη, το δημοψήφισμα σήμαινε επιστροφή σε εποχές όπου οι αγώνες για 8ωρο και συνδικαλιστικά δικαιώματα πνίγονταν στο αίμα.
Το ΚΚΕ, παρά την καταστολή, κάλεσε σε μποϊκοτάζ, βλέποντας στην μοναρχία τον εχθρό της προλεταριακής επανάστασης.
Ο Γεώργιος Β’ επανήλθε θριαμβευτικά στις 25 Νοέμβρη 1935, μετά από 11 χρόνια εξορίας, φτάνοντας στο Φάληρο με βρετανικό πολεμικό πλοίο – σύμβολο της αγγλικής υποστήριξης στην αντεπανάσταση.
Η βασιλεία, που είχε καταργηθεί το 1924 με δημοψήφισμα υπέρ της δημοκρατίας, επανήλθε όχι από λαϊκή βούληση, αλλά από τα βαθιά συμφέροντα των μονοπωλίων και του στρατού.
Ο Κονδύλης, ωστόσο, δεν χάρηκε μακρά τη δόξα του: Σύγκρουση με τον βασιλιά για την αμνηστία των βενιζελικών τον οδήγησε σε παραίτηση στις 30 Νοεμβρίου.
Η «ετυμηγορία» του 1935 έθεσε τα θεμέλια για την Μεταξική Δικτατορία: Λίγους μήνες μετά, στις 4 Αυγούστου 1936, ο Ιωάννης Μεταξάς –σύμμαχος του Κονδύλη– επέβαλε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, με βασιλική έγκριση. Εργατικά κινήματα καταπνίγηκαν, πολιτικοί εξόρισαν και η Ελλάδα μετατράπηκε σε προτεκτοράτο των φασιστικών δυνάμεων.
Ενενήντα χρόνια μετά, το «δημοψήφισμα» του Κονδύλη θυμίζει ότι η «δημοκρατία» των καπιταλιστών είναι πάντα εύθραυστη μπροστά στα συμφέροντα των αφεντικών. Σήμερα, με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ να επιβάλλουν την δική τους «ετυμηγορία» μέσω μνημονίων και πολέμων, οι εργάτες καλούνται ξανά να υπερασπιστούν τα δικαιώματα τους.
Μπράβο για την υπενθύμιση και τις ακριβείς πληροφορίες. Σπάνια σχολιάζεται ότι η βασιλεία ταλαιπώρησε τον ελληνικό λαό για άλλα 40 χρόνια μετά από ένα δημοψήφισμα – ντροπή για χώρα στοιχειωδώς λειτουργικής αστικής δημοκρατίας. Ειδικά σήμερα που οι Γκλύξμπουργκ προσπαθούν να καταστούν δημοφιλείς , ιδίως μέσα από την πιο ύπουλη προπαγάνδα, τις life style εκπομπές του τηλεκατιναριού , αξίζει να τα θυμόμαστε όλα αυτά.
Μια λεπτομέρεια : η εντυπωσιακή πράγματι μεταστροφή του Κονδύλη από φανατικό βενιζελικό σε φανατικό αντιβενιζελικό εξηγείται και λόγω αυτής της Κίρκης που μεταμορφώνει ανθρώπους σε γουρούνια : τον εθνικισμό. Η αποστασιοποίησή του από τους βενιζελικού αρχίζει μετά την υπογραφή του συμφώνου Βενιζέλου – Ατατούρκ το 1930 , με το οποίο κι ο Κονδύλης και άλλοι στρατοκράτες του βενιζελισμού διαφώνησαν.