Η επανεμφάνιση της δουλείας

Το trailer από την ταινία “Amistad”, που περιγράφει, έστω και κάπως επιφανειακά, το δουλεμπόριο σκλάβων από την Αφρική, που τους έφερναν οι αποικιοκράτες της εποχής να δουλέψουν στις φυτείες ή αλλού…

Πέρα από τη μισθωτή σκλαβιά, που πνίγει πλέον τον “πολιτισμένο” κόσμο, δείχνοντας το που ακριβώς οδηγεί στα πρόσωπα των δισεκατομμύρια πεινασμένων Ασιατών εργατών, οι οποίοι εργάζονται για μισθούς 1 ή 2 δολαρίων/ημέρα, ένα πολύ αποκαλυπτικό άρθρο της Guardian μιλά για την επανεμφάνιση της δουλείας σήμερα. Ναι, σήμερα, στην “πολιτισμένη” εποχή μας η σκλαβιά επανεμφανίζεται (διότι προφανώς ακόμα και το να πληρώνεις 1 ή 2 δολάρια την ημέρα σε έναν μισθωτό εργάτη είναι “πολύ” σε σχέση με το να τον έχεις ως σκλάβο).

Ακολουθεί το άρθρο της Guardian, μεταφρασμένο στα ελληνικά:

Πρέπει να εξαλείψουμε τη σύγχρονη δουλεία

Οι εργάτες είναι ανίσχυροι απέναντι στους εργολάβους που χρησιμοποιούνται από τις πολυεθνικές που μετακινούνται προς οπουδήποτε η παραγωγή είναι φθηνότερη

Η επανεμφάνιση της δουλείας σε πλοία στα ανοικτά της Δυτικής Αφρικής είναι βαθιά σοκαριστική, αλλά δεν είναι έκπληξη. Την προηγούμενη εβδομάδα, η δουλεία στη σύγχρονη μορφή της, ήρθε στο φως σε περιπτώσεις καταναγκαστικής εργασίας στις μηχανότρατες αλιείας για την ευρωπαϊκή αγορά. Σε μια ανατριχιαστική ηχώ του εμπορίου του 18ου αιώνα, εργάτες από τη Δυτική Αφρική βρέθηκαν στα ανοικτά των ακτών της Σιέρα Λεόνε σε σκάφη, όπου ζούσαν και εργάζονταν, μερικές φορές για 18 ώρες την ημέρα, με το πλοίο να έχει ύψος λιγότερο από ένα μέτρο ύψος, χωρίς να πληρώνονται, στριμωγμένοι σα σαρδέλες να κοιμούνται σε χώρους πολύ μικρούς για να σηκωθούν, με τα χαρτιά τους να τους τα έχουν πάρει και χωρίς τρόπο διαφυγής.

Δεν είναι τυχαίο που η “παγκοσμιοποίηση” έχει φέρει την επανεμφάνιση της δουλείας. Ο ανθρώπινος εξευτελισμός στα ανοικτά της Δυτικής Αφρικής υπάρχει και αλλού. Για πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με τη σύγχρονη δουλεία όταν ερευνούσα τη βρετανική αλυσίδα εφοδιασμού κοτόπουλου στην Ταϊλάνδη το 2002. Οι Άγγλοι έμποροι και κατασκευαστές τώρα προμηθεύονται πολλά από τα φθηνά κοτόπουλα τους από ασιατικά εργοστάσια. Στα αγροκτήματα που τα έχουν σε καθεστώς υπεργολαβίας γύρω από τη Μπανγκόκ, και τροφοδοτούν τα διεθνή εργοστάσια επεξεργασίας πουλερικών, βρήκα παράνομους μετανάστες από τη Βιρμανία παγιδευμένους ανάμεσα στα χρέη και την καταναγκαστική εργασία. Δεκαπέντε Βιρμανοί πρόσφυγες, που τους πήραν συνέντευξη για μένα από το Αμερικανικό Κέντρο Διεθνούς Αλληλεγγύης, περιέγραψαν πως κοιμούνται στο πάτωµα ενός µικρού δωµατίου, πως δουλεύουν χωρίς ρεπό όποια ώρα τους ζητήσει ο Ταϊλανδός – αφεντικό τους, και χωρίς ούτε μια μέρα ρεπό για δυο μήνες. Τους κρατούν σε τάξη µε άσκηση βίας και µε την απειλή της απέλασης αν διαμαρτυρηθούν.

Στη Βραζιλία, ερευνώντας την εκρηκτική άνοδο της παραγωγής σόγιας στην περιοχή του Αμαζονίου για το βιβλίο μου Eat Your Heart Out, άκουσα για τους σκλάβους που βρίσκονταν στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις που εκκαθαρίζονται στο τροπικό δάσος. Ένας Δομινικανός ιερέας, ο Xavier Plassat, ο οποίος κινητοποιείται για την απελευθέρωσή τους, μου είπε πως μόλις είχε επιστρέψει με διμοιρίες ΜΑΤ της κυβέρνησης από ένα αγρόκτημα 60 χιλιόμετρα έξω από τον δρόμο όπου 200 εργαζόμενοι κρατούνταν σε συνθήκες σκλαβιάς, δουλειάς χωρίς αμοιβή, στερημένοι από την ελευθερία κυκλοφορίας και ελεγχόμενουςς στη δουλεία για χρέη. Δεν είχαν καθαρό νερό και λίγο φαγητό και ζούσαν 30 ανά δωμάτιο. Ο Plassat πίστευε ότι η δουλεία και οι αγροτικές επιχειρήσεις ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες. Μονοκαλλιέργεια προς εξαγωγή, η μεγάλης κλίμακας εντατική γεωργία κυριαρχείται από πολυεθνικές εταιρίες (TNC), και ευνοούμενη από τους κανόνες του εμπορίου και των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, είχε δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη δουλεία, εξαλείφοντας την παραδοσιακή γεωργία μικρής κλίμακας που παρέχει τροφή για το 60% του πληθυσμού της Βραζιλίας. Και δεν είναι ο μόνος. Ο Kevin Bales, ο μεγάλος αυτός εμπειρογνωμόνωνας για το θέμα της σύγχρονης δουλείας, έχει δείξει το πως ο ξεριζωμός μικρών αγροτών από τη γη τους έχει δημιουργήσει μια νέα “προσφορά” (σ.σ. από το “προσφορά και ζήτηση”) εργατών οι οποίοι μπορεί να εξωθηθούν σε αυτή την κατάσταση (σ.σ. του σκλάβου).

