Σκοταδισμός και μεταφυσικό: Η παρηγοριά του απόλυτου

Σε πρόσφατο άρθρο μας, αναγνώστρια μας σχολίασε στο f/b :
«Ο άνθρωπος δε μπορεί να ζει με τον απόλυτο ρεαλισμό. Το μεταφυσικό στοιχείο είναι στα πλαίσια της αναζήτησης του ανθρώπου για το τέλειο, για την υπέρτατη δικαιοσύνη αφού ο άνθρωπος απέτυχε.»

Δεν είναι ένα τυχαίο σχόλιο. Συμπυκνώνει μια στάση που διαπερνά αιώνες: η ανάγκη να στραφεί ο άνθρωπος σε κάτι «ανώτερο», επειδή η κοινωνία που ο ίδιος έφτιαξε αποτυγχάνει να δώσει δικαιοσύνη, ισότητα, νόημα.

Γιατί το μεταφυσικό είναι τόσο ελκυστικό;

Ψυχολογικά, γιατί κανείς δεν αντέχει την απόλυτη αβεβαιότητα ή την ιδέα ότι «όλα τελειώνουν». Το υπερφυσικό υπόσχεται συνέχειες, δεύτερες ευκαιρίες, εξηγήσεις.

Κοινωνικά, γιατί η θρησκεία και οι δοξασίες προσφέρουν κοινότητα και ταυτότητα, σε έναν κόσμο που συχνά κατακερματίζει.

Φιλοσοφικά, γιατί από την αρχαιότητα ο άνθρωπος αναζητά το τέλειο, το απόλυτο, το «υπέρτατο».

Από την αναζήτηση στην εκμετάλλευση

Κι όμως, αυτή η ανάγκη μετατρέπεται εύκολα σε εργαλείο σκοταδισμού. Όταν η κοινωνία υποφέρει, η υπόσχεση μιας «ανώτερης δικαιοσύνης» λειτουργεί σαν άλλοθι για να μην αναζητούμε τη δικαιοσύνη εδώ, τώρα. Η λιτανεία γίνεται θέατρο, ο ιεροκήρυκας γίνεται τηλε-σόουμαν, η πίστη γίνεται μηχανισμός παθητικότητας.

Δεν είναι «φυσικό» να ζει ο άνθρωπος στο σκοτάδι. Είναι επιλογή να τον κρατούν εκεί.

Ναι, η αναγνώστρια μας έχει δίκιο ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνο με «γυμνό ρεαλισμό». Μπορεί όμως να ζήσει με όραμα – και το όραμα αυτό δεν χρειάζεται θεούς και λιτανείες. Χρειάζεται αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη και πάλη.