Οι γροθιές που έγραψαν ιστορία!

16 Οκτώβρη 1968: Η Υψωμένη Γροθιά των Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος στους Ολυμπιακούς του Μεξικού

Σαν σήμερα, στις 16 Οκτώβρη 1968, η παγκόσμια κοινότητα έγινε μάρτυρας μιας από τις πιο εμβληματικές πράξεις διαμαρτυρίας στην ιστορία του αθλητισμού. Στο βάθρο των Ολυμπιακών Αγώνων του Μεξικού, οι Αμερικανοί αθλητές Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος ύψωσαν τις γροθιές τους, φορώντας μαύρα γάντια, σε μια σιωπηλή αλλά εκκωφαντική καταγγελία του ρατσισμού και της κοινωνικής αδικίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η πράξη τους, γνωστή ως «Black Power Salute», έμεινε χαραγμένη στη συλλογική μνήμη ως σύμβολο αντίστασης και αλληλεγγύης.

Το Ιστορικό Πλαίσιο

Η δεκαετία του 1960 στις ΗΠΑ ήταν μια περίοδος έντονων κοινωνικών αναταραχών. Το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα βρισκόταν στο απόγειό του, με τους Αφροαμερικανούς να αγωνίζονται ενάντια στη συστημική φυλετική διάκριση, τον διαχωρισμό (segregation) και την αστυνομική βία.

Παρά την ψήφιση του Νόμου για τα Πολιτικά Δικαιώματα το 1964 και του Νόμου για το Δικαίωμα Ψήφου το 1965, οι ανισότητες παρέμεναν βαθιά ριζωμένες.

Το 1968, η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ τον Απρίλιο πυροδότησε οργή και διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ η άνοδος του κινήματος Black Power, με ηγετικές φυσιογνωμίες όπως ο Μάλκολμ Χ και οι Μαύροι Πάνθηρες, ενίσχυσε τη μαχητικότητα των αγώνων.

Σε αυτό το κλίμα, οι Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος, δύο κορυφαίοι αθλητές στίβου, συμμετείχαν στο Olympic Project for Human Rights (OPHR), μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε ο κοινωνιολόγος Χάρι Έντουαρντς.

Το OPHR καλούσε τους μαύρους αθλητές να μποϊκοτάρουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, διαμαρτυρόμενοι για τον ρατσισμό στις ΗΠΑ και την εκμετάλλευση των μαύρων αθλητών από το αμερικανικό αθλητικό κατεστημένο.

Η Πράξη της Αντίστασης

Στον τελικό των 200 μέτρων, ο Τόμι Σμιθ κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο με παγκόσμιο ρεκόρ (19.83 δευτερόλεπτα), ενώ ο Τζον Κάρλος πήρε το χάλκινο. Στην τελετή απονομής, οι δύο αθλητές ανέβηκαν στο βάθρο ξυπόλητοι, συμβολίζοντας τη φτώχεια που βίωναν οι Αφροαμερικανοί. Φορούσαν μαύρα γάντια, σύμβολο του Black Power, και μαύρες κάλτσες, ενώ ο Σμιθ είχε τυλιγμένο στον λαιμό του ένα μαύρο φουλάρι. Κατά την ανάκρουση του αμερικανικού εθνικού ύμνου, έσκυψαν το κεφάλι και ύψωσαν τις γροθιές τους, σε μια χειρονομία που εξέφραζε την οργή και την αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου λαού.

Η πράξη τους δεν ήταν αυθόρμητη. Οι Σμιθ και Κάρλος είχαν συζητήσει εκτενώς πώς θα χρησιμοποιούσαν το παγκόσμιο βήμα των Ολυμπιακών Αγώνων για να στείλουν το μήνυμά τους. Ο Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν, που κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο και στάθηκε στο πλευρό τους, εξέφρασε την αλληλεγγύη του φορώντας το σήμα του OPHR στο στήθος του. Η στάση του Νόρμαν, που πλήρωσε το δικό του τίμημα με αποκλεισμό από το αθλητικό κατεστημένο της Αυστραλίας, αποτελεί παράδειγμα διεθνούς αλληλεγγύης.

Οι Συνέπειες

Η αντίδραση του κατεστημένου ήταν άμεση και σκληρή. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) θεώρησε την πράξη «πολιτική» και αντίθετη με το ολυμπιακό πνεύμα, απαιτώντας την αποβολή των Σμιθ και Κάρλος από την αμερικανική ομάδα.

Οι δύο αθλητές εκδιώχθηκαν από το Ολυμπιακό Χωριό και επέστρεψαν στις ΗΠΑ αντιμέτωποι με απειλές, ρατσιστικές επιθέσεις και επαγγελματικό αποκλεισμό. Οι οικογένειές τους δέχτηκαν εκφοβισμούς, ενώ οι ίδιοι στιγματίστηκαν ως «προδότες» από μερίδα του Τύπου και της κοινωνίας.

Παρά τις διώξεις, η πράξη τους ενέπνευσε γενιές αγωνιστών. Με τα χρόνια, η εικόνα των υψωμένων γροθιών έγινε σύμβολο της αντίστασης ενάντια στην καταπίεση, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και παγκοσμίως.

Το 2016, ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος τιμήθηκαν από το Εθνικό Μουσείο Αφροαμερικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού, ενώ η χειρονομία τους συνεχίζει να εμπνέει κινήματα όπως το Black Lives Matter.

Η Κληρονομιά

Η υψωμένη γροθιά των Σμιθ και Κάρλος παραμένει μια υπενθύμιση ότι ο αθλητισμός δεν είναι αποκομμένος από την κοινωνία. Οι αθλητές, ως δημόσια πρόσωπα, έχουν τη δύναμη να φωτίσουν τις αδικίες και να διεκδικήσουν αλλαγή.

Η πράξη τους το 1968 άνοιξε τον δρόμο για σύγχρονες διαμαρτυρίες, όπως αυτή της Κόλιν Κάπερνικ, που γονάτισε κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου το 2016 για να διαμαρτυρηθεί για την αστυνομική βία.

Σήμερα, 57 χρόνια μετά, η εικόνα των δύο αθλητών με τις υψωμένες γροθιές παραμένει επίκαιρη. Ο ρατσισμός, η ανισότητα και η κοινωνική αδικία συνεχίζουν να ταλανίζουν τον κόσμο. Η θυσία των Σμιθ και Κάρλος μας καλεί να μην σιωπούμε, να μην συμβιβαζόμαστε και να αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο ισότητας και δικαιοσύνης.