Η επεκτατική γεωργία και οι αυτοκρατορίες πάντοτε εξαρτούνταν από την καταναγκαστική δουλεία, όπως οι Λατίνοι συγγραφείς της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας έλεγαν με παράπονο πριν από αιώνες. Σήμερα, ζούμε σε μια εποχή που η κυρίαρχη εξουσία δεν είναι επίσημα “αυτοκρατορία”, έτσι ο οικονομικός έλεγχος παίρνει μια νέα ιδιωτικοποιημένη μορφή μέσω των TNC. Η σύγχρονη δουλεία έχει εξελιχθεί. Η ωμή ιδιοκτησία σκλάβων έχει εξαλειφθεί, και τη θέση της έχει πάρει πλέον ένας εξωτερικός συνεργάτης, ο οποίος υπερεργολαβικά ασκεί κάθε είδος ελέγχου πάνω στους ανθρώπους, που μπορεί να περατωθεί όταν έχουν υπηρετήσει το σκοπό τους. Οι πολυεθνικές “σιχαίνονται” παγκοσμίως οποιαδήποτε ιδέα δουλείας ή καταναγκαστικής εργασίας – κι όμως αυτή (η δουλεία) μπορεί να εντοπιστεί στις αλυσίδες εφοδιασμού τους. Οι σκλάβοι και οι μετανάστες, που συχνά οδηγούνται στη μετανάστευση από την εξάλειψη της οικογενειακής γεωργίας, είναι αυτοί που κινούν τη σημερινή βιομηχανία μεταποίησης αγροτικών προϊόντων.

Σε έναν “παγκοσμιοποιημένο” κόσμο, οι εταιρείες έχουν πλήρη ελευθερία κινήσεων να μετεγκατασταθούν οπουδήποτε η εργασία και οι πόροι είναι φθηνότερα. Και στη συνέχεια, προκειμένου να ανταγωνιστούν, οι εταιρείες του ανεπτυγμένου κόσμου έχουν επανεισάγει τις συνθήκες εργασίας των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών με τα λιγότερα εργατικά δικαιώματα πίσω στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Έτσι, ακόμη και στην αγροτική Αγγλία έχω βρει παραδείγματα εργατών από τη Νότιο Αφρική που δουλεύουν λόγω χρεών , η και Anti-Slavery International έχει αναλάβει την υπόθεση Μεξικάνων εργατών γης που υποφέρουν από ακραία εκμετάλλευση στην Καλιφόρνια.

Ήταν εν μέρει η αποστροφή μέρος των καταναλωτών του 19ου αιώνα για τα προϊόντα της δουλείας που οδήγησαν στην κίνηση να την καταργήσουν.

Το εμπόριο της ζάχαρης του 17ου και 18ου αιώνα ξεκλείδωσαν τη δύναμη της μαζικής κατανάλωσης στην Αγγλία. Οι δούλοι στις φυτείες της Καραϊβικής μοχθούσαν για την παραγωγή, τη δημιουργία πλούτου, που ως επί το πλείστον κατέληγε στη Βρετανία, καθώς και στους άλλους (αποικιοκράτες) ώστε να συσσωρεύουν κεφάλαιο. Πλήρωσαν με τη ζωή τους. Αλλά ήταν επίσης το εμπόριο της ζάχαρης όπου είχαμε επίσης ένα από τα πρώτα παραδείγματα της “ηθικής κατανάλωσης”.

Μια ζαχαριέρα από τις αρχές του 19ου αιώνα στο Μουσείο του Λονδίνου του Docklands έχει χαραγμένο το μήνυμα: “Ζάχαρη Ανατολικής Ινδίας που δεν παράγεται από σκλάβους από έξι οικογένειες που χρησιμοποιούν ζάχαρη ανατολικής Ινδίας αντί για ζάχαρη δυτικής Ινδίας – ένας λιγότερος σκλάβος απαιτείται.”. Η “ηθική κατανάλωση” έχει όμως τα όρια της. Για την κατάργηση της δουλείας του 19ου αιώνα απαιτήθηκε μεταρρύθμιση σε ένα ολόκληρο πολιτικό και οικονομικό σύστημα (σ.σ. και επίσης μεγάλοι λαϊκοί αγώνες, κοινωνικοί, πολιτικοί-δικαστικοί, εξεγέρσεις, επαναστάσεις, κτλ).

Πώς πρέπει να απαντήσουμε στην επανεμφάνιση της δουλείας σήμερα; Για να την ξεριζώσουμε απαιτείται τόσο μεγάλη αναμόρφωση των ισχύοντων δομών εξουσίας, όπως στο παρελθόν. Κι όμως, το πολιτικό κίνημα κατά της δουλείας χτίστηκε αρχικά σχεδόν από το μηδέν. Είναι καιρός να γίνει ο αποτροπιασμός μας ξεκάθαρος και πάλι.